چه چیز جدیدی در چرخه هایپ گارتنر در خصوص فناوری‌های نوظهور سال 2020 وجود دارد؟

• پاسپورت‌های سلامت (Health passports) همه فناوری‌ها را در جهت پتانسیل خود برای ایجاد تاثیری تحول‌آفرین در طول دو سال یا کمتر هدایت می‌کنند. این اقدام توسط پذیرندگان اولیه در چین (هلث کد) و هند (Aarogya Setu) شتاب گرفته است.
• فناوری‌های فاصله‌گذاری اجتماعی به دلیل حجم گسترده پوشش رسانه‌ای و مطالبات مشتریان برای اولین بار به چرخه هایپ وارد شده‌اند.
• گارتنر اخبار و تحولات مرتبط با پتانسیل‌های هوش مصنوعی در چرخه هایپ امسال را همچنان پوشش می‌دهد و دسته‌های متعددی ازجمله هوش مصنوعی ترکیبی، هوش مصنوعی مولد، هوش مصنوعی مسئول، توسعه هوش مصنوعی افزوده، هوش مصنوعی نهفته و طراحی هوش مصنوعی افزوده را اضافه کرده است.

این بینش‌های جدید و بسیاری از موارد دیگر برگرفته از گزارشی است با عنوان «چرخه هایپ برای فناوری‌های نوظهور سال 2020» که اوایل سال جاری در گارتنر منتشر شد و در گزارش اخیر گارتنر با عنوان «5 روندی که چرخه هایپ گارتنر برای فناوری‌های نوظهور سال 2020 را هدایت می‌کنند» به طور خلاصه بیان شده است. تعریف گارتنر از چرخه‌های هایپ شامل پنج مرحله از چرخه عمر یک فناوری است که در ادامه توضیح داده می‌شود.

از بین بسیاری از چرخه‌های هایپی که گارتنر هرساله منتشر می‌کند، این چرخه قابل‌توجه‌تر است چون بیش از 1700 فناوری نوظهور را برشمرده و 30 فناوری برجسته را که می‌توانند در پنج‌تا ده سال آینده، تحولی اساسی ایجاد کنند را به طور جداگانه ارزیابی کرده است. فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی که برای اولین بار در چرخه هایپ ظاهر می‌شوند در نمودار زیر تعریف شده‌اند. چرخه هایپ برای فناوری‌های نوظهور سال 2020 گارتنر در شکل زیر نشان داده شده است:

---

هوش مصنوعی چه جایگاهی در گزارش چرخه هایپ فناوری‌های نوظهور سال 2020 گارتنر دارد؟

---

پاسپورت‌های سلامت (Health passports)

پاسپورت‌های سلامت اپلیکیشن‌های موبایلی هستند که سطح نسبی ریسک ابتلا به عفونت یک شخص و اینکه آیا آن‌ها می‌توانند به ساختمان‌ها، فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، اماکن و وسایل حمل‌ونقل عمومی دسترسی داشته باشند یا خیر را نشان می‌دهد. پذیرندگان اولیه در چین و هند در حال آزمایش ترکیبی از پاسپورت‌های سلامت و شیوه‌های غربال‌گری هستند تا بتوانند گامی در جهت جلوگیری از گسترش کووید 19 بردارند و درعین‌حال به افراد امکان استفاده از اماکن و وسایل حمل‌ونقل عمومی را بدهند. «هلث‌کد» در چین به عنوان یک ابزار غربال‌گری با هدف به حداقل رساندن ریسک انتقال کووید 19 به طور گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرد و به کاربران بر اساس وضعیت سلامت تعیین‌شده آن‌ها یک کد QR رنگی می‌دهد: رنگ قرمز تأیید می‌کند که فرد مبتلا به کووید 19 است؛ رنگ زرد یعنی فرد باید در قرنطینه باشد و رنگ سبز یعنی فرد برای به سفر رفتن مانعی ندارد.

پایش‌های هلث‌کد بسیار متداول است و بدون در اختیار داشتن یک کد سبز رنگ امکان عبور و مرور برای فرد دشوار می‌شود.

رهبران اولیه در ارائه پاسپورت‌های سلامت شامل Alipay، Bizagi، Circle Pass Enterprises، Folio، Vottun WeChat هستند.

هوش مصنوعی مشتق (Formative AI)

 دسته جدیدی از فناوری‌هاست که گارتنر پیش‌بینی می‌کند قادر به درک و پاسخگویی پویا به شرایط در حال تغییر خواهد بود. یکی از موارد کاربرد اصلی هوش مصنوعی مشتق این است که برای طراحان UI/UX امکان بازخورد تعاملی آنی را به منظور بهبود قابلیت استفاده محصولات نرم‌افزاری و هوشمند فراهم کند. هم‌چنین گارتنر پیش‌بینی می‌کند با گذشت زمان، هوش مصنوعی مشتق برای تسهیل چگونگی ایجاد و تنظیم مدل‌های ریاضی و یادگیری ماشین به کار گرفته خواهد شد. فناوری‌های کلیدی که هوش مصنوعی مشتق را در چرخه هایپ تشکیل می‌دهند شامل این موارد هستند: طراحی هوش مصنوعی افزوده، توسعه هوش مصنوعی افزوده، هستی‌شناسی و طراحی هندسی، ریز داده‌ها، هوش مصنوعی ترکیبی، یادگیری ماشین تطبیقی، یادگیری خود نظارتی، هوش مصنوعی مولد و شبکه‌های مولد تخاصمی.

طراحی هوش مصنوعی افزوده (Augmented AI design)

طراحی هوش مصنوعی افزوده دسته جدیدی در چرخه هایپ امسال است و پتانسیل دگرگون ساختن چگونگی طراحی، تولید و فروش محصولات دیجیتال، هوشمند و متصل را دارد.

گارتنر طراحی هوش مصنوعی افزوده را به عنوان ترکیبی از کاربرد هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و فناوری‌های پردازش زبان طبیعی تعریف می‌کند که می‌تواند در تولید محصولات دیجیتال به صورت خودکار و تکمیل آن از طریق یادگیری ماشین کمک شایانی کند. در حال حاضر طراحی هوش مصنوعی افزوده در حال دگرگون ساختن تجربه مشتری از طریق سیستم پشتیبانی و شخصی‌سازی تصمیم در محصولات و پلتفرم‌هاست. B12 از جمله شرکت‌هایی است که از هوش مصنوعی به منظور شبیه‌سازی محتوا و تجارب برتر مرتبط با نوع کسب‌وکار شما استفاده می‌کند. گارتنر انتظار دارد که به‌کارگیری هوش مصنوعی در بازار پلتفرم طراحی محصولات دیجیتال را شاهد باشد.

گارتنر پیش‌بینی می‌کند Adobe Xd، Figma و InVision در این دسته از فناوری‌های نوظهور گوی سبقت را از رقبا بربایند.

هوش مصنوعی ترکیبی (Composite AI)

 دسته جدید دیگری در چرخه هایپ امسال است و به گردآوری یا ترکیب تکنیک‌های مختلف هوش مصنوعی با هدف بهبود دقت و کارایی یادگیری اشاره دارد. گارتنر بر این باور است که هوش مصنوعی ترکیبی برای سازمان‌هایی که به مجموعه داده‌های بزرگ دسترسی نداشته یا در انجام تجزیه‌وتحلیل‌های پیچیده مهارت درون‌سازمانی لازم را ندارند یک فناوری توانمندساز خواهد بود. هم‌چنین، گارتنر معتقد است هوش مصنوعی ترکیبی به گسترش دامنه و کیفیت کارکردهای هوش مصنوعی کمک خواهد کرد.

رهبران پیشرو در این حوزه شامل این موارد هستند: ACTICO، Beyond Limits، BlackSwan Technologies Cognite، Exponential AI، FICO، IBM، Indico، Petuum، ReactiveCore.

هوش مصنوعی نهفته (Embedded AI)

با توجه به پتانسیل این فناوری در افزایش دقت، بینش‌ها و اطلاعات به‌دست‌آمده از سنسورهای فعلی و نسل آتی، یکی از فناوری‌های جذاب و جدید در چرخه هایپ است.

 گارتنر هوش مصنوعی نهفته را با اشاره به کاربرد تکنیک‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در سیستم‌های نهفته، با هدف امکان‌پذیر ساختن تجزیه‌وتحلیل داده‌های گردآوری‌شده تعریف می‌کند. کاهش زمان لازم برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های سنسورها و همچنین بهبود بینش‌های به‌دست‌آمده می‌تواند اطلاعات مبتنی بر سنسور و داده‌های گردآوری‌شده با استفاده از اینترنت اشیاء و سنسورهای هوشمند را متحول کند. هوش مصنوعی نهفته می‌تواند بینش‌های موردنیاز برای بهبود تجارب مشتری، افزایش کارایی تولید و کسب اطلاعات بیشتر در مورد چرخه‌های نگهداری، تعمیر و بازسازی (MRO) را در بسیاری از زمینه‌ها فراهم کند.

رهبران پیشرو در این حوزه عبارتند از: Arm، Cartesiam، NXP Semiconductors، One Tech Renesas Electronics و STMicroelectronics.

هوش مصنوعی مولد (Generative AI)

این مفهوم نیز برای اولین بار در چرخه هایپ امسال وارد شده است و فناوری‌ای است که اغلب برای ایجاد ویدیوها و محتوای دیجیتال «دیپ فیک» یا «جعل عمیق» به کار می‌رود. هوش مصنوعی مولد نوعی روش یادگیری ماشین است که تجسمی از مصنوعات را از داده‌ها یاد می‌گیرد و از آن‌ها به منظور ایجاد مصنوعات دست‌اول، کاملاً اصیل و واقع‌گرایی استفاده می‌کند که شباهت خود به داده‌های آموزشی را حفظ کرده اما آن‌ها را تکرار نمی‌کنند. هوش مصنوعی مولد می‌تواند محتوای (تصاویر، ویدیو، موسیقی، گفتار، متن و حتی ترکیبی از آنها) اصیل تولید کند، محتوای موجود را بهبود بخشیده یا جایگزین کند و عناصر داده‌ای جدیدی را ایجاد کند. هوش مصنوعی مولد یکی از فناوری‌هایی است که برای ایجاد محتوای دیجیتال «دیپ فیک» توسط بازیگران بد که در تلاش برای ایجاد اختلال خطرناک علیه ثبات منطقه‌ای و سیاسی هستند مورداستفاده قرار می‌گیرد. دارپا (آژانس پروژه‌های پژوهشی وزارت دفاع آمریکا) با به‌کارگیری هوش مصنوعی به دنبال شناسایی محتوای «دیپ فیک» با هدف مقابله با کلاه‌برداری، دروغ‌پراکنی و تحریک ناآرامی‌های اجتماعی است.

هوش مصنوعی مسئول (Responsible AI)

هوش مصنوعی مسئول نیز برای اولین بار وارد چرخه هایپ شده است و به عنوان مجموعه‌ای از فناوری‌هایی تعریف شده که به دنبال یاری‌رسانی به کسب‌وکارها در اتخاذ تصمیمات کسب‌وکاری اخلاقی‌تر و متعادل‌تر با تلاش برای کاهش سوگیری هستند. هدف هوش مصنوعی مسئول این است که چگونگی به‌کارگیری اقدامات مسئولانه در تضمین توسعه و کاربرد مثبت هوش مصنوعی توسط سازمان‌ها را تسهیل کند. یکی از مهم‌ترین موارد کاربردی هوش مصنوعی مسئول، شناسایی و متوقف ساختن محصولات «دیپ فیک» در سطح جهان است. گارتنر این مجموعه را با موارد استفاده‌ای تعریف می‌کند که به دنبال بهبود ارزش‌های کسب‌وکاری و اجتماعی، کاهش ریسک، افزایش اعتماد و شفافیت و کاهش سوگیری با هوش مصنوعی هستند. از میان موارد جدید مبتنی بر هوش مصنوعی که به چرخه هایپ امسال وارد شده‌اند، این دسته با پتانسیل خود دیگر دسته‌ها را به استفاده مناسب از هوش مصنوعی سوق می‌دهد. هم‌چنین گارتنر معتقد است هوش مصنوعی مسئول باید توضیح‌پذیری، پاسخگویی، امنیت، حریم خصوصی و تطبیق با رگولاتوری سازمان‌ها را افزایش دهد.

توسعه هوش مصنوعی افزوده (AI-augmented development)

 این مهفوم امسال برای اولین بار وارد چرخه هایپ شده است و هدف از آن بهبود چرخه زمانی اپلیکیشن و تیم‌های دواپس (تیم‌های توسعه نرم‌افزار و عملیات فناوری اطلاعات) در تولید نرم‌افزارهای با کیفیت بالا به صورت سریع‌تر و مداوم‌تر هستند. گارتنر توسعه هوش مصنوعی افزوده را به عنوان کاربرد فناوری‌های هوش مصنوعی همچون یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی و فناوری‌های مشابه به منظور تسریع چرخه‌های اپلیکیشن و دواپس تعریف می‌کند.

رهبران پیشرو در این حوزه شامل این موارد هستند: Codota، Deep Code، گوگل، Kite، Mendix، مایکروسافت، OutSystems و Parasoft.

یادگیری خود نظارتی (Self-supervised learning)

 دیگر دسته جدید در چرخه هایپ امسال است که به عنوان یک فناوری توانمندساز برای یاری‌رسانی به سازمان‌ها در به‌کارگیری تکنیک‌های یادگیری ماشین در نظر گرفته می‌شود. اگرچه در مرحله تحقیق و توسعه اولیه در کرفت‌ورکس، فیس‌بوک، گوگل و مایکروسافت، یادگیری خودنظارتی به عنوان یک فناوری نوپا در نظر گرفته می‌شود که به دنبال غلبه بر یکی از بزرگ‌ترین مشکلات یادگیری تحت نظارت است و برای این کار معمولاً باید به مقادیر زیادی از داده‌های برچسب‌دار دسترسی داشته باشد اما گارتنر پیش‌بینی می‌کند تأثیر و مزایای بالقوه یادگیری ماشین قابل‌توجه است، چون کاربردپذیری یادگیری ماشین در سازمان‌هایی که به مجموعه داده‌های بزرگ دسترسی ندارند را گسترش خواهد داد.

---

مقایسه با سال گذشته

---

در مقایسه با سال 2019، بیست‌ودو فناوری از چرخه هایپ امسال فناوری‌های نوظهور حذف شده‌اند.این 22 فناوری که دیگر در چرخه هایپ برای فناوری‌های نوظهور قرار ندارند عبارتند از: دوربین‌های با قابلیت تشخیص سه‌بعدی، G5، خدمات ابری هوش مصنوعی، ابر واقعیت افزوده، هوش افزوده، سیستم هدایت خودکار سطح 4، سیستم هدایت خودکار سطح 5، زیست‌تراشه‌ها، وب غیرمتمرکز، عملیات دیجیتال، هوش مصنوعی لبه، تجزیه‌وتحلیل لبه، هوش مصنوعی احساسی، وسایل نقلیه پرنده خودکار، تجزیه‌وتحلیل و طراحی هندسی، محیط کار همه‌جانبه، نمودارهای دانش، پهباد حمل بار سبک، سیستم‌های ماهواره‌ای مدار نزدیک زمین، انسان‌انگاری، داده‌های مصنوعی و یادگیری انتقالی.