پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۳۷ / این روزها در حالی که کمتر از 7 ماه به پایان دهه جاری خورشیدی مانده، بیش از پیش عبارت «بانکداری مجازی» را در اخبار بانکی می‌شنویم، جالب است بدانید در ابتدای دهه نیز همین‌گونه بود. در آن سال‌ها همچون امروز کارشناسان و مسئولان بانکی از مزایای اقتصادی و اجتماعی این دستاورد می‌گفتند، با این حال آتش این حرف‌وحدیث‌ها در همان زمان به سردی گرایید تا حالا که در پایان دهه بار دیگر شعله ور شده است، با این تفاوت که امروز شیوع کرونا را سبب‌ساز این آتش‌افروزی عنوان می‌کنند؛ در حالی که کرونا را می‌توان تنها محرکی برای تقویت این دیدگاه دانست. داستان بانکداری مجازی در واقع روایتی تکراری، اما ناتمام در صنعت بانکداری ایران است که امید می‌رود طی سال‌های پیش رو به سرانجام برسد.
سکانس اول: تأسیس بانک مجازی بررسی می‌شود
سال 1387 است، طهماسب مظاهری ریاست کل بانک مرکزی را بر عهده دارد، بحث تأسیس بانک مجازی در کشور مطرح است و در دستور بررسی شورای پول و اعتبار قرار گرفته؛ قرار است بانک مرکزی مجوز تأسیس دو بانک مجازی را تا پایان سال صادر کند.
سکانس دوم: سه متقاضی برای بانک مجازی وجود دارد
سال 1389 است، محمود بهمنی رئیس بانک مرکزی شده و نام بانک‌های تات، آرین و امین در فهرست متقاضیان دریافت مجوز بانک مجازی قرار دارد.
سکانس سوم: بانک مرکزی از ابهامات می‌گوید
سال 1389 است، حمید پورمحمدی قائم‌مقام بانک مرکزی در جلسه‌ای با مدیران بانک‌ها موضوع تأسیس بانک مجازی را مطرح کرده و با توجه به ملاحظات گسترده و ابهامات آن، از جمله نحوه احراز هویت مشتریان، رعایت مقررات مبارزه با پول‌شویی و سایر الزامات امنیتی، اجرای آن را چالش‌برانگیز و نیازمند بررسی بیشتر می‌داند.
سکانس چهارم: آیین‌نامه تصویب می‌شود
سال 1390 است و پس از بررسی‌های فراوان سرانجام شورای پول و اعتبار آیین‌نامه تأسیس و فعالیت بانک مجازی را تصویب می‌کند. این آیین‌نامه دربردارنده مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پول‌شویی است و در هزار و یکصد و بیست و پنجمین جلسه شورای پول و اعتبار بانک مرکزی، در 27 اردیبهشت با 61 ماده و 15 تبصره تصویب می‌شود.
سکانس پنجم: بانک آرین خبرساز می‌شود
سال 1390 است و اخبار تأسیس یک بانک الکترونیکی تمام‌مجازی به گوش می‌رسد. بانک، آرین نام دارد و بنا به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی به آغاز فعالیت نزدیک شده است. قرار است با راه‌اندازی بانک آرین به آدرس اینترنتی arian-ebank.com صنعت بانکداری ایران مدل تمام‌مجازی عملیات بانکی را تجربه کند و از مزایای آن بهره‌مند شود.
کارشناسان از لزوم کارشناسی درست و فرهنگ‌سازی برای استفاده از بستری می‌گویند که در آن خدمات بانکی ارائه می‌شود که دیگر بانک‌ها نمی‌توانند عرضه کنند. این بانک انجام امور را برای مشتریان آسان می‌کند و اسباب صرفه‌جویی در زمان را برای آنها فراهم می‌آورد. قرار است صنعت بانکداری ایران همپای کشورهایی مانند اتریش، فنلاند، کره، سنگاپور، اسپانیا، سوئد و سوئیس به این دستاورد مجهز شود.
صحبت از کاهش مشکلات اجتماعی همچون مسافرت‌های درون و برون‌شهری و کاهش هزینه‌های مرتبط با آن است و از دستاوردهایی چون در دسترس بودن بانک در تمام زمان‌ها و مکان‌ها، امنیت اطلاعات و شبکه، امکان ارائه تسهیلات با نرخ‌هایی مناسب‌تر از بانک‌های سنتی، آزادسازی بانک از ارائه خدمات دست‌وپاگیر شعبه‌ای، پرسنلی و امکان تمرکز بر ارائه محصولات و خدمات نوین بانکی سخن گفته می‌شود.
سکانس ششم: بانک آریا مجوز نمی‌گیرد
سال 1390 است و بانک مرکزی روند ارائه مجوز به بانک آریا را متوقف کرده، نام مه‌آفرید امیرخسروی مالک اصلی این بانک در صدر اخبار اقتصادی است. او به اختلاس سه هزار میلیارد تومانی، بزرگ‌ترین اختلاس تاریخ ایران، متهم شده است، مردم صفرهای سه هزار میلیارد را می‌شمارند، خسروی بازداشت می‌شود، رئیس بانک مرکزی اعطای مجوز برای فعالیت بانک آریا را تکذیب می‌کند و می‌گوید بانک آریا تنها یک موافق دارد و اموال این بانک بلوکه شده است.
سکانس هفتم: بانک آرین تعلیق می‌شود
سال 1390 است، در آغاز به کار بانک آرین ابهاماتی به وجود آمده و سه هزار سهام‌دار آن نمی‌دانند عاقبت سرمایه‌گذاری آنها در نخستین بانک مجازی کشور چه می‌شود؟ در روزهای پایانی سال، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران طی اطلاعیه‌ای اعلام می‌کند: «شورای پول و اعتبار در یک‌هزار و یکصد و سی و هشتمین جلسه مورخ ۱۳۹۰/۱۲/۱۶ خود مصوب کرد با توجه به تأمین بخش قابل توجهی از سرمایه بانک آرین از محل تسهیلات دریافتی از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، مجوز تأسیس بانک مذکور لغو شود.»
در اطلاعیه صادره از سوی بانک مرکزی به این موضوع اشاره شده که به موجب قانون اجازه تأسیس بانک‌های غیردولتی مصوب سال ۱۳۷۹، برخورداری اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی از توان مالی برای تأمین سرمایه بانک غیردولتی از شرایط لازم برای صدور مجوز در این زمینه است.
همچنین به موجب بند ۵ از الحاقیه نکات لازم‌الرعایه در اساسنامه بانک‌های غیردولتی مصوب نهصد و نود و سومین جلسه مورخ 3/12/1381 شورای پول و اعتبار، سرمایه بانک نباید از محل تسهیلات دریافتی از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری تأمین شود؛ موضوعی که توسط بخشی از سهام‌داران این بانک رعایت نشده است.
لغو مجوز بانک الکترونیکی آرین با استناد به اختیارات مندرج در قانون پولی و بانکی کشور، مصوب سال ۱۳۵۱ و قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته و در حال حاضر مراحل قانونی خود را طی می‌کند.
همچنین این بانک ضمن تأکید بر عزم جدی در برخورد با تخلفات مشابه، به این موضوع اشاره کرده که تصمیمات بانک مرکزی و ارکان مختلف آن؛ از جمله شورای پول و اعتبار، به‌موقع، به‌طور رسمی و از طریق مجاری مربوطه به اطلاع رسانه‌ها و عموم شهروندان گرامی خواهد رسید.
سکانس هشتم: تاک مجازی به تات الکترونیکی بسنده می‌کند
سال 1390 است، بنیان‌گذاران بانک مجازی تاک تصمیم گرفتند خدمات بانکداری مجازی را در بستر الکترونیکی بانک تات سابق عملیاتی کنند.
سکانس نهم: بانک آرین به لغو مجوز واکنش نشان می‌دهد
سال 1390 رو به پایان است، بانك مركزي دليل لغو مجوز بانك آرين را «تأمین سرمایه بانک از محل تسهیلات دریافتی» اعلام می‌کند و روابط عمومی بانک آرین در اعلامیه‌ای بیان می‌کند: «با توجه به اطلاعیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با لغو مجوز تأسیس بانک الکترونیکی آرین به اطلاع می‌رساند نظر به اینکه کلیه مراحل اداری اخذ موافقت اصولی، مجوز پذیره‌نویسی عام از طریق فرابورس و ثبت این بانک با مجوز رسمی بانک مرکزی و پس از بررسی منشاء سرمایه سهام‌داران، وفق قانون تجارت، ضوابط سازمان بورس اوراق بهادار و بر اساس مجوزهای صادره از سوي بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران صورت پذیرفته است.
و نیز بر خلاف روال معمول بانک مرکزی، مصادیق مورد نظر براي اصلاح ساختار سهام‌داران به این بانک اعلام نشده است؛ مسئولان و سهام‌داران بانک الکترونیکی آرین لغو مجوز تأسیس این بانک را فاقد محمل اصولی، منطقی و قانونی و نیز مغایر با سیاست‌های اجرایی اصل 44 قانون اساسی می‌دانند. مدیریت بانک الکترونیکی آرین در راستای وظایف قانونی در جهت احقاق حقوق سهام‌داران، مراتب را از مجاری رسمی، اداری و قانونی پیگیری خواهد كرد و نتیجه به اطلاع سهام‌داران و افکار عمومی خواهد رساند.»
سکانس دهم: سهام‌دارانی که بانک مرکزی از آنها حمایت می‌کند
سال 1391 است، سهام‌داران بانک آرین نامه‌ای خطاب به رئیس‌کل بانک مرکزی نوشته و درخواست تجدیدنظر نسبت به تعلیق مجوز نخستین بانک مجازی ایران کرده‌اند، چندی بعد بانک مرکزی می‌گوید از سهام‌داران متضرر بانک آرین حمایت کامل می‌کند. این بانک همچنین می‌گوید هرچند سهام‌داران بانک آرین در مهلت مقرر نتوانستند در زمینه افزایش سرمایه اقدام کنند، اما بانک مرکزی هنوز هم این فرصت را برای این بانک قائل است که در این زمینه یا با ادغام با سایر بانک‌ها بتوانند بانک نیرومند دیگری راه‌اندازی کنند یا در فرصت مقرر سهام‌داران نسبت به افزایش سرمایه اقدام کرده و شرایط را مهیا کنند. در صورتی که همه‌چیز روال قانونی خود را طی کند و شرایط و مقررات رعایت شود، می‌توانیم شاهد تغییر وضعیت این بانک خصوصی باشیم.
سکانس یازدهم: سهام‌داران آرین پول خود را گرفته‌اند
سال 1392 است، سیدعلی حسینی، معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس خبر می‌دهد که قرار است بانک آرین موضوع فعالیت خود را به‌عنوان نهاد مالی تغییر داده و به فعالیتش ادامه دهد، بیشتر سهام‌داران بانک آرین پول‌های خود را گرفته‌اند یا در حال گرفتن هستند.
سکانس دوازدهم: هفت سال سکوت
سال 1399 است، از سفته و برات الکترونیکی در وزارت امور اقتصاد و دارایی رونمایی می‌شود، وزیر در مراسم رونمایی نسبت به سیستم مالیات، خزانه‌داری و بورس هوشمند اظهار امیدواری می‌کند، همه از مزایای ارائه خدمات غیرحضوری بانکی به‌صورت دیجیتال می‌گویند و آن را در شکل‌گیری یک اقتصاد هوشمند الزامی می‌دانند.
سکانس آخر
آنچه روایت شد، روزگاری بود که در 12 سال گذشته بر «بانکداری مجازی» در ایران گذشت؛ جریاناتی که به اتفاقات نه‌چندان شیرین انجامید. شاید اگر اختلاس سه هزار میلیارد تومانی اتفاق نیفتاده بود، امروز بانکداری مجازی در ایران پیشینه‌ای بیش از یک دهه داشت، شاید هم اختلاس تنها مزید بر علت شد و صنعت بانکداری کشور نیاز به گذر از یک دهه گذشته را داشت تا به بلوغی که برای رسیدن به این دستاورد نیاز دارد، برسد. با این حال امروز این سؤال مطرح است؛ آیا با رشدی که حادث شده، بانکداری تمام‌مجازی در آینده‌ای نه‌چندان دور از دل صنعت بانکداری ایران زاییده می‌شود یا همچون گذشته در نطفه خفه می‌شود؟
