پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مهدی شامی زنجانی، مترجم کتاب «قطب‌نمای بانکداری دیجیتال» در گفت‌وگو با راه‌پرداخت: آموزش الکترونیکی کنونی یک کاریکاتور است
شامی‌زنجانی: کرونا برای تحول دیجیتال اتفاق مهمی بود و حتی می‌توان آن را کاتالیزور تحول دیجیتال هم درنظر گرفت.
اگر سه نفر باشند که در سال‌های گذشته نقش مهمی در زمینه تولید محتوای فین‌تک داشته‌اند، حتما یکی از آنها کریس اسکینر است. معمولا هر کتابی که او منتشر می‌کند، سروصدای زیادی به پا می‌کند و کمتر تحلیلگر و نویسنده‌ای در زمینه فین‌تک و فناوری‌های مالی است که در نوشته و تحلیل‌هایش به او ارجاع نداده باشد. در صفحه معرفی کتاب اسکینر در آمازون، نوشته‌ای از برت کینگ آمده که می‌گوید: «همان‌طور که کریس اسکینر می‌گوید رهبری به‌جز رهبری دیجیتال نداریم و جهان با بحران کرونا هم بیشتر متوجه این موضوع شد که آینده اساسا دیجیتال است.»
اینها توصیفاتی بود درباره آخرین کتاب کریس اسکینر با عنوان «Doing Digital» که راه پرداخت قرار است آن را با همکاری دکتر مهدی شامی زنجانی ترجمه و منتشر کند. اگر می‌خواهید دیدگاه منسجم درباره بانکداری باز و بانکداری دیجیتال، بانک به‌عنوان سرویس، پلتفرم‌های بانکداری، فین‌تک و تک‌فین و همه آن چیزهایی که در 10 سال گذشته مداوم درباره آنها صحبت شده، داشته باشید، احتمالا این کتاب آخر کریس اسکینر به کار شما می‌آید. تغییرات سریع 10 سال گذشته چالش‌های بزرگ و فرصت‌های بزرگی پیش روی ما قرار داده است. برای اینکه بانک‌ها بدانند با این تغییرات چطور برخورد کنند، در این کتاب تجربه‌های دست‌اول از پنج بانک بزرگ یعنی جی پی مورگان، BBVA، ING، DBS و CMB آورده شده است.
ترجمه کتاب «Doing Digital» یا «جاری‌سازی دیجیتال» که با عنوان «قطب‌نمای بانکداری دیجیتال» منتشر می‌شود بهانه‌ای شد تا با مترجم آن صحبتی داشته باشیم. شامی زنجانی هماكنون عضو هيات علمي دانشگاه تهران است. در کارنامه او بنیانگذاری مواردی همچون «گروه تحول دیجیتال»، «ارزیابی ملی تحول دیجیتال»، «رویداد کافه دیجیتال» و «دوره عالی تحول دیجیتال دانشگاه تهران» به چشم میخورد. شامی زنجانی قبل از ترجمه کتاب قطب‌نمای بانکداری دیجیتال، سه کتاب دیگر در حوزه تحول دیجیتال، شامل دو ترجمه و یک تالیف، انجام داده است. او همچنین در وب‌سایت خود محتواها، پژوهش‌ها و پادکست‌هایی متعدد و متنوعی درباره تحول دیجیتال منتشر کرده است.
در این گفت‌وگو به موضوعات مختلفی پرداختیم؛ اینکه چرا به سراغ تحول دیجیتال رفته است، چرا بعد ترجمه دو کتاب در این حوزه به فکر تالیف یک کتاب مناسب بوم و محیط ایران درباره این موضوع افتاده است، چرا این مفهوم و آشنایی با آن برای زنده ماندن کسب‌وکارها در حال حاضر ضروری است و موارد دیگری که ماحصلش گزارشی است که در ادامه می‌خوانید.
5 سال تلاش بی‌وقفه برای ارتقای دانش تحول دیجیتال در کشور
وقتی از شامی زنجانی پرسیدیم چه شد کلا به سراغ مفهومی به نام تحول دیجیتال رفت، او در پاسخ اینطور توضیح داد:
پنج سال پیش با مفهومی تحت عنوان تحول دیجیتال آشنا شدیم که در دنیا ارزش‌آفرینی می‌کرد. خاطرم است که حول‌وحوش سال 94، وقتی در گوگل تحول دیجیتال را به فارسی جستجو کردم، سه یا چهار لینک به من نشان داد و این یعنی که با مفهوم ناشناخته‌ای در کشور روبه‌رو بودیم و کار محتوایی چشمگیری روی آن صورت نگرفته بود. به همین خاطر در دانشگاه تهران تیمی با عنوان «گروه تحول دیجیتال» تشکیل دادیم و در چهار حوزه مختلف پژوهش، آموزش، مشاوره و ترویج در کشور روی این مفهوم شروع به کار کردیم.
شامی زنجانی به همراه گروهش، در بخش پژوهش سعی کردند پژوهش‌های کاربردی برای صنعت انجام دهند و در همین راستا بیش از 20 عنوان پژوهش کاربردی در پنج سال گذشته انجام داده‌اند. سپس وارد حوزه کتاب شدند و با توجه به نبود منابع فارسی خوب درباره این مفهوم، در سال 96 کتاب تحول دیجیتال نوشته جورج وسترمن را ترجمه کردند. سال 98 هم به سراغ ترجمه کتاب ماتریس دیجیتال اثر ونکات ونکاترامان رفتند و در سال 99 هم تالیف ناخدایی دیجیتال را انجام دادند. در حوزه آموزشی هم تیم شامی زنجانی دوره‌ها، رویدادها و کنفرانس‌های مختلفی در این حوزه برگزار کرده‌اند و این مفهوم را وارد درس‌های دانشگاهی نیز کرده‌اند.
مترجم کتاب قطب‌نمای بانکداری دیجیتال درباره اقداماتی که در حوزه مشاوره انجام دادند، می‌گوید: «در حوزه مشاوره به سازمان‌ها کمک کردیم تا این مفهوم را بهتر درک کنند و یکی از اصلی‌ترین صنایعی هم که رویش کار کردیم، صنعت بانکداری بود. کمک‌های ما چه در قالب مشاوره و چه در قالب پروژه‌های طراحی نقشه راه تحول دیجیتال چهار بانک و همینطور آموزش بانکداری دیجیتال به 10 بانک کشور بوده است. همچنین سال گذشته هم «نقشه راه تحول دیجیتال ایران» را به کارفرمایی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه کردیم. در حوزه ترویج هم سعی کردیم با حضور در شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌ها و رسانه‌ها، آگاهی اولیه نسبت به مفهوم تحول دیجیتال را توسعه و ترویج دهیم.»
تالیف یک منبع بومی تحول دیجیتال در کشور
به گفته شامی زنجانی، بعد از انجام دو ترجمه کتاب، نیاز به داشتن یک متن نسبتا بومی در کشور احساس می‌شد که با زبان روان و قابل فهم بتواند مطلب را منتقل کند و مثال‌های ایرانی در خودش جا دهد و سرفصل‌ها متناسب با نیازی باشد که در اکوسیستم تحول دیجیتال کشور شناسایی شده بود. ما نیازمند کتابی بودیم که فارغ از اینکه فرد در چه صنعتی کار می‌کند و چه جایگاه شغلی دارد، با خواندنش متوجه شود منظور از عصر دیجیتال چیست و چه تاثیراتی در کسب‌وکارش دارد. به همین دلیل کتاب ناخدایی دیجیتال تالیف شد تا با زبان ساده و به طور عمیق این مفهوم را بررسی و دورنمایی ایجاد کند که چگونه عصر دیجیتال همه ابعاد زندگی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. درنتیجه بعد از دو سال و نیم تلاش، تالیف کتاب «ناخدایی دیجیتال» انجام و توسط انتشارات آریانا قلم به بازار عرضه شد.
چرا کتاب قطب‌نمای بانکداری دیجیتال اهمیت دارد؟
شامی زنجانی بر این باور است که صنعت بانکداری، یکی از صنایع پیشرو در حوزه دیجیتال کشور است و بررسی‌هایشان هم مهر تاییدی بر این باور می‌زند و به‌خوبی نشان می‌دهد که این صنعت رتبه اول بلوغ دیجیتال در کشور را دارد. در نتیجه، چنین صنعتی برای اینکه بتواند کارهای آموزشی خودش را بهتر جلو ببرد و مفهوم بانکداری دیجیتال را درک کند، نیازمند محتواهای آموزشی مناسب است. او با اشاره به اینکه چند مورد کتاب ترجمه‌شده در حوزه بانکداری دیجیتال در کشور وجود دارد و از نمونه‌های موجود در انتشارات راه پرداخت نام برد، در ادامه توضیح داد:
«سال 2020 متوجه شدیم که آقای اسکینر کتاب جدیدی تحت عنوان doing digital یا جاری‌سازی دیجیتال تالیف کرده است که تجارب خودش در حوزه بانکداری دیجیتال در چهار بانک بزرگ دنیا را نوشته است. این کتاب، کتاب تجربه محوری است و تقریبا یک‌سوم متن کتاب به دیالوگ میان آقای اسکینر و افراد دارای مسئولیت دیجیتال در بانک‌های مطرح پرداخته شده و به نظر می‌رسد منبع مناسبی برای فهم درست بانکداری دیجیتال است. بعدازاینکه با کتاب آشنا شدیم، با دوستانمان در راه پرداخت قرار گذاشتیم به‌عنوان یک همکاری مشترک بتوانیم ترجمه آن را ابتدای زمستان امسال به دست مخاطبان برسانیم.»
شامی زنجانی در پاسخ به اینکه این کتاب درباره چیست و مخاطبانش چه کسانی هستند، می‌گوید: «وقتی عنوان بانکداری دیجیتال مطرح می‌شود، خیلی‌ها فکر می‌کنند درباره شاخه خاصی از بانکداری صحبت می‌کنیم، درصورتی‌که بانکداری دیجیتال یعنی همه بانکداری امروز، یعنی بانکداری موفق در عصر دیجیتال. پس وقتی کتابی درباره جاری‌سازی دیجیتال در بانک‌ها صحبت می‌کند و تجارب و بهروشهای دنیا را ارائه می‌دهد، طبیعتا می‌تواند کتاب مناسبی برای هیئت‌مدیره و مدیران عامل بانک‌های بزرگ کشور باشد تا با مفهوم بانکداری دیجیتال آشنا شوند و همچنین به مدیران و کارشناسان ارشد بانک‌ها کمک می‌کند تا درک بهتری از بانکداری دیجیتال پیدا کنند؛ ولی به طور خاص افرادی که بخشی از وظیفه‌شان پیاده‌سازی بانکداری دیجیتال در بانک‌ها است، نباید این کتاب را از دست بدهند.»
داروینیسم دیجیتال یا هماهنگی با اقتضائات عصر دیجیتال یعنی چه؟
در ابتدای کتاب ناخدایی دیجیتال آمده است: «آنهایی باقی خواهند ماند که بتوانند سریع و درست با اقتضائات عصر دیجیتال هماهنگ شوند.» از نویسنده کتاب پرسیدیم که این هماهنگی به چه معنا است و چطور ایجاد می‌شود؟ او هم در پاسخ به مفهومی به نام داروینیسم دیجیتال اشاره کرد. معنای داروینیسم دیجیتال همان چیزی است که ابتدای کتاب به آن اشاره شده؛ که شرکت‌ها برای باقی ماندن باید خودشان را با اقتضائات عصر دیجیتال وفق دهند. درباره اینکه این اقتضائات شامل چه چیزهایی می‌شود، شامی زنجانی توضیح می‌دهد:
اولینش سرعت است که امروز تبدیل به سکه رایج کسب‌وکارها شده است. کلاس شوآب، بنیانگذار مجمع جهانی اقتصاد می‌گوید زمانی که ماهی‌های بزرگ‌تر، ماهی‌های کوچک‌تر را می‌بلعند به سر آمده و امروز ماهی‌های سریع‌تر ماهی‌های کندتر را می‌بلعند. به همین خاطر امروز می‌بینید که استارت‌آپ‌های کوچک، شرکت‌های بزرگ را می‌بلعند و کسب‌وکارشان را دچار اختلال کرده‌اند. پیشنهاد من این است که در وهله اول این عصر را درک کنیم. بدون درک درست از این عصر، دست زدن به هر کاری محکوم به شکست است. باید دید چرا در این عصر قابلیت‌هایی مانند تعامل، متصل بودن، موبایل بودن، تحلیلگری، توصیه‌گری، افزودن و غیره، قابلیت‌های مهمی است و هر کسب‌وکاری مجبور است این قابلیت‌ها را در محصولات خودش قرار دهد.
به گفته شامی زنجانی، کتاب‌هایی ازاین‌دست می‌تواند شناخت بهتری از شرایط و وضعیت خودمان بدهد. بعدازاینکه شناخت پیدا کردیم، باید ببینیم که از جان این عصر چه می‌خواهیم. اینجا است که نیاز به گزاره‌های ارزش جدید در عصر دیجیتال داریم؛ یعنی بسته‌‌بندی از ارزش‌هایی که می‌خواهیم برای مشتری، کارکنان و ذی‌نفعانمان ایجاد کنیم تا در این دنیا بتوانیم باقی بمانیم و ادامه دهیم. بعد از پیدا کردن این گزاره‌های ارزش، تمام انرژی باید برود سراغ پیاده‌سازی که این بخش هم دانش و تجربه خاص خودش را می‌طلبد.
کتاب‌ها و محتواهای آموزشی که دراین‌باره وجود دارند، می‌توانند به ما در بخش کسب دانش این حوزه کمک کنند. در مورد بخش تجربه هم پیشنهاد زنجانی این است که از همدیگر یاد بگیریم. او در توضیح بیشتر می‌گوید: «باید سعی کنیم از همدیگر و از صنایع دیگری که کارهایی را جلو بردند، یاد بگیریم. این روزها باید صنعت بیمه از صنعت بانکداری ما یاد بگیرد، صنعت بانکداری ما باید از های‌تک در حوزه دیجیتال بیاموزد و تجارب خودشان را به اشتراک بگذارند. یکی از راه‌ها این است که استعدادها بتوانند از صنعتی به صنعت دیگر بروند و یافته‌های خودشان را در اختیار دیگران قرار دهند. نکته بعدی همین بحث آموزش است. اگر بخواهیم نتیجه بگیریم، باید فراتر از آموزش، با نگاهی چابک‌تر تجربه‌گری کنیم و این تجربه‌گری را به بلوغ دیجیتال در سازمانمان تبدیل کنیم. همگی اینها نیازمند این است که پایه دانشی درستی داشته باشیم.»
شمشیر دولبه کرونا برای عصر دیجیتال
با آمدن کرونا بسیاری از کسب‌وکارها از بین رفتند و خیلی‌ها هم شاید به مرحله نابودی نرسیدند؛ اما با کاهش شدید تقاضا و درآمد مواجه شدند. تغییر و تحولات دیجیتال به کار خیلی‌ها آمد و به‌نوعی آنها را از ورطه نابودی نجات داد. درواقع کرونا برای تحول دیجیتال اتفاق مهمی بود و حتی می‌توان آن را کاتالیزور تحول دیجیتال هم درنظر گرفت. برخی مبنا و مبدا تحول دیجیتال را، شیوع ویروس کرونا قرار داده‌اند. اما شامی زنجانی معتقد است که کرونا در کشور حکم یک شمشیر دولبه را دارد؛ یعنی کرونا هم می‌تواند برای ما تبدیل به فرصت شود و هم تهدید.
او در توضیح بیشتر می‌گوید: « فرصت جایی است که مشتریان ما را تحت فشار قرار می‌دهند و از ما خدمات بدون تماس، سرویس‌های مبتنی بر موبایل، خدمات تحلیلگری و تعاملی بدون تماس می‌خواهند. این فشار محیطی می‌تواند به رشد مضاعف در حوزه تحول دیجیتال کمک کند. اما نگرانی من آنجا است که به دلیل این فشارها، اقدامات معیوب و ابتری را به اسم تحول دیجیتال انجام دهیم و بعد از دوران کرونا بگوییم که از تحول دیجیتال هم خبری نبود و کمکی به ما نکرد؛ درصورتی‌که تحول دیجیتال اگر به‌درستی اجرا می‌شد، می‌توانست به ما کمک کند.»
او برای اشاره به این اقدامات معیوب، به اتفاقاتی که در حوزه آموزش الکترونیکی کشور افتاد، اشاره کرد و گفت: «اگر نظر دانش‌آموزان و دانشجویان درباره آموزش الکترونیکی را جویا شوید، احتمالا خیلی از آنها از وضعیت موجود رضایت ندارند.» به گفته او، چیزی که در حال حاضر به‌عنوان آموزش الکترونیکی می‌بینید، کاریکاتور آموزش الکترونیکی است و ابراز نگرانی کرد که اگر درست کار نکنیم، آبروی تحول دیجیتال را در کشور خواهیم برد.
