پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سامان قطبی مدیرعامل شبکه شاپرک از زاویه کسبوکار به شبکه جدید نگاه کرده است. به گفته او شبکه جدید اطلاعات مردم را حفظ می‌کند و این شبکه هیچ ربطی به موضوع مالیات بر ارزش افزوده ندارد. او می‌گوید: وقتی یک زیرساخت نظم و قاعده خودش را بگیرد مسلماً پاسخگو هم هست. ما پاسخگو هستیم که کسبه محترم با خیال راحت بتوانند از این خدمت استفاده کنند و اگر کسی می‌رود و یک پایانه را به یک فروشگاه می‌برد کسبه مطمئن باشند که این کاری می‌کند که امنیت‌شان همیشه حفظ می‌شود. در ادامه متن مصاحبه تجارت فردا با سامان قطبی را می‌بینید:
اجازه بدهید در شروع مصاحبه یک بازگشت به عقب داشته باشیم؛ در خصوص شبکه الکترونیکی پرداخت کارت در ایران و جهان تفاوت‌هایی وجود دارد. در دنیا دستگاه‌هایی که گذاشته می‌شود با هدف بازاریابی مدرن برای فروشندگان است. در آنجا کارت اعتباری موسسه یا فروشگاهی که دستگاه را نصب می‌کند به دلیل امید به افزایش مشتری است. در واقع مرکز نصب‌کننده سامانه به فروشگاه وعده می‌دهد اگر این سیستم را نصب کند، می‌تواند مشتری بیشتری جذب کند در مقابل آن فروشگاه به جای اینکه به خریدار تخفیف دهد، تخفیف را به شرکت نصب‌کننده با پرداخت کارمزد می‌دهد منتها این قضیه در ایران برعکس شده است، استفاده اصلی از دستگاه‌های خرید کارتی با کارت‌های نقدی است یعنی همین کارت‌های بانکی، بنابراین فروشنده جز بحث امنیت منفعتی ندارد.
این بحث مربوط به قدیم است. امروز این‌طور نیست. در دنیا، یعنی زمانی که راه‌اندازی این خدمت و سرویس بود، خرید هم به صورت نقدی و اعتباری بود. مدل اجرایی در کسبوکار در این خصوص نسبت 60 به 40 دارد. 60 درصد اعتباری و 40 درصد نقدی. اما بعضی وقت‌ها این نسبت خیلی بالا بود یعنی عمده خریدها با کارت اعتباری انجام می‌شد و کارت نقدی کمتر استفاده می‌شد. شما اشاره خوبی کردید. گفتید که برای آن موسسه رونق کسبوکار می‌آورد، یعنی پیشرفت الکترونیک به شما این انعطاف را داده که با هزینه کم بتوانید زیرساخت‌هایی راه بیندازید که بتواند جایگزین دسته‌چک شود. طرف می‌تواند به جای اینکه چک بدهد، برای خرید روزانه از کارت استفاده کند.
این قضیه در مورد خریدار صدق می‌کند، اما از منظر کسبوکار چه، برای فروشنده که دستگاه کارت‌خوان می‌گذارد خرید با کارت نقدی چه رونقی می‌آورد؟
جواب شما را با یک مثال می‌زنم. مثلاً شما می‌روید در یک راسته که سه فروشگاه دارد. یک جنسی را که هر سه دارند می‌خواهید بخرید. در جیب شما کارت است. در چنین حالتی به فروشگاهی می‌روید که دستگاه کارت‌خوان دارد. پس در رونق کسبوکار فروشگاه نقش دارد. البته با این نگاه شما موافقم که پایه کار پایانه‌های فروشگاهی کج گذاشته شد، در ایران هزینه این پایانه را فروشگاه نمی‌دهد در صورتی که در دنیا هم هزینه دستگاه و هم هزینه نگهداری را فروشگاه می‌دهد. یعنی اگر جنسی را 500 هزار تومان با شما حساب کنند، بیشتر قدر می‌دانید. ما باید این تغییر را بپذیریم. در تغییر ابزارها تفاوت می‌کند. قبلاً با چک خرید می‌شد، چک باید در بانک نقد می‌شد امروز ابزاری آمده که بدون مراجعه به بانک پول به حساب می‌آید و دیگر نیازی به صرف زمان برای این کار نیست، علاوه بر این مزیت امنیت هم دارد. پول به صورت مستقیم به حساب می‌رود و غیر‌قابل دستبرد است. بنابراین از هر نگاهی که شما موضوع را بررسی کنید منفعت است. شرکت‌هایی هم که این خدمت را می‌دهند، یک کسبوکار راه می‌اندازند. البته شبکه الکترونیکی پرداخت کارت «شاپرک» با فروشگاه به طور مستقیم کاری ندارد، اما این فروشگاه‌ها از یک موسساتی می‌خواهند خدمت بگیرند. مدل این خدمت هم به مرور درست می‌شود، داد و ستد است، سرویس می‌گیرند و هزینه می‌دهند. هم فروشگاه حقوق خودش را می‌داند و هم موسسه حقوق خودش را به فروشگاه می‌گوید. کسی هم که کارت دارد باید از حقوق خودش مطلع باشد. در این کسبوکار یک واسطه‌ای وجود دارد که کار ما آن واسطه است، کار ما نظارت بر عملکرد آن واسطه است. کنترل می‌کنیم که قوانین کار را دقیقاً مراعات کند. کنترل می‌کنیم که در خدمت‌رسانی پاسخگو باشد، که مسیر سرویس مداوم برقرار بماند. سیستم شرکت برای بانک‌هاست. بحث ما ارائه خدمتی است که با ابزارهای نوین توسط شرکت‌ها قابل اجراست. پس توجه کنید این فروشگاه حقوقی دارد و مزیت‌هایی برایش پیش می‌آید. شرکتی که به آن فروشگاه سرویس می‌دهد یک خدمتی را عرضه می‌کند که منافعی دارد. داد و ستد صورت می‌گیرد. در این دادوستد کیفیت مهم است چون ابزارهای الکترونیکی نقش دارند، نظارت خیلی نقش پیدا می‌کند تا شما که کارت دارید با آسایش کارت بکشید و مغازه‌دار خیالش راحت باشد که پولش به حسابش می‌آید.
یک عادتی به نام تسویه آنی وجود داشت. این تسویه آنی به هر حال شکل گرفته بود و فروشگاه عادت کرده بود. نمی‌شد این را بومی کرد؟
در خرید از طریق پایانه‌های فروش پول وقتی باید پرداخت شود که خرید کامل انجام شده باشد. بنابراین تسویه آنی موضوعیت پیدا نمی‌کند. نکته دیگر آنکه در خرید از پایانه امکان دارد در فرآیند خرید قطعی‌هایی صورت بگیرد. برای مثال در فرآیند تبادل اسناد و اطلاعات، امکان دارد یک قطعی صورت پذیرد. سه برگ ارسال شده، اما خرید هنوز قطعی نشده است. در خرید آنی اگر پول به حساب فروشنده برود، دردسر‌های بعدی دارد؛ هم برای فروشنده، هم برای موسسه و هم برای بانک. شما به غیر از این حالت، حالت‌های دیگری هم از نظر فنی می‌بینید که بی‌جهت بارگذاری شبکه بالا می‌رود. حجم تراکنش‌های لحظه‌ای افزایش می‌یابد. این روند تا کجا می‌تواند امکان داشته باشد؟ اصلاً مدل‌های امروزی همه روی ریسک است. روی اعتبارسنجی است. در خیلی از تراکنش‌ها حتی تراکنش‌های نقدی، نمی‌روند در سیستم‌ها آنلاین کار کنند. در بعضی از کسب‌و‌کارها، شاید تبادل فوری پول نقش دارد. در آنجایی که تورم لحظه‌ای روی آن اثر می‌گذارد. اگر این کسب‌و‌کارها را فاکتور بگیرید، بقیه نیاز به تسویه آنی ندارد. یعنی در میان ده‌ها صنفی که داریم شاید یکی دو صنف باشند که واریز آنی برایشان ایده‌آل باشد. ما برای این گروه طرح دادیم. مدل‌هایی را به بانک مرکزی پیشنهاد دادیم که کارشناسان در حال بررسی آن هستند. حتماً روشی را برای آن ایجاد خواهیم کرد. در دنیا هم یک درصد تراکنش‌ها آنلاین است. تراکنش‌هایی که فروشنده می‌تواند پول را فوری بگیرد. اما در این بخش آیین‌نامه و چارچوب تدوین می‌شود و بر اساس همان چارچوب هم قابل اجراست …
آیا نمی‌شود این روش را به همه تعمیم داد؟
من فکر می‌کنم وقتی که چارچوب منطقی داشته باشد، همه نخواهند خواست. مثل موجودی گرفتن است. یک موقعی موجودی گرفتن مجانی بود، هر چند بار که می‌خواستید کارت را به پایانه می‌زدید و موجودی می‌گرفتید. وقتی که روی این گزینه هزینه گذاشتند، به یک‌دهم و شاید کمتر تقلیل پیدا کرد؛ یعنی خدمت با هزینه یک رابطه‌ای پیدا کرد. در واقع مطمئن هستیم که اگر این کار راه بیفتد، برای همه ضرورتی ندارد، چون در کارشان تاثیر ندارد.
مگر اینکه اختیاری شود…
بله، می‌توان اختیاری کرد. اما باید مدل را نهایی کنیم. ان‌شاءالله اگر مدل را بانک مرکزی تصویب نهایی کند، فکر می‌کنم تا چند ماه دیگر قابل اجرا باشد.
برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد سختگیری‌های در خصوص تسویه آنی به کارت اعتباری مربوط است و برای خرید با کارت نقدی چنین سختگیری‌ای وجود ندارد؟
غیر‌ممکن است. اصلاً امکان ندارد. ما بررسی کردیم؛ کانادا، آمریکا، اروپا، ترکیه، استرالیا، چین و همه اینها را چک کردیم. شما در مورد دو جنس متفاوت حرف می‌زنید. طرفی که پول دارد، پول از حسابش همان لحظه کم می‌شود. الان هم می‌شود. من خرید می‌کنم، پولم باید بلوکه شود، چرا؟ چون ما پول را برای مغازه‌دار گارانتی می‌کنیم. پس ما پول را برمی‌داریم، حالا می‌ایستیم پیام‌های مالی بیاید. حرکتی که تراکنش دارد. برای اینکه این تراکنش تسویه شود، باید از پوز چند تاییدیه مالی بیاید. این را به صورت سیستماتیک انجام می‌دهیم. مغازه‌دار یک رسید می‌بیند. وقتی که خرید انجام و رسید چاپ می‌شود، باز برای ما یک پیامی از روی پایانه می‌آید که این خرید انجام شده است. وقتی خرید صورت گرفت کار وارد پروسه تسویه می‌شود. از بانک a باید به بانک b برود. همه این کارها زمان‌بر است و انجام آن در لحظه هزینه‌های کلانی دارد. این اتفاق هم می‌افتد و پول به حساب طرف می‌رود. به طور نرم در دنیا 48 تا 72 ساعت طول می‌کشد. اما در ایران این کار روزانه صورت می‌گیرد. این کاهش زمان به خاطر نکته‌ای است که شما می‌گویید «عادت مردم». در سیستم جدید ریز‌تراکنش را هم موسسه PSP موظف است به کاربر بپردازد. در واقع سایت و امکاناتی را باید تهیه کند که مغازه‌دار بتواند ریز‌تراکنش‌هایش را ببیند. چیزی که مهم است، این است که یک تغییر رخ داده و برای این تغییر باید ایجاد اعتماد شود که اگر این اعتماد ایجاد شود، مطمئناً همه صنوف از آن استفاده خواهند کرد. ما تلاش‌مان این است که نشان دهیم با آمدن شاپرک هیچ چیزی عوض نشده است. بانک، شرکت و … که به آنها خدمت می‌دهد تفاوتی نکرده، بلکه شاپرک آمده تا زیرساخت را طوری مدیریت کند که آنها راحت‌تر باشند. یک مغازه‌دار الان مجبور است به ازای هر بانک یک پایانه بگذارد. با اجرای این طرح می‌تواند برای یک پایانه 10 حساب تعریف کند. یک مغازه‌دار می‌داند که این سیستم پاسخگوی تمام مسائل اوست. پس دغدغه ندارد و به راحتی می‌تواند کسبوکار خود را با آن تطبیق دهد. البته می‌پذیرم در دوره گذار است، تا سیستم حسابداری، مالی و مدل کاری اصلاح شود یک مقدار فشار وجود دارد و به همین دلیل از تغییراتی که برایشان ایجاد دردسر کرده، پوزش می‌طلبیم.
حجم تراکنش‌ها در حال حاضر بالاست، سوال این است که اگر ساعت چهار بعد از ظهر یک خریدی انجام شود، تا ساعت هشت صبح فردا که بانک بسته است این حجم پول از طریق کارت‌ها خرید و فروش شود، تکلیفش چه می‌شود. کجاست؟ به حساب ما که نمی‌آید.
آخرین سیکل ما ساعت 6:30 بعد از ظهر است. شاید یک سیکل شب را هم راه بیندازیم. این موضوع در دست بررسی است. اما این طرح به این موضوع نه فکر می‌کند و نه در مسوولیت سازمان است. ما این سیکل‌ها را بر اساس تجاربی که شرکت‌های PSP و بانک‌ها داشتند، ایجاد کردیم. اصلاً این نکته در آن نبوده است. به همین دلیل هم اگر مثلاً خوب باشد، و امکان‌پذیر باشد که ساعت 11 شب یک سیکل جدید اضافه کنیم حتماً این کار را می‌کنیم. اما با این پول از چهار بعد از ظهر تا هشت صبح چه کاری می‌شود کرد. مگر چقدر سود دارد.
الان برخی بانک‌ها هستند که یک شبه از یکدیگر قرض می‌گیرند و نرخ بالایی نیز می‌پردازند.
شب، پول از حساب بانک خارج می‌شود. در مسیر انتقال می‌رود. به حساب واسط در بانک مرکزی منتقل می‌شود. بنابراین کسی روی آن کار می‌کند.
یعنی سودی به آن صورت نمی‌کنند…
اصلاً این طور نیست. اصلاً بانک‌ها به این قضیه فکر نکرده بودند که بگویند ما دندان‌های کسی را بشماریم. کمااینکه پولی هم که الان واریز می‌کنند، واقعاً از منابع خودشان است. این طور نیست که پول را از طرف مستقیم گرفتند و آن را انتقال می‌دهند. واقعاً در مدل تسویه چنین چیزی وجود ندارد که دغدغه کسی باشد. اصلاً پول در جایی نمی‌ماند که بگوییم در حال سود کردن است. از آن بانک خارج می‌شود و در حسابی است که اصلاً کسی در آن دو سه ساعت با آن کاری نمی‌تواند انجام دهد. نکته دیگر آنکه این عدد که به بانک مرکزی می‌رود، عددی نیست که برای بانک مرکزی مهم باشد. پولی نیست که سود هم بدهد. اما من می‌گویم که بر فرض محال این باشد، چه اثری دارد؟
1- میانگین سود روزانه کمترین رقم است، 2- بر فرض این باشد. باعث تقویت بنیه چه کسی می‌شود!؟ بانک که به شما سرویس می‌دهد. آیا شما بابت این خدمت نمی‌خواهید بانک قدرتمند داشته باشید. باز هم از این زاویه، چیز بدی نیست. دغدغه خیلی ارزشمندی نیست، چون اگر چنین چیزی باشد هم محل افتخار است. پول برای آن بانک قدرت می‌آورد.
این پول به حساب شاپرک نمی‌رود؟
خیر، اصلاً شاپرک موسسه‌ای است که مال بانک‌هاست. انگار همان بانکی است که پذیرنده در آن حساب دارد. ما پولی را نمی‌بینیم که در حساب ما بیاید. یعنی اینکه ما عملکرد و صحت کارکرد آن موسسه را کنترل می‌کنیم ولی به پولی که در آن رد و بدل می‌شود کاری نداریم. به عملکرد درست کار داریم. این پول در اختیار همان شبکه بانکی است که تبادل را انجام می‌دهد و ما یک ریالی از آن پول‌ها را نه می‌بینیم، نه دست‌مان می‌آید.
بعضی از صنوف به‌دلیل نگرانی و دغدغه‌هایی که در رابطه با مالیات بر ارزش افزوده دارند، سیستم جدید را به راحتی نمی‌پذیرند و معتقدند تاخیر به‌دلیل محاسبه فروش و اخذ مالیات بیشتر است.
مگر قبلاً کارت نمی‌کشیدند؟ قبلاً چه اتفاقی افتاد؟ فرقی ندارد. ما بانک هستیم. دارایی که نیستیم. امین مردم هستیم. اصلاً دلیل اینکه این شرکت به وجود آمده این است که آن شرکت‌هایی را که می‌آیند و به این موسسات سرویس می‌دهند، کنترل کنیم تا برای آن موسسات دردسر نشود. یعنی یک فروشگاه یا طلافروشی یا… خیال‌شان راحت باشد. چون می‌دانند شرکتی که آن پایانه را به آن مغازه آورده، یک جایی کارش را کنترل می‌کند که اتفاق پر‌خطری رخ ندهد. کار ما نظارت بر موسساتی است که می‌خواهند خدمت را به فروشگاه برسانند. کار ما کنترل بر درست رساندن این خدمات است که رعایت ضوابط را کنند. ما به فروشگاه کاری نداریم. یکی از دلایل ایجاد شاپرک این است که حریم خصوصی مردم حفظ شود. اتفاقی که در ابتدای سال رخ داد و کسی اطلاعات را منتشر کرد گرچه ربطی به بانک‌ها نداشت اما به نام بانک‌ها نوشته شد. بنابراین شرکتی آمد که یکی از کارهای آن کنترل بر این شرکت‌ها (PSP) باشد که درست خدمت برسانند. همان قدر که مردم به فروشگاه‌ها و بانک‌ها اعتماد داشتند، همان اعتماد افزایش پیدا کند.
در شتاب، وقتی می‌خواهم به حساب کس دیگری پول بفرستم، بعد از چند صدم ثانیه، به محض اینکه می‌گوید عملیات انجام شد، پول در حساب است. مثل واریز آنی. در اینجا در همان فاصله آنی علی‌الظاهر کنترل صورت می‌گیرد. چطور در خرید از طریق پوز این گونه نیست…
دو سه فاکتور در آن است. شما این کار را دارید از یک نقطه بانکی انجام می‌دهید. پس از یکسری استانداردها و چارچوب‌های مطمئن برخوردار است.
نکته دوم این است که سقف دارد. شما در انتقال هر عددی را نمی‌توانید ارسال کنید. در صورتی که در پوز سقف ندارد. آزادی دارید و هر خریدی می‌توانید انجام دهید. نکته سوم اینکه بابت انتقال شما با یک فرمولی هزینه می‌دهید. در صورتی که باز در اینجا شما چنین هزینه‌ای را نمی‌دهید. چهارم، اصلاً کار خرید و فروش نیست که مهم‌تر از همه اینهاست. یک عمل انتقال مالی است. کار بانکی انجام می‌دهد در صورتی که کار ما، کار خرید و فروش است. برای مثال خرید در تهران از طریق پایانه فروشگاهی صورت گرفته است. فروشنده دستگاه را به محل خرید آورده، وقتی رسید صادر شده مشخص شده که دستگاه متعلق به یک گالری در شهر خوی است. پوزی که به نام یک گالری فلان در شهرستان خوی است، تراکنشی انجام داده است. در این حالت فرض بر این است که خرید در خوی انجام شده اما واقعیت چیز دیگری است. حالا فرض کنید واریز آنی هم انجام شود آیا به این صورت امکان سوء استفاده زیاد نمی‌شود؟ پس با این دلایل شتاب و واریز آنی خیلی با هم فرق دارند. شما دارید خدمت بانکی را با خدمت خرید و فروش مقایسه می‌کنید. در صورتی که خدمت بانکی، کار بانکی است. خرید و فروش داد و ستدی است که با یک فاکتور دیگر با هم بسته می‌شود. اما وقتی یک زیرساخت نظم و قاعده خودش را بگیرد مسلماً پاسخگو هم هست و این پاسخگویی وظیفه ماست. ما پاسخگو هستیم که کسبه محترم با خیال راحت بتوانند از این خدمت استفاده کنند. ما پاسخگو هستیم. اگر کسی می‌رود و یک پایانه را به یک فروشگاه می‌برد کسبه مطمئن باشند که این کاری می‌کند که امنیت‌شان همیشه حفظ می‌شود، اعتمادشان حفظ می‌شود. انگار که عملیات بانکی را دم مغازه‌شان گذاشته‌اند. این وظیفه ماست و در این وظیفه سعی می‌کنیم سرویس خوبی دهیم، کیفیت کارمان هر روز بهتر می‌شود و اگر این تغییر برای بعضی صنوف ایجاد دردسر کرده از آنها طلب پوزش می‌کنم.
منبع: تجارت فردا