پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هم‌زمان با برگزاری پنجاه‌ونهمین مجمع عمومی بانک مرکزی، از سامانه معاملاتی عملیات بازار باز و سازوکار جدید سیاست‌گذاری پولی با حضور رئیس جمهور رونمایی شد.
رئیس کل بانک مرکزی در این رونمایی که 26 دی ماه برگزار شد، علاوه‌بر اینکه به تشریح وضعیت اقتصاد کلان و نظام بانکی در تابستان سال گذشته و اقدامات بانک مرکزی در کنترل نرخ ارز پرداخته، به فراهم شدن بسترهای عملیات بازار باز و هدف‌گذاری تورمی در بانک مرکزی نیز اشاره کرده است.
چندی پیش عبدالناصر همتی، در صفحه اینستاگرامی خود به این موضوع اشاره کرد که «عملیات بازار باز بنا به تعریف متداول آن، خریدوفروش اوراق قرضه یا بدهی دولت و به‌ویژه اوراق بدهی کوتاه‌مدت از قبیل اسناد خزانه با بانک‌ها و مؤسسات اعتباری است. به‌طور معمول، امروزه بانک‌های مرکزی عملیات بازار باز یا خریدوفروش اوراق را برای دستیابی به اهداف اقتصاد کلان خود، یعنی کنترل تورم و ثبات رشد اقتصادی انجام می‌دهند و برای آنکه قادر باشند نرخ تورم و سطح تولید را در جهت مطلوب و مورد نظر خود تحت تأثیر قرار دهند، احتیاج به یک واسط یا هدف میانی دارند که امکان کنترل قابل توجه آن را داشته باشند.»
همتی در این یادداشت تاکید کرد: «متغیری که امروزه بانک‌های مرکزی به‌عنوان واسطه و هدف میانی برای دستیابی به تورم و تولید مطلوب از آن استفاده می‌کنند، نرخ سود بازار بین بانکی است. بانک مرکزی نیز، از این پس و به‌تدریج با خریدوفروش اوراق اسلامی منتشر شده از طرف خزانه دولت، این ابزار مهم سیاست‌گذاری پولی را به‌کار خواهد گرفت.»
عملیات بازار باز عملیاتی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته با هدف مدیریت نرخ سود، نقدینگی و تورم در دستور کار قرار می‌گیرد. حالا و براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته عملیات بازار باز در ایران نیز اجرایی شده است. اقدامی که می‌تواند وضعیت محاسبه نرخ سود بانکی را تحت تأثیر قرار دهد.
عملیات بازار باز چیست و قرار است چه کاری انجام دهد؟
عملیات بازار باز با کنار گذاشتن سیاست تعیین دستوری نرخ سود بانکی، اجازه می‌دهد نرخ سود در کانال مشخصی نوسان داشته باشد.
ابزارهای عملیاتی پیش‌بینی شده برای جذب یا تزریق نقدینگی به بازار بین بانکی با هدف پیگیری سیاست پولی بانک مرکزی در چارچوب جدید سیاست‌گذاری پولی، شامل خریدوفروش قطعی اوراق بهادار دولتی، توافق بازخرید منطبق با شریعت بر مبنای دارایی پایه اوراق بهادار دولتی و ارز، اعطای اعتبار در قبال وثیقه (اوراق بهادار دولتی، طلا و ارز) و همچنین سپرده‌پذیری بانک مرکزی از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی (منطبق با شریعت) است.
بر اساس این طرح، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند نسبت به مدیریت نقدینگی (کمبود یا مازاد) خود در بازار بین‌بانکی اقدام کنند. بر اساس سازوکار طراحی شده، بانک مرکزی برای ایجاد دامنه مجاز نرخ سود بازار یا کریدور نرخ سود، کف نرخ کریدور را به عنوان نرخ پذیرش ذخایر مازاد بانک‌ها (سپرده‌گیری از بانک‌ها) و سقف نرخ را به عنوان نرخ تزریق نقدینگی (وام‌دهی در قبال اخذ وثایق نقدشونده به بانک‌ها) تعیین می‌کند.
چرا کارشناسان، عملیات بازار باز را گامی روبه‌جلو می‌دانند؟
گزارش‌ها حاکی از آن است که این عملیات از روز گذشته یعنی شنبه، ۲۸ دی‌ماه آغاز شده و بازیگران بازار پول، در یک چارچوب مشخص، در جریان این عملیات مشارکت دارند. هرچند مشخص نشده که کدام بانک‌ها می‌توانند بازیگران این بازار باشند یا سیاست ارتباطی بانک‌ها با بانک مرکزی چگونه است؟
در این باره بخوانید: شرط اصلی موفقیت عملیات بازار باز چیست؟
در حالی که عملیات بازار باز در فاز اجرا قرار گرفته، کارشناسان دو نگاه به این ابزار دارند. طبق گزارش دنیای اقتصاد گروهی معتقدند که نیاز است پیش از اجرای آن برخی از پیش‌نیازها نظیر اصلاح نظام بانکی، استقلال بانک مرکزی و توسعه ابزار مالی فراهم شود. همچنین برخی اعتقاد دارند با تأیید وجود این پیش‌نیازها، اجرای عملیات بازار باز در گام نخست، باعث افزایش شفافیت و سالم‌سازی جریان نقدینگی در بانک‌ها خواهد شد و در ادامه می‌توان با اجرای سایر جنبه‌ها، شرایط را برای اجرای مناسب عملیات بازار باز فراهم کرد. در واقع می‌توان، مرحله نخست در عملیات بازار باز را شرط لازم این ابزار معرفی کرد.
در گذشته، شرایطی برای قاعده‌مندی اضافه برداشت‌ها از بانک‌ها به بانک مرکزی وجود نداشت و حتی در برخی مواقع، بانک مرکزی این بدهی بانک‌ها را از دسته‌بندی اضافه برداشت خارج می‌کرد و به‌عنوان یک خط اعتباری محسوب می‌کرد. در نتیجه عملاً، بانک‌ها برای تأمین منابع خود از بانک مرکزی با هیچ مانعی روبه‌رو نبودند و در واقع ضابطه محکمی وجود نداشت.
بر این اساس، اگر از جریان سیاست‌گذار پولی به عملیات بازار باز نگاه کنیم، نیاز است که پیش‌شرط‌های لازم که مورد بحث منتقدان ایجاد شود، چه بسا که بسیاری از کشورها نیز در یک بستر زمانی به تکمیل این ابزار پرداختند، اما اگر از لحاظ تأمین نقدینگی، نگاه شود، وجود این ابزار می‌تواند جریان نقدینگی در بانک‌ها را قاعده‌مند، شفاف و کارآمدتر از گذشته کند. این در حالی است که در گذشته چنین شرایطی وجود نداشت و بانک‌ها بدون قاعده مشخصی، تأمین مالی می‌کردند. بنابراین از این حیث، عملیات بازار باز یک گام رو به جلو محسوب می‌شود.
در این شرایط کارشناسان معتقد هستند که تنها بهره‌گیری از نام ابزار عملیات بازار باز نمی‌تواند موفقیت آن را تضمین کند و لازم است که در کنار آن اصلاحات لازم در بانک‌ها، استقلال بانک مرکزی در عمل و توسعه ابزارهای مالی صورت گیرد.
