پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ویزا توانسته از جی‌پی‌مورگان چیس پیشی گرفته و به ارزشمندترین شرکت ارائه‌دهنده خدمات مالی جهان تبدیل شود. پیش‌ترها، برترین‌های دنیای امور مالی، بانک‌های بزرگی بودند که ترازنامه‌هایی تریلیون دلاری داشتند. ولی اکنون اوضاع تغییر کرده است. ویزا که یک پردازنده خرد پرداخت به شمار می‌رفت، در اوایل ماه جاری میلادی به ارزشمندترین شرکت ارائه‌دهنده خدمات مالی جهان تبدیل شد.
ویروس کرونا باعث شده مصرف‌کنندگان خدمات مالی سراسر جهان خودشان را ایزوله کنند، به همین دلیل در خریدهای آن‌ها وقفه ایجاد شده است. در نتیجه این روند، تحلیلگران افتی را در درآمدهای حاصل از کارمزد تراکنش‌ها پیش‌بینی کرده‌اند و ارزش سهام ویزا در بازار بورس نیز کاهش پیدا کرده است. ولی میزان آسیب وارده به ویزا، از عنوان‌دار قبلی، یعنی جی‌پی‌مورگان چیس کمتر است. سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که ویزا در مقایسه با وال استریت، از سرسختی و تاب‌آوری بالاتری برخوردار است و این موضوع، حتی از ارزش جاری بازار 291 میلیارد دلاری ویزا نیز تعجب‌آورتر است. چه شد که یک شرکت کوچک توانست به چنین جایگاهی برسد؟
اگر این پرسش را از مدیران ویزا بپرسید، آن‌ها با افتخار به ذکاوت و تلاش‌های فنی و بازاریابی شرکت اشاره خواهند کرد. درست است که این هوشمندی‌ها و تلاش‌ها بی‌ثمر نبوده‌اند، ولی منشا عمیق‌تر موفقیت ویزا، به مسائل دیگری نیز برمی‌گردد. بازار پرداخت در انحصار چند شرکت است و تبدیل شدن به بزرگترین بازیگر این بازار محدود، می‌تواند منافع مالی چشمگیری به همراه داشته باشد.
بسیاری از ناظران معمولی، اکثر اوقات به اشتباه، ویزا را وام‌دهنده‌ای می‌دانند که کارت‌های اعتباری منقش به لوگوی برندش را عرضه می‌کند و امکان استفاده از اعتبار را برای دارندگان کارت فراهم می‌کند. ولی واقعیت این است که ویزا، شبکه‌ای پیچیده از عوامل واسطه را مدیریت می‌کند تا بین خریدار و فروشنده ارتباط برقرار کند. این شرکت آمریکایی، بیش از 61 میلیون تاجر را به 3.4 میلیارد عدد کارت با برند ویزا متصل کرده است. به عبارتی می‌توان گفت از هر دو فرد موجود در جهان، یک نفر از کارت‌های ویزایی که اغلب توسط بانک‌ها صادر شده‌اند، استفاده می‌کند.
شرکت ویزا در ازای فراهم کردن هر یک از این اتصالات، مقدار اندکی کارمزد دریافت می‌کند، ولی حجم تراکنش‌ها بالاست؛ تا حدی که سال گذشته، با یک دهم از تولید ناخالص داخلی کل جهان برابری کرده و به 9 تریلیون دلار رسیده است. بنابراین، مبلغ کمیسیونی که نصیب ویزا می‌شود، بسیار قابل‌توجه است. پیش از شیوع کوید – 19، درآمد ویزا از رشد سالانه 10 درصدی برخوردار بود و در سال 2019 به 23 میلیارد دلار رسیده بود.
چندین سال قبل، بانک‌ها تمام کارمزدها را نزد خودشان نگه می‌داشتند. در آن زمان، بالغ بر 10 هزار بانک مالکیت ویزا را به عهده داشتند، ولی در سال 2008، ویزا به عنوان یک تجارت جداگانه به فعالیت خود ادامه داد. از آن سال به بعد، بانک‌ها با حسادت، نظاره‌گر رشد 15 برابری ویزا بوده‌اند. بخشی از این پیشرفت، در اثر رونق اقتصادی جهانی و متعاقبا، بالا رفتن درآمدها حاصل شده است. درست است که در حال حاضر، ویزا عملا همه جا در دسترس نیست، ولی فاصله چندانی برای رسیدن به این سطح از دسترسی‌پذیری ندارد. شرکت ویزا مدعی است که در حال حاضر، در بیش از 200 کشور و منطقه از جهان حاضر است.
یک خبر بهتر آن‌که حاشیه سود این شرکت طی دوازده سال گذشته با افزایش چشمگیری روبرو بوده و از 43 درصد، به رقم شگفت‌انگیز 65 درصد رسیده است. در فهرست سال گذشته 100 شرکت برتر جهان از نظر ارزش بازار، تنها یک غول دولتی تولیدکننده نوشیدنی چینی و یک شرکت عظیم نفتی، توانسته بودند به حاشیه سودی بالاتر از این رقم دست پیدا کنند. شرکت‌های محبوب تکنولوژیکی مانند اپل و آلفابت، حاشیه سودی در سطح 20 الی 25 درصد دارند که در مقایسه با آمار ویزا رقمی بسیار ناچیز به شمار می‌رود.
افزودن ظرفیت‌های بیشتر به شبکه پرداخت ویزا، هزینه اندکی دارد. به همین دلیل است که طی دهه گذشته، سرعت رشد هزینه‌های ویزا از سرعت رشد درآمدهای آن کمتر بوده است. درست است که ویزا در ازای خدماتی که برای کاربرانش فراهم می‌کند، بهایی می‌پردازد، ولی چندین برابر آن بها را به صورت کارمزد از کاربرانش دریافت می‌کند و بدین ترتیب می‌تواند بقای خود را تضمین کند.
سودهای بادآورده به جیب سهامداران ویزا واریز می‌شوند. بازدهی سرمایه‌گذاری این سهامداران از سال 2008 به بعد، سالانه به صورت متوسط برابر بوده با 24 درصد. سرمایه‌گذاران ویزا ارزش آن را 30 برابر بیشتر از درآمد سالانه این شرکت می‌دانند. درحالی‌که برای شرکت‌های هم‌رده ویزا از نظر شاخص S&P 500، این رقم پایین‌تر از ده برابر است. سرمایه‌گذاران ویزا بر این باورند که هیچ رقیبی به این زودی‌ها برتری این شرکت را به چالش نخواهد کشید.
در واقعیت، این‌طور نیست که ویزا هیچ رقیبی نداشته باشد. آمریکایی‌ها هنوز هم چک می‌نویسند و ژاپنی‌ها عاشق پول نقد هستند. تعدادی برنامه مشابه وجود دارند که به صورت محلی عرضه شده‌اند و از نظر کیفیت، تقریبا با ویزا برابری می‌کنند. مسترکارت نیز یکی از حریف‌های سرسخت ویزا به شمار می‌رود که همانند ویزا، تقریبا در تمام نقاط جهان در دسترس است. چک و پول نقد روز به روز کم‌رنگ‌تر می‌شوند، بنابراین، تهدیدی جدی برای ویزا به شمار نمی‌روند.
در حالت کلی، رقبای ویزا یا کوچک‌تر از ویزا هستند و یا در منطقه جغرافیایی محدودتری به فعالیت مشغولند. از یک طرف، تا زمانی که فروشندگان به یک سیستم جدید روی نیاورند، مصرف‌کنندگان معمولی از آن استفاده نخواهند کرد؛ از طرف دیگر، در صورتی‌که بخش چشمگیری از مشتریان به عضویت یک سرویس جدید درنیایند، هیچ فروشنده‌ای آن را به کار نخواهد گرفت. این روند، معمای مشهور مرغ و تخم مرغ را در ذهن‌ها تداعی می‌کند و به این راحتی‌ها نمی‌توان راهکار مناسبی برای آن پیدا کرد.
کار سختی است، ولی شدنی‌ست. ویزا در طولانی‌مدت با سه تهدید روبرو خواهد بود. تهدید اول، از جانب مقامات دولتی است که از دست ویزا و مسترکارت به تنگ آمده‌اند و در حال برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی سرویس‌های مشابه ملی هستند. برای مثال، چین سرویس یونیون‌پی را راه‌اندازی کرده و مقامات مناطقی از قبیل روسیه، استرالیا و اتحادیه اروپا نیز ترجیح می‌دهند نوعی از نقل‌وانتقال پولی را به کار بگیرند که خودشان بر آن کنترل داشته باشند. بدین ترتیب آن‌ها می‌توانند قوانین خودشان را روی نحوه انتقال پول اعمال کنند و علاوه بر مدیریت داده‌های مصرف‌کنندگان، این انحصار دوقطبی را نیز در هم بشکنند.
ناظران رقابتی نیز در سراسر جهان به سراغ این دو شرکت رفته‌اند و از آن‌ها خواسته‌اند سراغ پرداخت‌های کلان بروند. همچنین اروپا و آمریکا برای کارمزدی که پردازندگان پرداخت می‌توانند از مشتریانشان کسر کنند، سقف مشخصی تعیین کرده‌اند.
تعدادی از کشورها در حال جستجو برای روش‌های جایگزین هستند. نقل‌وانتقال بین بانکی که پیش‌تر چندین روز به طول می‌انجامید، اکنون در بسیاری از مناطق جهان به شکل آنی انجام می‌گیرد؛ البته شایان ذکر است به دلایلی نامعلوم، در آمریکا هنوز چنین امکانی مهیا نشده است. به لطف گوشی‌های تلفن همراه، نقل‌وانتقالات بین بانکی به شکل مستقیم انجام می‌شوند و مبلغ به صورت آنی از مصرف‌کننده کسر شده و به حساب فروشنده واریز می‌شود. این روش پرداخت در کشورهایی مانند سوئد و هند به شدت رواج پیدا کرده است. نقطه ضعف روش نقل‌وانتقال بانکی مذکور این است که محدود به یک کشور است؛ ولی ویزا و مسترکارت خدماتشان را به صورت جهانی عرضه می‌کنند.
نرخ پذیرش روش نقل‌وانتقال آنی پول پایین است، به‌طوری‌که بانک‌های بریتانیایی بالغ بر یک دهه است این امکان را فراهم کرده‌اند، ولی تنها تعداد اندکی از خریداران و مغازه‌داران از وجود آن باخبر هستند. اکنون تمام چشم‌ها به آمریکا دوخته شده که به نسبت سایر کشورها، از بازار داخلی گسترده‌تری هم برخوردار است. فدرال رزرو درنظر دارد چنین سیستمی را تا سال 2024 طراحی کرده و روانه بازار کند.
آخرین عامل تهدیدگر از سرزمین فضاهای سایبری ظهور می‌کند. تاکنون روند به این شکل بوده که استارت‌آپ‌های فین‌تکی از قبیل اسکوئر و استرایپ، به جای آن‌که خودشان مسیر جدیدی برای انتقال پول ابداع کنند، تسویه تراکنش‌ها را از طریق سیستم ویزا انجام داده‌اند. اپل پی و گوگل پی نیز از همان ویزا و مسترکارت استفاده می‌کنند، اما بدون پلاستیک. همچنین تلاش بلندپروازانه فیسبوک برای صدور ارز دیجیتال لیبرا، به در بسته خورده است. اما سیلیکون ولی از پایگاه مشتریان قدرتمندی برخوردار است و همین موضوع باعث خواهد شد در این منطقه از جهان، تجربه چین دوباره تکرار شود، مساله مرغ و تخم مرغ خیلی راحت حل شده و جایگزینی پرطرفدار برای ویزا پیدا شود.
تنسنت و علی‌بابا به ترتیب از یک پلتفرم شبکه اجتماعی و بازار آنلاین عظیم برخوردار هستند و به واسطه این اهرم‌ها توانسته‌اند سیستم‌های پرداخت مستقلی را ارائه دهند. ویزا به تازگی اعلام کرده در برابر خدماتی که در فروشگاه‌های آنلاین غول تجارت الکترونیکی آمازون عرضه می‌کند، کارمزد بالاتری دریافت خواهد کرد؛ از این رو آمازون نیز می‌تواند از تنسنت و علی‌بابا الگوبرداری کرده و خودش به صورت مستقل، انجام عملیات پرداخت را به عهده بگیرد.
در تمامی سفرها ردپایی از ویزا به چشم می‌خورد
با وجود تمامی تهدیدها، ویزا هنوز پابرجاست و روزانه حجم بالایی از تراکنش را مدیریت می‌کند. در حال حاضر، روزهایی را سپری می‌کنیم که باید فاصله‌های اجتماعی را رعایت کنیم تا در دام بیماری نیفتیم؛ به همین دلیل، استقبال از پرداخت‌های غیرتماسی و خریدهای آنلاین رو به افزایش گذاشته و رغبت مردم برای مراجعه به سوپرمارکت‌های شلوغ و استفاده از اسکناس‌های کاغذی کثیف کمتر شده است. بخش زیادی از کارمزدهایی که تاجران در ازای هر تراکنش ویزا پرداخت می‌کنند، به جیب بانک‌ها می‌رود، به همین دلیل، بانک‌ها می‌توانند از پس تحمل این شرایط برآیند. تا زمانی که یک رقیب واقعی ظهور نکند و خدماتش را فارغ از زمان و مکان، در خدمت مصرف‌کنندگان قرار ندهد، ویزا به پیشروی خود ادامه خواهد داد.
منبع
Economist
