راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

داستان سوتی اسکناس 10 هزار تومانی چیست؟ / «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند» یا «بنی‌آدم اعضای یک پیکرند»؟

بهاره افشاری بازیگر سینما و تلویزیون باعث شد بعد از 7 سال و 11 ماه بعد از چاپ اولین اسکناس ده‌هزارتومانی دوباره موضوع تک بیت پشت اسکناس ده‌هزارتومانی مطرح و در شبکه‌های اجتماعی داغ شود.

بهاره افشاری در پیج خود نوشته است: «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند؟ هر کسی تا سیکل هم سواد داشته باشه متوجه میشه که بنی‌آدم اعضای یک پیکرند نه اعضای یکدیگر! پول رایج کشور لااقل از 10 تا فیلتر گرافیکی و طراحی و غیره رد میشه. پس این فاجعه یک فقر فرهنگی، تفکری و علمی است و اصلاً ربطی به سیاست نداره!»

در واقع اشتباهی که رخ داده است این است که پشت اسکناس ده‌هزارتومانی نوشته شده است: «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند» درصورتی‌که شکل درست این شعر چنین است: «بنی‌آدم اعضای یک پیکرند / که در آفرینش ز یک گوهرند». البته ناگفته نماند این اشتاه چیزی نیست که در بانک مرکزی رخ داده باشد و اشتباهی است که به خاطر مسائل تاریخی رخ داده است و اشتباه رایجی است. هر چند در سال 89 نیز همین موضوع از طریق رسانه‌ها مطرح شد و پاسخ این بود: «مجید صنیعی مدیرکل سازمان تولید اسکناس و مسکوک بانک مرکزی ایران: از فرهنگستان زبان و ادب فارسی استعلام کردیم و این فرهنگستان نیز به بانک مرکزی اعلام کرد که درج کلمه «یکدیگرند» نسبت به کلمه «پیکرند» ارجح تر و صحیح تر است.» (+) (+)

 

داستان سوتی اسکناس 10 هزار تومانی چیست؟

سعید نفیسی دانش‌پژوه، ادیب، تاریخ‌نگار، نویسنده، مترجم و شاعر ایرانی از اولین نسل استادهای دانشکدهٔ تاریخ دانشگاه تهران در همین خصوص در یک مصاحبه گفته است: «در زمان سعدی یک نوع خط رواج داشته که همه مردم با آن می‌نوشتند و به آن «خط تعلیق» می‌گفتند. در خط تعلیق معمول بوده است که برای تند نوشتن علاوه بر چسباندن کلمات، گاهی حتی بعضی از حروف که باید جدا و به شکل غیرچسبان نوشته شوند را نیز به هم می‌چسباندند. از آن جمله، در عبارت «یک دیگر»، نه‌تنها کلمه «یک» و «دیگر» راه به هم می‌چسباندند، بلکه حرف «دال» را نیز به «ی» بعد از آن می‌چسباندند.»

همین عادت باعث شده، عباراتی مثل «یکپیکر» و «یکدیگر» در طول زمان در نسخ خطی به جای هم اشتباه نوشته شوند؛ یعنی بلایی که به‌مرور زمان بر سر شعر سعدی هم آمده و کم‌کم «یکپیکرند» به «یکدیگرند» تبدیل شده است. این اشتباه آن‌قدر رایج است که حتی در سایتی مثل گنجور که متن اشعار تمام شاعران ایرانی را منتشر کرده است هم اشتباه نوشته شده است (اینجا را ببینید) درصورتی‌که در نسخه‌های چاپی معتبر این اشتباه اصلاح شده است.

از صحبت‌های سعید نفیسی هم که بگذریم، از نظر معنا هم که نگاه کنیم، متوجه این اشتباه خواهیم شد. شاعر بزرگی چون سعدی نمی‌گوید: «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند» مخصوصاً جایی که پس از آن می‌گوید: «چو عضوی به درد آورد روزگار / دگر عضوها را نماند قرار». شک نیست که عضو یعنی اجزای یک پیکر و یک بدن.

حالا تصور کنید که اگر «اعضای یکدیگرند» و بخوانیم چه قدر مضحک می‌شود. نتیجه این می‌شود که «من سر شما هستم و شما مثلاً دست من هستید.» حالا بماند که اگر بخواهیم دیگر اعضای بدن را هم به میدان بیاوریم، هر کدام از ما، کدام عضو آن یکی می‌شود!

7 دیدگاه
  1. امیرحسین شفیعیان می‌گوید

    به نظر من خیلی هم غلط نیست.
    یک پیکر یا یک موجودیت که می شود یک دیگر.
    حال از این آب بعضی خوب ماهی می گیرند.

  2. کورش قیصری نیا می‌گوید

    اگر با شرایط سیاسی و مذهبی دوران سعدی در تاریخ آشنا باشیم به یقین و بدون شک میپذیریم که نگاشتن کلمه “پیکر” حساسیت زیادی از مذهبیون را برانگیخته میکرد زیرا “پیکر” به معنای ” بت” و ساخته دست بشر را مجسم میکند و سعدی با آشنایی کامل از شرایط مذهبی و سختگیری متعصبین خشک مذهب ، هرگز همچو ریسکی نمیکرد و از کلمه “پیکر” در این بیت استفاده نکرد تا مبادا مردم به اشتباه “بت پرستی” را در ذهن مجسم کنند. بنابراین “یک دیگرند” صحیح تر است. از لحاظ معنی اگر قرار باشد که آدمها اعضای یک پیکر باشند ، در مصرع آخر وقتی سعدی به کسانی اشاره میکند که در اندوه و غم و درد دیگران بی تفاوت هستند انها را “آدم” خطاب نمی کند ولی در واقع آنها وجود دارند و غیر قابل انکارند ، پس با وجود همچو آدمهایی در جهان اگر قرار باشد هر کدام بخشی از یک‌پیکر باشند ولی خنثی و بدون تاثیر و بدون هیچ منفعتی بعنوان یک عضو وجود حقیقی دارند ! وقتی این پیکر را در ذهن تجسم کنید که اعضایی غیر قابل استفاده در بدن وجود دارند بسیار مضحک تر و‌فجیع تر است ! ولی اگر انسانها را بصورت منفک در‌نظر بگیرید ، میتوانید مصرع اخر سعدی را در مورد آنها تعریف کرد و به کسانیکه نسبت به رنج و غم دیگران بی تفاوت هستند میتوانید انها آر این به بعد آدم حساب نکنید چون شعور آدمی ندارند . در اینجا کلمه “آدم” به معنای “بشر” نیست بلکه منظور سعدی از استفاده کلمه “آدم” به معنای بشری است که دارای خصوصیات و اخلاق نیک انسانی باشد . و هر کس این صفات نیکو را ندارد اصطلاحا “آدم” نیست ولی بشر که هست و اگر قرار باشد سعدی کلمه یک پیکر را بکار ببرد این اشتباه بزرگی است که تمام بشر را اعضای یک پیکر واحد تجسم کنیم با وجود خصائص بد بشر و تشدید نواقص اخلاقی در برخی از بشر ، باعث میشود که هر کدام از این بشرها در حکم یک عضو غیر مفید از یک پیکر باشند ! و تجسم کنید که برخی از این اعضا زائد و بدون مصرف و کج و یا حتی مضر هستند ایا این پیکر زیبا به نظر خواهد رسید ؟!!!!
    ایا این پیکر زشت با “گوهر” ی که سعدی ان را میداند ، همخوانی دارد ؟
    با وجود تمام این توصیحات نتیجه میگیریم که مصرع
    بنی آدم اعضای یک دیگرند
    صحیح تر باشد .
    البته این نظر شخصی بنده هست . و هر کس چون مغز و شعور مستقلی نسبت به بقیه دارد ممکن است درک متفاوتی نسبت به بقیه داشته باشد و همین هم اثباتی است که ما انسانها بصورت منفک در دهن خود افکار مختص به خودمان را داریم و با بقیه متمایز هستیم مانند اثر انگشت و… که همین خصوصیت هم نشان دهنده تفکیک هست و همه انسانها مثل هم نمی اندیشند
    و اثبات دیگری بر درستی شعر
    بنی آدم اعضای یک دیگرند
    هست . !

  3. محمدحشمتی می‌گوید

    با سلام ، بنی آدم اعضای یکدیگرند صحیح تر است و بنده که هفتاد سال دارم از ابتدای مدرسه رفتنم ، با مصرع فوق آشنا هستم و اعضای یک پیکرند برایم بیگانه است . بهتر است این هنرمند گرامی توجه بیشتری به ادبیات و نظر اساتید داشته باشند

    1. علی می‌گوید

      اگه اینجوری درسته پس شما آلت من هستید دیگه طبق گفته خودتون

  4. محمدحشمتی می‌گوید

    با سلام ، بنی آدم اعضای یکدیگرند صحیح تر است و بنده که هفتاد سال دارم از ابتدای مدرسه رفتنم ، با مصرع فوق آشنا هستم و اعضای یک پیکرند برایم بیگانه است .

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.