پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
وقتی احراز هویت در شعب بانکی قربانی می‌گیرد / زیرساختی که در بانک‌ها آماده است اما بانک مرکزی پیش‌قدم نمی‌شود
درحالی‌که نیم قرن از ظهور اینترنت و پس از آن تلفن‌های همراه می‌گذرد و بانکداری هم به‌واسطه فناوری دستخوش تغییر شده، ما همچنان برای گرفتن خدماتی مانند صدور ضمانت‌نامه و دسته چک یا افتتاح حساب به بانک مراجعه می‌کنیم، از کارت‌های نقدی پلاستیکی استفاده می‌کنیم، نیاز به حضور فیزیکی افراد در شعبه برای امضا داریم و هنوز تاکید داریم که برای انجام مشکلات پیچیده بانکداری به یک انسان نیاز داریم.
حالا در روزهایی به سر می‌بریم که بیشترین دغدغه مردم شیوع ویروسی شده که دولت تنها راه جلوگیری از آن را ماندن در خانه دانسته است. اما یکی از مسائلی که مردم مجبور هستند از خانه خود بیرون بیایند، انجام فرایندهای بانکی مانند دریافت دسته چک، امضای عقد قرارداد تسهیلاتی، افتتاح حساب، فعال‌سازی رمز دوم پویا و غیره است که نیاز به حضور آنها در شعبه دارد. انجام این فرایندها حول محور یک چیز و آن هم احراز هویتی است که باید از سوی بانک صورت گیرد. احراز هویتی که در برخی کشورهای دیگر از طریق جمع‌آوری اطلاعات بیومتریک، آدرس مشتریان و ایجاد شناسه هویت دیجیتالی انجام شده است.
در ایران وقتی هنوز پروژه کارت ملی هوشمند به‌طور ناقص اجرا شده و افرادی که کارت خود را دریافت نکرده‌اند، مجبور هستند با نشان دادن کاغذی کوچک و باریک خود را احراز هویت کنند، نمی‌توانیم از تغییر الگویی جدید در بانکداری دیجیتال صحبت کنیم. با این حال شیوع ویروس کرونا بهانه‌ای شد تا به سراغ برخی بانک‌ها برویم و از آنها جویا شویم که این روزها مردم برای چه خدماتی مجبور هستند به شعب مراجعه کنند و برای حل مساله احراز هویت در کجای کار قرار دارند؟ برخی از معاونان فناوری اطلاعات بانک‌ها معتقد هستند که نزدیک به 80 درصد زیرساخت احراز هویت الکترونیکی در بانک‌ها فراهم شده، اما در این خصوص باید قوانین خاصی از سوی بانک مرکزی صادر شود تا تغییرات لازم نسبت به آن قوانین هم صورت گیرد.
بحث‌های مرتبط با احراز هویت، پاشنه آشیل نیاز به حضور مشتری در شعب
به‌گفته محمدعلی بخشی‌زاده، معاون فناوری اطلاعات بانک دی همانطور که رونق کسب‌وکارها با توجه به اتفاقات اخیر کمتر شده، حضور افراد در بانک‌ها نیز کمتر شده است. به‌طور مثال مشتری باید برای گرفتن ضمانت‌نامه و صدور آن به شعبه مراجعه کند، اما اکنون باتوجه به اینکه اصل موضوع تحت‌الشعاع قرار گرفته، گرفتن این خدمات هم کمتر شده است. هرچند در پی شیوع ویروس کرونا برخی ارائه خدمات را مانند افزایش سقف انتقال وجه به‌صورت کارت‌به‌کارت با دستگاه خودپرداز یا سامانه‌های تلفن همراه تا 10 میلیون تومان تسهیل کردیم، اما برخی خدمات دیگر مانند دریافت دسته چک، امضای عقد قرارداد تسهیلاتی، افتتاح حساب و به تبع آن صدور کارت بانکی نیاز به حضور مشتری در شعبه است که به ماجرای احراز هویت بر می‌گردد.
او با اشاره به اینکه پاشنه‌آشیل نیاز به حضور مشتری در شعبه همان بحث‌های مرتبط با احراز هویت است، توضیح داد: «ما زمانی مشتری را در شعبه صدا می‌زنیم که می‌خواهیم او را احراز هویت کنیم. برای ورود به احراز هویت الکترونیکی بسیاری از بانک‌ها پیش‌قدم شده‌اند و می‌دانیم که زیرساخت‌های این حوزه آماده شده است. ما هم برای اجرای این موضوع زیرساخت لازم را تا حد زیادی مهیا کرده‌ایم. علاوه‌بر این رگولاتور نیز باید هرچه زودتر قوانین خود را در این زمینه وضع کند و چارچوب بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های لازم را مشخص کند تا برای رفتن به سمت بانکداری دیجیتال گام جدی برداشته شود.»
بخشی‌زاده معتقد است اکنون نزدیک به 80 درصد زیرساخت اجرای احراز هویت الکترونیکی از سوی بعضی از بانک‌ها آماده شده است، اما پس از اینکه دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها از سوی بانک مرکزی ارسال شد، ممکن است نیاز به تغییر جزئی در زیرساخت‌ها هم وجود داشته باشد. به نظر او نظام بانکی آنقدر چابک است که می‌تواند خود را با این دستورالعمل‌ها تطبیق دهد.
معاون فناوری اطلاعات بانک دی با بیان اینکه بانک مرکزی باید در حل مساله احراز هویت پیش‌قدم شود، گفت: «تمام کارهایی که برای بحث احراز هویت چه احراز هویت بیومترکی و چه سایر روش‌ها در کشورها اجرا می‌شود بر اساس شرایط و قوانین خاصی است. بنابراین حتماً باید شرایط و قوانین در کشور ما هم از سوی بانک مرکزی در این خصوص لحاظ شود. اکنون معاونت فناوری اطلاعات بانک مرکزی کارگروه‌هایی تخصصی را تشکیل داده که بانک‌های خصوصی و دولتی عضو آن کارگروه‌ها هستند. یکی از این کارگروه‌ها هم مرتبط با بحث بانکداری دیجیتال است. قرار بر این است که در این کارگروه همه چارچوب‌های بانکداری دیجیتال مطرح شود و از دل آن دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های اولیه و پیش‌نویس آن بیرون بیاید. این اتفاق خوبی است که اگر اجرا شود، جای تحسین دارد.»
بانک مرکزی دستورالعمل‌هایی قدیمی خود را به‌روز کند
از نظر محمد صادقی، معاون فناوری اطلاعات بانک اقتصاد نوین مشتریانی که در حال حاضر به شعب بانک‌ها مراجعه می‌کنند در چند گروه زیر طبقه بندی می‌شوند؛ شرکت‌هایی که امور مالی آنها از طریق چک انجام می‌پذیرد و تمایلی به استفاده از اینترنت بانک کارتابلی ندارند، مشتریان حقیقی که از بانکداری الکترونیک به هر دلیلی استفاده نمی‌کنند. کسبه فعال جهت واریز مبلغ فروش و واگذاری چک، مشتریان حقیقی که سقف انتقال وجه بین بانکی برای ایشان کافی نیست و مجبور به حضور فیزیکی جهت مبادلات خود هستند، سپرده‌گذاران دارای سپرده در سررسید این روزها یا افراد با قصد سرمایه‌گذاری، تمدید مهلت اعتبار کارت(کارت‌های منقضی شده در بهمن و قبل از آن)، افتتاح حساب و دریافت کارت عابر بانک، افرادی که وجه نقد در منزل نگهداری کردند و در حال حاضر فروشگاه‌ها از دریافت آن خودداری می‌کنند و به همین دلیل جهت واریز وجه به شعب مراجعه می‌کنند، افرادی که تاکنون جهت فعال‌سازی رمز دوم پویا و یا فعال‌سازی پیامک خود اقدام نکرده‌اند و افرادی که در مجموع خطر ویروس را جدی نگرفته و برای امور بی‌اهمیت مانند پول نو، کارت هدیه، سؤال در خصوص تسهیلات و سایر امور مراجعه حضوری دارند.
صادقی مهمترین دلیل حضور مردم در شعب را عدم شناخت و پذیرش ابزارهای الکترونیک دانست و در این باره توضیح داد: «حضور افراد مسن در شعب کاملاً مشهود بوده و آنها هنوز اعتماد لازم به ابزارهای الکترونیک را ندارند. اعمال محدودیت در تعیین سقف‌ها، عدم اصلاح فرآیندهای موجود در انجام مراحل خدمات بانکی، ادامه فعالیت‌های اقتصادی جامعه در شرایط بحرانی و بی‌توجهی به هشدارهای مرتبط با بیماری مواردی هستند که قابلیت اصلاح و یا فرهنگ‌سازی را دارند.»
از نظر صادقی اصلی‌ترین دلیل حل نشدن مساله احراز هویت الکترونیکی فرایندهای سنتی بانک‌ها و دستورالعمل‌های قدیمی بانک مرکزی است که امکان استفاده از خدمات بانکی بدون احراز هویت را نمی‌دهد. همچنین دلایل دیگر عدم وجود نهاد مورد قبول همگان برای تأیید هویت افراد حقیقی و حقوقی و نبود سازمان‌ها و نهادها برای اعتبارسنجی است.
به‌گفته صادقی، بانک اقتصاد نوین در خصوص احراز هویت، فعلاً اقدامی انجام نداده، اما سفارش آنلاین کارت هدیه در سامانه می‌کارت که در سایت بانک اقتصاد نوین در دسترس عموم قرار دارد یکی از خدماتی است که تمامی مراجعه‌کنندگان (اعم از مشتری بانک اقتصاد نوین یا سایر مراجعین) می‌توانند کارت‌های هدیه خود را با انتخاب طرح‌های ارائه شده در سایت یا تصویر دلخواه خود بدون مراجعه به شعب بانک و در درب منازل کارت‌های هدیه خود را دریافت کنند. همچنین خدمات الکترونیکی جامعی روی سامانه موبایلی، همراه نوین و اینترنت بانک برای مشتریان حقیقی و حقوقی اعمال شده که شاخص‌ترین آن کارتابل حقوقی است که شرکت‌ها را از صدور چک برای انجام امور مالی و پرداخت حقوق بی‌نیاز می‌کند.
بانک اقتصاد نوین نیز مانند بسیاری از بانک‌ها تمهیداتی را برای اجرای احراز هویت الکترونیکی اندیشیده است. صادقی با توضیح اینکه قطعاً پس از این اتفاق با همکاری نزدیک با سایر بانک‌ها درکانون بانک‌های خصوصی و همچنین در بانک مرکزی یا اولویت بالا به‌دنبال ارائه راهکار جامعی هستیم، گفت: «موضوع نبود خدماتی برای احراز هویت اشخاص، از مدت‌ها قبل یکی از موانع اصلی توسعه کسب‌وکارها توسط بانک‌ها، شرکت‌های فین‌تک و توسعه‌دهنده خدمات مالی و بانکی بوده است. همچنین این موضوع یکی از پیش‌نیازهای اساسی در مسیر تحول دیجیتال و بانکداری دیجیتال است. بنابراین در این راستا باید اقدامات مهمی برای تسهیل خدمات‌دهی به مشتریان صورت گیرد.»
اگر سیاست‌گذار ورود کند، مشکل احراز هویت حل می‌شود
از نظر فرهاد اینالویی، معاون فناوری اطلاعات بانک ایران زمین نیاز به دریافت و پرداخت وجه نقد و فعالیت‌های مربوط به چک مهمترین دلیل حضور مردم در شعب است.
او اشاره کرد که هر چند احراز هویت مهمترین مانع برای ارائه خدمات غیر حضوری است، اما این خدمات باید ابتدا ساده‌سازی شود و تجربه مناسب در اختیار مشتری قرار گیرد تا مورد اقبال واقع شود. این خود فرایندی طولانی مدت برای بانک‌هاست. همچنین باید خدمات حضوری برای مشتری گران‌تر باشد تا او را متقاعد به دریافت خدمات غیرحضوری کرد.
اینالویی با اشاره به اینکه در اجرای احراز هویت الکترونیکی مشکل فنی وجود ندارد، گفت: «به نظرم اگر سیاست‌گذار در این حوزه ورود کند، مساله احراز هویت به‌راحتی قابل حل است.»
بانک ایران زمین در نحوه احراز هویت یا دیگر خدماتی که می‌توان غیرحضوری انجام داد، اقداماتی انجام داده که به‌گفته اینالویی در این راستا با دو استارت‌آپ و یک ارائه‌دهنده خدمات در این حوزه همکاری کرده‌ایم که به محض نهایی شدن به اطلاع عموم رسانده خواهد شد.
او توضیح داد: «پیش از این نیز پیش‌بینی‌های لازم در خصوص احراز هویت انجام و برنامه زمان‌بندی مشخص شده بود که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاد. امیدواریم تا پایان تابستان سال آینده اولین سری خدمات بانکداری دیجیتال را که هم از احراز هویت الکترونیکی استفاده می‌کند و هم فرایندهای آن کاملاً متفاوت و ساده شده است را برای اولین بار در کشور ارائه دهیم.»
مردم اعتمادی به استفاده از ابزارهاي غيرحضوري ندارند
فرهاد بهمنی، معاون فناوری اطلاعات پست‌بانک نياز اصلي مشتریان که منجر به حضور فيزيكي در شعب می‌شود را عدم مهارت و اعتماد طبقه خاصي از مردم به استفاده از ابزارهاي غيرحضوري، وجود برخي قوانين بالادستي مثل حضور فيزيكي براي احراز هويت، عدم راه‌اندازي كامل امضاي ديجيتال و قوانين حقوقي مرتبط و تعيين روت مورد توافق همه سازمان‌ها، عدم غيرحضوري و ديجيتالي شدن بيشتر خدمات، مثل درخواست و اعطاي تسهيلات، افتتاح حساب، وصول و برگشت چك دانست.
بهمنی با اشاره به اینکه باید برخي قوانين جهت عدم نياز به حضور فيزيكي در شعبه حذف شود يا تغيير کند، گفت: «الكترونيكي و ديجيتالي کردن برخی خدمات بانكي مثل نظام اعتبارسنجي، افتتاح حساب و اعطاي تسهيلات و غیره در این راستا باید صورت گیرد.»
یکی از دلایل حل نشدن مساله احراز هویت الکترونیکی در ایران از نظر بهمنی این است که تكنولوژي و فناوري به اندازه كافي نتونسته اعتماد قانون‌گذاران را جلب کند و عدم سواد لازم در حيطه تكنولوژي و فناوري‌هاي نوين از جانب قانون‌گذاران نيز مزيد علت شده است. همچنین قوانين حقوقي لازم در اين خصوص وضع نشده است
همانطور که پیش از این هم ذکر شد، بانک‌ها تقریباً بیشتر زیرساخت لازم را برای اجرای احراز هویت الکترونیکی انجام داده‌اند. در این راستا پست‌بانک نیز در حال مذاکره با یک شرکت در خصوصی برای راه‌اندازی احراز هویت از طریق موبایل است. به‌گفته بهمنی شايد مهمترين موضوع پس از حل بحران احراز هویت تعريف قوانين حقوقي و به رسميت شناختن هويت و امضاي ديجيتالي باشد.
