اعمال تحریم‌های جدید امریکا چه تاثیراتی بر فعالیت بانک‌ها خواهد داشت؟

وزارت خزانه‌داری آمریکا پنجشنبه عصر ۱۷ مهرماه سال جاری، ۱۸ بانک ایران را تحت تحریم قرار داد. تحریم‌هایی که بیش از تاثیر مستقیم بر عملکرد بانک‌ها جنبه روانی آن بسیار با اهمیت‌تر بود.

اگر به عقب‌تر نیز بازگردیم به این نتیجه می‌رسیم که با توجه به تحریم‌هایی که پیش از این وضع شده اتفاق تازه‌ای در راستای عملکرد بانک‌ها رخ نداده است. در نوامبر ۲۰۱۸ دولت آمریکا رسماً از بازگشت تمام تحریم‌هایی خبر داد که در قالب برجام لغو شده بودند. مایک پمپئو و استیون منوشین، وزرای خارجه و خزانه‌داری آمریکا به طور مشترک این خبر را اعلام کردند که این تحریم‌های جدید واشنگتن، بخش‌های کشتیرانی، مالی و انرژی ایران را شامل می‌شود. در این لیست نزدیک به ۴۰ موسسه و اشخاصی که پیرامون فعالیت‌های بانکی بودند، تحت تحریم قرار گرفتند.

۸ سپتامبر ۲۰۲۰ (۱۷ مهر) نیز وزارت خزانه‌داری آمریکا ۱۸ بانک و نهاد مالی را تحریم کرد که پیش‌تر نیز تحت تحریم قرار گرفتند و عملا امکان تبادلات مالی بین المللی را نداشتند. در بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا آمده است که این وزارت‌خانه طی رایزنی با وزارت خارجه این کشور نهادهای مالی ایران را برای قرار دادن در لیست تحریم‌ها شناسایی کرده است. استیون منوشین وزیر خزانه‌داری آمریکا با اشاره به تحریم این بانک‌های ایرانی مدعی شد که این تحریم‌ها با هدف جلوگیری از دستیابی غیرقانونی ایران به دلار بوده و افزود که این تحریم‌ها ادامه پیدا خواهد کرد تا ایران برنامه هسته‌ای خود را پایان دهد.

در این فهرست جدید تحریم‌های آمریکا، بانک‌ها و مؤسسات مالی «تأمین سرمایه امین»، «بانک کشاورزی»، «بانک مسکن»، «بانک رفاه کارگران»، «بانک شهر»، «بانک اقتصاد نوین»، «بانک قرض‌الحسنه رسالت»، «بانک حکمت ایرانیان»، «بانک ایران زمین»، «بانک همکاری منطقه‌ای اسلامی» و شعبه‌های ایران و عراق آن، «بانک کارآفرین»، «بانک خاورمیانه»، «بانک قرض‌الحسنه مهر ایران»، «بانک پاسارگاد»، «بانک سامان»، «بانک سرمایه»، «بانک توسعه تعاون»، «بانک گردشگری» به چشم می‌خورند.

پس از انتشار این خبر برخی کارشناسان حوزه مالی و صاحب نظران عنوان کردند، بانک‌هایی که در این لیست وجود دارند پیش‌تر از این هم در لیست تحریم آمریکا قرار داشتند و این اقدام ایالات متحده بیشتر در راستای اهداف تبلیغاتی و سیاسی داخلی این کشور و همچنین اثر روانی بر بازار ایران صورت گرفته است.

عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران نیز با اشاره به تحریم‌های دوباره ۱۸ بانک ایرانی گفت: «تعدادی از این بانک‌ها وظیفه انتقال منابع برای خرید دارو و مواد غذایی را به عهده دارند و بانک‌های خارجی که با این بانک‌ها مبادلاتی داشتند، عملاً معافیت‌ها و مجوزهای لازم را برای تأمین مالی مبادلات دارو و محصولات غذایی دریافت کرده‌اند. هر چند درماه‌های گذشته برای تأمین دارو و غذای مردم به خاطر فشار حداکثری به شدت در مضیقه بودیم، ولی تاکنون از مسیرها و روش‌هایی اجازه ندادیم هیچ‌گونه کمبودی در کشور ایجاد شود. از این پس نیز بانک مرکزی در کنار بخش خصوصی، تمام تلاش خود برای تأمین دارو و کالاهای اساسی مورد نیاز مردم از روش‌های مختلف به کار خواهد بست و اجازه نخواهد داد از این ناحیه فشار بیشتری بر مردم وارد شود.»

همتی تأکید کرد: «این اقدام آمریکا بیش از آنکه اثر اقتصادی داشته باشد، برای اهداف تبلیغاتی و سیاسی داخلی آمریکا انجام شده است و نشانگر دروغ و فریب بودن ادعای حقوق بشر و انسان‌دوستی سران این کشور است.»

همچنین مدیرکل بین الملل بانک مرکزی درباره تحریم بانک‌های ایران توسط آمریکا تاکید کرد که همه بانک‌هایی که نام آن‌ها به عنوان تحریم شده، اعلام شد قبلاً هم در فهرست تحریم‌های آمریکا وجود داشتند. پس از اینکه ایالات متحده آمریکا از برجام خارج شد همه تحریم‌های لغو و تعلیق شده را دوباره بازگرداند و این بانک‌ها هم از همان زمان، تحریم شدند بنابراین اتفاق جدیدی درباره این بانک‌ها نیفتاده است.

شریف نظام مافی، رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران با تاکید بر اینکه تحریم ثانویه ۱۸ بانک ایرانی از سوی آمریکا بر کانال مالی با سوییس اثری نمی‌گذارد، اظهار کرد: «توافقات انجام شده برای بهره‌برداری از این مسیر بشردوستانه به گونه‌ای بوده تا تحریم‌های قدیم و جدید نتواند تاثیری بر آن بگذارد و تجار برای واردات اقلام اساسی مانند دارو و غلات با مشکلی مواجه نشوند. تحریم‌های جدید تاکنون به لحاظ تئوری بر کانال مالی ایران و سوییس تاثیری نداشته است و امیدواریم در عمل نیز شاهد تغییری در روند بهره‌مندی از این مسیر بشردوستانه نباشیم و البته لازم به ذکر است که در چند روز گذشته خللی در این شرایط ایجاد نشده است.»

او با اشاره به نزدیک شدن انتخابات آمریکا، خاطرنشان کرد: «تحریم‌های بانکی در این مرحله یک حرکت تبلیغاتی برای گروهی است که احتمال باخت آنها در انتخابات پیش رو وجود دارد تا در فعالیت دولت بعدی جهت رفع یا عادی سازی روابط ایران و آمریکا مشکلاتی را ایجاد کنند.»

روابط عمومی بانک خاورمیانه در این‌باره به راه ‌پرداخت گفت: «فعالیت بانک خاورمیانه در زمینه غذا و دارو است که شامل حال تحریم‌ها نمی‌شود بنابراین تصور ما این است که مشکلی بوجود نخواهد آمد و فقط با این تحریم‌های جدید ممکن است برخی بانک‌های خارجی که با بانک خاورمیانه کار می‌کردند، سختگیرانه‌تر یا محدودتر برخورد کنند یا به‌طور مثال بخواهند برای تأمین ارز غذا و دارو از مجوز‌های دیگر هم استفاده کنند اما با توجه به فعالیت ما عملاً تحریمی شامل حال ما نمی‌شود.»

بانک قرض‌الحسنه مهر ایران نیز در این باره تاکید کرد: «ما بانک تخصصی قرض‌الحسنه هستیم و صرفاً هم در داخل کشور فعالیت داریم و تسهیلاتی که ارائه می‌کنیم خرد است. با توجه به حوزه فعالیتی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، یک‌سری از خدماتی که سایر بانک‌های تجاری ارائه می‌کنند را بانک ارائه نمی‌کند. ما شعبه خارجی یا واحد ارزی نداریم، گشایش اعتبار اسناد انجام نمی‌دهیم و ضمانت‌نامه صادر نمی‌کنیم، از این جهت تحریم انجام شده برای بانک به دلیل عدم فعالیت بین‌المللی، موضوعیتی ندارد.»

بانک رفاه کارگران نیز در واکنش به تحریم‌های ثانویه بانک‌های ایرانی بیانیه‌ای منتشر و اظهار کرد: «بانک رفاه کارگران ضمن پیگیری اقدام غیرقانونی دولت آمریکا از مراجع حقوقی بین‌المللی، تاکید می‌کند این اقدام تاثیری در مسیر خدمت‌رسانی و فعالیت‌های قانونی این بانک نخواهد داشت.»

بانک مسکن هم که جز ۱۸ بانک تحریم شده بود، باتوجه به بررسی‌های صورت‌گرفته گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که این تحریم‌ها، اثر جدیدی در فعالیت بانک مسکن ندارد و مسوولان مالی این بانک نیز تاکید کردند که در تمام فعالیت‌های این بانک مانند گذشته تداوم خواهد داشت. بنابراین این تحریم‌ها بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته که نمی‌تواند روی کارکرد خدمات دهی و فعالیت‌های اصلی بانک‌ها به خصوص بانک مسکن اثر مستقیم داشته باشد»