پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رضا قربانی، تحلیلگر کسب‌وکارهای فناوری، دنیای اقتصاد / قبل از اینکه به سؤال «کدام صنایع از شیوع کرونا سود بردند؟» بپردازیم باید بدانیم که اقتصاد جهان در حال کوچک‌تر شدن است؛ به عبارتی در شرایطی که اقتصاد جهان کوچک می‌شود رشد تعداد معدودی از صنایع به معنای سقوط دسته‌جمعی بقیه صنایع است. رشد پایدار زمانی اتفاق می‌افتد که همه صنایع همگام با هم رشد کنند. آن‌گونه که بانک جهانی گفته کرونا بزرگ‌ترین شوک اقتصادی دهه‌های اخیر را رقم زده است.
بانک جهانی در آخرین گزارشی که منتشر کرده گفته است که در سال ۲۰۲۰ اقتصاد جهان حدود ۲/ ۵ درصد کوچک‌تر می‌شود. آمارهای بانک جهانی یک نکته جالب درباره ایران دارد. در گزارش قبلی بانک جهانی گفته بود که اقتصاد ایران ۲/ ۸ درصد کوچک‌تر خواهد شد. در پیش‌بینی جدید اما گفته شده که اقتصاد ایران ۳/ ۵ درصد کوچک‌تر می‌شود. این پیش‌بینی‌ها درباره بقیه کشورهای جهان این‌طور بود که رشدهای حدود دودرصدی برای آنها پیش‌بینی شده بود که بعد از کرونا به رشدهای حدود منفی پنج درصد تبدیل شد. رشد ایران با اینکه کلاً منفی پیش‌بینی شده اما جالب است که شتاب این کوچک شدن در دوران کرونا کمتر می‌شود. اگر این داده‌ها درست باشد نیاز به تحلیل جدی در این زمینه از سوی اقتصاددان‌ها وجود دارد.
سؤال اصلی این یادداشت این است که کدام بخش از اقتصاد در حال بزرگ‌تر شدن است؟ پاسخ ساده و سریع به این پرسش این است: «آن‌هایی که در ۳۰ سال گذشته برای امروز خودشان را آماده کردند!» معروف‌ترین مصداق این پاسخ هم «آمازون» است که در ماه‌های گذشته به شدت مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته.
مردم این کمپانی را با نام بنیانگ‌ذار آن یعنی جف بزوس می‌شناسند که هر روز گزارش‌هایی از افزایش ثروت او منتشر می‌شود. کمپانی آمازون اما توجه مالی‌چی‌های مدرن را برانگیخته و این روزها بسیاری تلاش می‌کنند مسیری را که این کمپانی طی کرده تحلیل کنند. این روزها کتابی با عنوان «بزونومیکس» هم درباره این کمپانی و بنیانگذارش منتشر شده که توجه‌ها را برانگیخته است. کتاب بزونومیکس به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه اصول ساختاری نظیر اتوماسیون و به‌کارگیری هوش مصنوعی توسط جف بزوس و آمازون، روش‌های کسب‌وکاری شرکت‌ها و زندگی روزمره ما را تغییر داده است.
نکته مهمی که در این تحلیل باید روی آن تاکید کرد این است که کرونا پیشران نیست؛ این روزها زیاد می‌شنویم که برخی می‌گویند کرونا در کنار همه مشکلاتی که ایجاد کرده این فرصت را پیش‌روی ما قرار داده که دیجیتال شویم. به عبارتی بسیاری تصور می‌کنند محدودیت عامل پیشران و پیش‌برنده است. در واقعیت محدودیت‌هایی مانند کرونا می‌توانند فرصت بروز و ظهور کسب‌وکارهایی را فراهم کنند که از سال‌ها پیش خودشان را برای امروز آماده کرده‌اند؛ وگرنه هرگز نمی‌توان در بحران ناگهان از روی همه چالش‌های قبلی پرید و توسعه را بغل کرد!
برای اینکه بدانیم کدام کسب‌وکارها در ایران در دوران کرونا رشد کردند گزارش «بررسی تاثیرات شیوع بیماری کرونا بر کسب‌وکار اصناف» بانک مرکزی منبع مناسبی است. این گزارش بر مبنای تحلیل داده‌های شاپرک آماده شده است. با بررسی این گزارش روند کلی حاکم بر تراکنش‌ها از ابتدای اسفند تا خردادماه امسال به این صورت است که همه صنایع در اسفند روند نزولی داشتند و به مرور از فروردین برخی از صنایع شروع به افزایش تراکنش‌ها داشته‌اند. با در نظر گرفتن شاخص کمترین کاهش و البته افزایش بعد از سقوط اولیه برخی از صنایع اوضاع بهتری داشته‌اند.
صنایع مالی، صنایع شیمیایی، صنایع خوراکی و صنایع آرایشی، بهداشتی و سلامت جزو صنایعی بودند که کمترین کاهش را داشتند و به مرور از فروردین‌ماه رشد بیشتری داشتند. به جز صنعت مالی سه صنعت دیگر با امور روزمره مردم سروکار دارند و مربوط به موضوعات بهداشتی می‌شوند و رشدشان طبیعی است. صنایع مالی هم به دلیل اینکه زیرساخت ارائه خدمات همه بخش‌ها هستند رشد کرده‌اند.
البته داده‌های بانک مرکزی کامل نیست و برای تکمیل لازم است نگاهی به گزارش سازمان فناوری اطلاعات ایران با عنوان «تأثیر شیوع ویروس کرونا بر کسب‌وکارهای فناوری اطلاعات در کشور» بیندازیم. بر مبنای این گزارش کسب‌وکارهای سفارش آنلاین غذا و کالاهای سوپرمارکتی و همین‌طور کسب‌وکارهای ویدئو و رسانه شاهد رشد بوده‌اند و بقیه کسب‌وکارهای فناوری رشد منفی داشته‌اند. این موضوع با گزارش تراکنش‌های بانک مرکزی همخوان است.
ببینید: شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات در راستای مسئولیت اجتماعی در دوران کرونا چه اقداماتی انجام داده‌اند؟
بنابراین اگر بخواهیم با داده‌های موجود کسب‌وکارهایی را که رشد کرده‌اند بررسی کنیم به کسب‌وکارهایی می‌رسیم که یا در زمینه بهداشت و مبارزه با کرونا فعالیت می‌کنند یا در زمینه تهیه مایحتاج اولیه زندگی. بقیه یا رشد نداشته‌اند یا حتی منفی شده‌اند. رشد کسب‌وکارهای مالی هم موضوعی طبیعی است که این کسب‌وکارها در هر زمان که تراکنش‌ها در مجموع رشد دارند رشد می‌کنند. اما سؤال مهم‌تر این است که روند آینده چگونه خواهد بود؟
برایان دوماین نویسنده کتاب بزونومیکس در گفت‌وگویی با هفته‌نامه نیوزویک می‌گوید: «فناوری در دی‌ان‌ای (DNA) این شرکت [آمازون] قرار دارد و به‌طور مستمر آن را هوشمندتر و هوشمندتر می‌کند. یکی از چیزهایی که من را واقعاً شگفت‌زده کرد این بود که در آمازون ده هزار مهندس و متخصص صرفاً روی پروژه الکسا فعالیت می‌کنند.
این موضوع پیامدهای اجتماعی به دنبال دارد. آمازون از اتوماسیون در همه‌جا استفاده می‌کند (از انبارها گرفته تا ون‌های توزیع کالا). این اتوماسیون همه‌جانبه احتمالاً منجر به یک بیکاری شدید خواهد شد که دولت‌ها و کسب‌وکارها مجبورند برای یافتن راه‌حلی برای این مساله با یکدیگر همکاری کنند.»
با توجه به صحبت‌های نویسنده کتاب بزونومیکس در آینده نزدیک اگر از کرونا جان سالم به در ببریم، احتمالاً شاهد این خواهیم بود که کسب‌وکارهایی بیشترین رشد را خواهند داشت که بر روی لبه‌های تکنولوژی سرمایه‌گذاری بلندمدت، سنگین و هدفمند انجام داده‌اند. دوران کرونا دوران بهره‌برداری از آن چیزی است که در سال‌های گذشته کاشته شده است.
منبع
دنیای اقتصاد
نویسنده / مترجم
رضا قربانی