پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
جنگ‌های جهانی مصرف / فروش فروشگاه‌هاي آنلاين در روز «جمعه سياه» نسبت به سال گذشته ميلادي، يك ميليارد و 200 ميليون دلار بيشتر بوده است
نزدیک‌شدن به روزهای سال نوی میلادی در ایالات متحده آمریکا، با یک مناسبت ویژه همراه می‌شود. همزمان با جشن شکرگزاری در آمریکا، روزهای ویژه تخفیف فروشگاه‌های بزرگ در این کشور فرامی‌رسد؛ فروش‌های بزرگی که غالبا به‌دلیل هجوم مشتری‌ها برای دسترسی به ارزان‌ترین کالاهای عرضه شده در فروشگاه‌ها، در سراسر جهان خبرساز می‌شوند: «جمعه سیاه» و «دوشنبه سایبری».
ماهنامه عصر تراکنش شماره 29 / کسی دقیقا نمی‌داند عبارت «جمعه سیاه» اولین‌بار کجا استفاده شد. در دهه‌های اخیر یک روز بعد از عید شکرگزاری که در آمریکا چهارمین پنجشنبه نوامبر برگزار می‌شود، خریداران در شهرهای مختلف برای خرید ارزان‌قیمت اجناسی که با تخفیف‌های بسیار بالا فروخته می‌شوند به فروشگاه‌ها هجوم می‌آورند. هرچند عید شکرگزاری یک جشن کاملا غیرمذهبی مربوط به قاره آمریکاست، اما هر یک از کشورهای این قاره این جشن را در روز متفاوتی جشن می‌گیرند.
در کانادا روز برگزاری جشن شکرگزاری، دومین دوشنبه ماه اکتبر است، اما در ایالات متحده آمریکا این جشن در چهارمین پنجشنبه نوامبر برگزار می‌شود؛ جشنی که خانواده‌ها در آن برای شکرگزاری نسبت به محصول کشاورزی و دامی سال گذشته خود، گرد هم می‌آیند و معمولا یک بوقلمون را قربانی می‌کنند، اما با فراگیر شدن سلطه رسانه‌ای آمریکا بر جهان و جهانی‌شدن اقتصاد به اضافه فراگیر شدن فروشگاه‌های دیجیتال، حراج آخر ماه نوامبر در حال تبدیل‌شدن به یک رسم جهانی است.
نه‌تنها فروشگاه‌ها در سراسر دنیا به تاسی از این رسم آمریکایی حراج‌هایی به مناسبت جمعه سیاه برگزار می‌کنند، اما مفهوم تازه‌تر «دوشنبه سایبری» که درست سه روز بعد از جمعه سیاه در فروشگاه‌های اینترنتی برگزار می‌شود، طرفداران بیشتری در سراسر دنیا پیدا کرده است.
جمعه سیاه از کجا آمد؟
یکی از اصلی‌ترین باورهایی که در مورد نام‌گذاری این روز وجود دارد و به نظر می‌رسد بی‌اساس باشد، این است: از آنجا که روز بعد از جشن شکرگزاری در آمریکا معمولا روز تعطیل است، فرصتی برای خرید شب سال نو و کریسمس ایجاد می‌شد تا هدایای عزیزان‌شان را روز شکرگزاری از فروشگاه‌ها بخرند، خرده‌فروش‌های زنجیره‌ای هم از این فرصت استفاده می‌کردند و با برگزاری حراج‌هایی فروش سالانه خود را به وضعیت سیاه می‌رساندند.
در این نظریه، صفت سیاه به اصطلاحات حسابداری نسبت داده می‌شود که بر اساس آن قرمز به معنای ضرر و زیان است و سیاه به معنای تراز مثبت. چنین توضیحی به لحاظ ظاهری کاملا منطقی به نظر می‌رسد.
اما به نظر می‌رسد که قصه حقیقی «جمعه سیاه» (Black Friday) بر اساس رویدادهای متفاوتی شکل گرفته است. بر اساس روایتی که در وب‌سایت «history.com» آمده است، عبارت «جمعه سیاه» اولین‌بار از سوی مقام‌های پلیس فیلادلفیا برای توصیف ترافیک بعد از عید شکرگزاری به کار رفته است.
بر اساس این روایت نه‌تنها عامل این ترافیک شدید حراج‌های بزرگ نبود، بلکه مسابقه فوتبال آمریکایی میان تیم‌های ارتش و نیروی دریایی بود که هر سال شنبه بعد از عید شکرگزاری برگزار می‌شد.
به نظر می‌رسد تماشاگران این مسابقه مشهور آمریکا، از یک روز قبل به فیلادلفیا سفر می‌کردند و به همین دلیل روز جمعه پس از عید شکرگزاری توسط پلیس فیلادلفیا به‌عنوان یک روز سخت «جمعه سیاه» نام گرفته است.
در واقع تا دهه ۱۹۸۰ هیچ نشانه‌ای از اجرای حراج‌های هماهنگ در سراسر کشور آمریکا وجود نداشت و تازه در چهار دهه اخیر است که سنت خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در آمریکا باب شده است.
روز شکرگزاری
روز شکرگزاری یک تعطیلی ملی در آمریکا و کاناداست و در این روز مردم به شکرانه برداشت محصولات جشنی برگزار می‌کنند. جشن‌های مشابهی هم در برخی نقاط دیگر دنیا برگزار می‌شود؛ در آمریکا روز شکرگزاری در چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر و در کانادا در دومین دوشنبه ماه اکتبر گرفته می‌شود. جشن شکرگزاری ریشه در اعتقادات مذهبی و فرهنگی مردم دارد.
دوشنبه سایبری چیست؟
هرچند مفهوم جمعه سیاه، چهار دهه‌ای قدمت دارد، اما دوشنبه سایبری امسال تازه ۱۴ساله شد. سال ۲۰۰۵ آن مفهوم تازه ابداع شد، در آن دوران خرید و سفارش آنلاین هنوز به بخشی از فرهنگ روزمره مردم تبدیل نشده بود.
فروشگاه‌های اینترنتی در آن سال‌ها چندان مشتری زیادی نداشتند و در رقابت با خرده‌فروشی‌های زنجیره‌ای با اقبال زیادی مواجه نمی‌شدند. کاربران فضای نوظهور مجازی، برای اینکه عادت‌های خود را به خرید از «فضای سایبری» تغییر دهند، نیاز به مشوق‌هایی داشتند.
فروشگاه‌های اینترنتی برای اینکه بتوانند با فروشگاه‌های فیزیکی عظیم و پرمشتری آمریکایی رقابت کنند، تصمیم گرفتند که روزی را برای رقابت با جمعه سیاه انتخاب کنند. اما چرا دوشنبه؟ بر خلاف جمعه سیاه، فروشگاه‌های اینترنتی اوج فروش خود را در آن دوران نه در روزهای تعطیل، بلکه در روزهای کاری می‌دیدند.
اگر تصور کنیم که از پنجشنبه عید شکرگزاری تا یکشنبه آخر هفته بعد از آن برای بسیاری از کارمندان آمریکایی تعطیلات محسوب می‌شد، دوشنبه روز اول کاری یکی از آخرین هفته‌های مانده به کریسمس بود و بر خلاف دوران ما که اینترنت پرسرعت و دسترسی به فروشگاه‌های اینترنتی در همه جا، از طریق خطوط ارتباط موبایل و گوشی‌های هوشمند فراهم است، کامپیوترهای پرسرعت و ارتباط سریع با شبکه اینترنت در محل کار امکان‌پذیر بود.
در دهه اول قرن ۲۱، روز اول کاری هفته، برای فروشگاه‌های آنلاین، پرفروش‌ترین روز محسوب می‌شد، در نتیجه آنها هم این روز را به‌عنوان روز حراج پیش از سال نوی سراسری انتخاب کردند.
تفاوت جمعه سیاه و دوشنبه سایبری چیست؟
مشخص است که ماهیت این دو روز ابتدا با یکدیگر تفاوت داشتند؛ جمعه سیاه اختصاصا روز جمعه بعد از عید شکرگزاری در فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ آمریکا برگزار می‌شد و دوشنبه‌ها هم فروشگاه‌های اینترنتی سراغ حراج‌های آنلاین می‌رفتند.
اما حالا کم‌کم مرزهای میان این دو حراج بزرگ در حال فروریختن است. در سال‌های اخیر فروشگاه‌های اینترنتی به‌سرعت در حال پذیرفتن سنت جمعه سیاه به‌عنوان استاندارد حراج سال هستند.
جمعه سیاه
جمعه سیاه یا حراج جمعه در آمریکا روز بعد از روز شکرگزاری است که عملا آخرین جمعه ماه نوامبر به‌شمار رفته و آغاز آیین خرید برای کریسمس حساب می‌شود. در واقع جمعه سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما اکثر شرکت‌ها این اجازه را به کارکنان خود می‌دهند که این روز را مرخصی گرفته و به خرید سال نو بپردازند. سال‌هاست که این روز، شلوغ‌ترین روز برای فروشنده‌هاست. هرچند آمریکای شمالی محل اصلی رخداد این سنت است، اما همچون بسیاری از سنت‌های دیگر این منطقه، این سنت نیز به کشورهای دیگر سرایت کرده است. این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه‌ها قبل از ساعت ۴ صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم می‌آورند و باید تا قبل از آغاز شب خرید کرده باشند.
هرچند هنوز گروهی از فروشگاه‌های خرده‌فروشی آمریکا همچنان حراج‌هایی بدون مشابه در فضای آنلاین به شکل «باز کردن درهای فروشگاه در ساعت مشخص» برگزار می‌کنند، اما می‌توان گفت که بازار حراج در میان فروشگاه‌های اینترنتی، در سال‌های اخیر گرم‌تر از فروشگاه‌های زنجیره‌ای فیزیکی شده است.
نهایتا هر دو مناسبت سالانه به‌صورت موازی همچنان وجود دارند. حتی بسیاری از فروشنده‌های آنلاین حراج‌های خود را از روزها قبل از جمعه سیاه آغاز می‌کنند و تا بعد از دوشنبه هم ادامه می‌دهند.
فروشگاه‌های آنلاین سعی می‌کنند در کنار حراج‌های قابل پیش‌بینی، محصولاتی را که برای جمعه سیاه و دوشنبه سایبری به حراج می‌گذارند، به شکل متمایزی انتخاب کنند تا هر دو مناسبت برای آنها پررونق باشد.
کدام روز حراج‌تر است؟
برای خریداران آمریکایی، بستگی دارد که چه چیزی دوست داشته باشند بخرند. قطعا هنوز هیچ‌یک از حراج‌های آنلاین با حراج‌های مشهور به «doorbuster» (درشکن) که فروشگاه بزرگی در ساعت مشخص با حراج همه اقلام، درهای خود را به روی مشتریان باز می‌کند، قابل قیاس نیست.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای اینکه قفسه‌های خود را خالی کنند و مطمئن شوند که در این روز خاص مشتریان بیشتری پشت درها صف می‌کشند، نه‌تنها ممکن است از سود کالا کاملا چشم‌پوشی کنند، بلکه در بسیاری مواقع آماده ضرر کردن روی فروش باقی‌مانده محصول سال گذشته در انبارهایشان هم می‌شوند.
سال ۲۰۱۸ برای اولین‌بار رقم فروش وب‌سایت‌های اینترنتی در حراج آخر سال، از فروشگاه‌های زنجیره‌ای پیشی گرفت. هفت میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار فروش آنلاین یک رکورد بی‌سابقه در آمریکا بود، اما با وجود عقب‌افتادن حراج فروشگاه‌های زنجیره‌ای، رقم فروش آنها هم با رشد مواجه شده و سال ۲۰۱۸ به شش میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار رسید، اما در سال ۲۰۱۹ فروش فیزیکی با شش درصد کاهش مواجه شده است، در حالی که فروش آنلاین نزدیک به ۲۰ درصد بیشتر شد.
شاید یکی از دلایل عمده بی‌میلی مردم به خرید از فروشگاه‌های فیزیکی، ساعت‌ها ایستادن در صف و دعواهای فیزیکی و زیر دست و پاماندن‌ها، این رسم باشد. خیلی‌ها ترجیح می‌دهند برای چند درصد تخفیف کمتر به جای ساعت‌ها در صف ماندن و مشت‌زنی برای رسیدن به هدف، با یک کلیک جنس خود را با تخفیف کمتر به‌صورت آنلاین و بدون دردسر خریداری کنند.
حراج دَرشکن
حراج‌های درشکن به حراج‌هایی گفته می‌شود که یک فروشگاه معمولا در ساعات اولیه گشایش درهای فروشگاه انجام می‌دهد و برای ترویج یک کالا با عرضه محدود انجام می‌شود. چنین تخفیف‌هایی معمولا با هدف جذب تعداد بیشتری مشتری به مکان فروشگاه برگزار می‌شود. برگزاری چنین حراج‌هایی در روز جمعه سیاه در میان فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ آمریکا بسیار رایج است. بر اساس آمار وب‌سایت blackfridaydeathcount.com در جمعه سیاه سال ۲۰۱۹ دست‌کم ۱۲ نفر بر اثر فشار جمعیت یا مشکلات تنفسی یا عوارض قلبی ـ عروقی بر اثر هیجان در این حراج‌ها جان خود را از دست دادند و بیش از ۱۱۷ نفر نیز زخمی شدند.
رونق فصل حراج در آمريكا به لطف گوشي‌هاي تلفن همراه / خرده‌فروش‌ها در جمعه سياه چقدر فروختند
به نظر مي‌رسد گوشي‌هاي تلفن همراه در حال تبديل‌شدن به ويترين جديد مغازه‌ها براي خريد هستند. بر اساس آمار منتشرشده در فصل حراج سال جاري خريد از طريق گوشي تلفن همراه 35 درصد نسبت به سال گذشته افزايش يافته و 65 درصد از كليه پرداخت‌ها در فروشگاه‌هاي آنلاين و فيزيكي با يك دستگاه همراه انجام شده است.
بر اساس آمار موسسه «شاپرترك» (Shopper Track) سال 2018 براي اولين‌بار در تاريخ، ميزان خريد شهروندان از فروشگاه‌هاي آنلاین در فصل حراج آخر نوامبر نسبت به فروشگاه‌هاي فيزيكي پيشي گرفته است.
بر اساس آمار «ادوبي آناليتيكس» (Adobe Analytics) فقط در روز دوشنبه سايبري سال 2019 بيش از 29 ميليارد دلار كالا توسط فروشگاه‌هاي آنلاین به فروش رسيده كه نزديك به 20 درصد از كل درآمد پيش‌بيني‌شده اين فروشگاه‌ها براي تعطيلات سال نو است و نسبت به سال گذشته بيش از 19 درصد افزايش نشان مي‌دهد.
به نظر مي‌رسد كه هرچند نمي‌توان گفت با فروش آخر سال اتفاق فوق‌العاده‌اي در اقتصاد آمريكا رخ داده، اما وضعيت رونق فروش كالاهاي مصري در سال جاري همچنان روند مثبتي را نشان مي‌دهد.
بر اساس آمار «شاپرترك» حضور فيزيكي مشتري‌ها در فروشگاه‌ها در سال 2019 نسبت به سال قبل از آن در روزهاي جشن تنكس‌گيوينگ و جمعه سياه، سه درصد كاهش نشان مي‌دهد.
فدراسيون ملي خرده‌فروشي آمريكا پيش‌بيني كرده كه كل فروش كالا در دو ماه پاياني نوامبر و دسامبر بين 3.8 درصد تا 4.2 درصد نسبت به سال گذشته رشد نشان دهد. در چنين شرايطي رقم كل خرده‌فروشي در بازارهاي آمريكا به 727 تا 730 ميليارد دلار در دو ماه پاياني سال مي‌رسد. متوسط رشد پنج سال گذشته خرده‌فروشي‌ها در دو ماه پاياني سال معادل 3.7 درصد بود كه افزايش آن نشان از رونق مصرف در سال ميلادي جاري دارد.
به نوشته «شاپرترك» هرچند فروشگاه‌هاي فيزيكي در روز «جمعه سياه» نسبت به سال گذشته ميلادي 6.2 درصد كاهش درآمد داشته‌اند، اما روز پنجشنبه مصادف با روز جشن شكرگزاري نسبت به همين روز در سال قبل 2.3 درصد بيشتر فروش كرده‌اند، اما با وجود كاهش استقبال از فروشگاه‌هاي فيزيكي، فروشگاه‌هاي آنلاین اين كسادي را به شكل قابل توجهي جبران كردند.
در روز «جمعه سياه» فروشگاه‌هاي آنلاین بيش از هفت ميليارد و 400 ميليون دلار كالا فروخته‌اند كه نسبت به سال گذشته ميلادي، يك ميليارد و 200 ميليون دلار بيشتر است.
«ادوبي آناليتيكس» پيش‌بيني كرده بود كه فروش حراج‌هاي آنلاین در روز جمعه سياه به هفت ميليارد و 500 ميليون دلار برسد. هرچند اين پيش‌بيني دقيقا محقق نشد، اما رقم فروش بسيار به پيش‌بيني مذكور نزديك است. به نوشته رويترز، بخشي از كاهش استقبال از فروشگاه‌هاي فيزيكي به‌دليل باز نگه‌داشتن فروشگاه‌هاي بزرگ عصر پنجشنبه جشن شكرگزاري است.
حراج‌های آنلاین
برای دومین سال متوالی در ایالات متحده آمریکا، درآمد فروشگاه‌های آنلاین در روز جمعه سیاه، از فروشگاه‌های فیزیکی سنتی پیشی گرفت. بر اساس آمار ادوبی آنالیتیکس، در جمعه سیاه سال ۲۰۱۹ مشتریان فروشگاه‌های اینترنتی دست‌کم هفت میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار خرید آنلاین انجام داده‌اند و در روز دوشنبه سایبری هم معادل ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار دیگر خرید کرده‌اند.
اين خبرگزاري مي‌نويسد كه باز ماندن فروشگاه‌ها در روز پنجشنبه كه معمولا آغاز فصل تعطيلات آخر سال در آمريكا محسوب مي‌شد، باعث شده تا بخشي از مشتريان سنتي فروشگاه‌هاي فيزيكي ترجيح بدهند به جاي روز شلوغ جمعه سياه، عصر پنجشنبه به اين فروشگاه‌ها مراجعه كنند.
همزمان رشد فروش آنلاین، لزوما به معناي ضرر يا عدم منفعت فروشگاه‌هاي فيزيكي نيست، چراكه بسياري از كمپاني‌هاي بزرگ خرده‌فروشي‌هاي زنجيره‌اي، از جمله «بست‌باي» (BestBuy)، «والمارت» و «تارگت» در سال‌هاي اخير سرمايه‌گذاري عظيمي براي گسترش بسترهاي فروش آنلاین‌شان انجام داده‌اند و بخش بزرگي از درآمد فروش آنلاین را هم نصيب خود مي‌كنند.
سال خوب گوشي‌هاي همراه
اما گوشي‌هاي تلفن همراه در حال تبديل‌شدن به ابزار جديد خريد توسط مشتريان حراج‌هاي آخر ماه نوامبر هستند. بر اساس آمار موسسه «سيلزفورس» در جمعه سياه امسال، ثبت تقاضاي خريد در گوشي‌هاي همراه بيش 35 درصد نسبت به سال 2018 بيشتر شد و دست‌كم 65 درصد از كل خريدهاي ثبت‌شده با استفاده از يك دستگاه همراه انجام شده است.
ببینید: همزمان با دنیا در ایران هم چیزی شبیه به جمعه سیاه برگزار شد
موسسه «ادوبي آناليتيكس» جمعه سياه را «بهترين روز سال براي موبايل‌ها» توصيف كرده است. آمازون خبر داده است كه تعداد خريدها و درآمد ثبت‌شده توسط اين شركت در دوشنبه سايبري امسال «از هر روز ديگر در تاريخ اين فروشگاه آنلاین بيشتر بود».
سكوي فروش «شاپيفاي» هم كه مجموعه‌اي از خرده‌فروش‌ها را به شكل آنلاین نمايندگي مي‌كند، اعلام كرده كه فقط در روز دوشنبه سايبري بيش از يك ميليارد و 500 ميليون دلار فروش را تجربه كرده است؛ رقمي كه از كل فروش چهاروزه اين فروشگاه آنلاین در تعطيلات شكرگزاري پارسال فراتر است. بر اساس آمار اعلام‌شده توسط «شاپيفاي» دست‌كم 70 درصد از تراكنش‌هاي خريد روي اين سكو با استفاده از دستگاه‌هاي موبايل انجام شده است.
چرا سراغ حراج‌های بزرگ می‌رویم؟
کوری استیگ (CNBC)، روان‌شناسی جمعه سیاه / براي آمريكايي‌ها فرار از خريد در روز «جمعه سياه» تقريبا غيرممكن به نظر مي‌رسد؛ مناسبتي سالانه كه همه افراد را از همه اقشار جامعه به خود جلب مي‌كند.
بر اساس آمار هر مشتري در جمعه سياه به‌صورت متوسط 313 دلار و 29 سنت براي خريد در سال 2018 هزينه كرده و نزديك به 69 درصد از اين خريدها به قصد هديه‌دادن در ايام سال نو انجام شده است.
در حال حاضر بيش از نيمي از خريداران حراج‌هاي جمعه سياه، خريدهاي خود را به‌صورت آنلاین انجام مي‌دهند. اما به گفته «اسكات ريك»، استاد دانشكده اقتصاد راس ميشیگان، انگيزه‌هايي فراتر از خريد هديه براي شركت در رسم دسته‌جمعي «جمعه سياه» وجود دارد. اين استاد دانشگاه، مدت‌هاست كه در مورد اثر احساسات در تصميم‌گيري افراد هنگام خريد اجناس تحقيق مي‌كند.
همه تخفيف دوست دارند
پژوهش رفتار مشتريان كالا نشان مي‌دهد كه براي همه افراد خريد يك كالا با قيمتي پايين‌تر از رقمي كه حاضر به پرداخت براي آن هستند يا كمتر از قيمت رايج و استاندارد، لذت‌بخش است.
اسكات ريك مي‌گويد: «گاهي اوقات حتي اگر واقعا نيازي به كالا نداشته باشيد، باز هم ارزش تخفيف مي‌تواند براي شما غلط‌انداز و جذاب باشد.»
در كنار اينها، بسياري از مشتريان در جمعه سياه به اين دليل به فروشگاه‌ها مراجعه مي‌كنند كه تصور مي‌كنند «تخفيف‌هايي بيشتر از هميشه» در انتظار آنهاست. البته اين تصور تخفيف‌هاي فوق‌العاده حقيقي نيست، چراكه اصولا قيمت بسياري از اين اجناس با گذشت زمان به‌صورت طبيعي كمتر مي‌شود و همزمان فروشگاه‌ها به‌جز حراج‌هاي عمومي جمعه سياه، در تمام طول سال هم حراج‌هاي ديگری برگزار مي‌كنند.
به اضافه اينكه لفظ «جمعه سياه» به خودي خود غلط‌انداز است، چراكه اين تصور را ايجاد مي‌كند كه حراج‌هاي مذكور فقط مختص يك روز هستند، اما در واقع در سال‌هاي اخير بسياري از اين حراج‌ها نه‌تنها از پنجشنبه شكرگزاري تا دوشنبه هفته بعد ادامه پيدا مي‌كنند، بلكه خيلي از حراج‌هاي آنلاین از يك هفته پيش از آن آغاز مي‌شود و تقريبا تا زمان كريسمس ادامه دارند.
دوشنبه سایبری
دوشنبه سایبری یا دوشنبه مجازی یک روز پر از تخفیف برای کالاهای فروشگاه‌های اینترنتی است که خرده‌فروشان آنلاین جهت فروش بیشتر و انبارگردانی همانند روز جمعه سیاه روی کالاهای خود تخفیف قرار می‌دهند و مردم می‌توانند به‌راحتی با دسترسی به اینترنت کالای مورد نیاز خود را در این روز تهیه کنند. دوشنبه مجازی، دوشنبه بعد از عید شکرگزاری است که هرساله در ایالات متحده آمریکا برگزار می‌شود که توسط چندین فروشگاه اینترنتی در سال ۲۰۰۵ آغاز شد. نام‌گذاری دوشنبه مجازی توسط آلن دیویس و اسکات سیلورمن برای اولین‌بار انجام شد و به‌سرعت پخش شد و رشد کرد.
FOMO يا وحشت از دست دادن
تكنيك بازاريابي فروشگاه‌ها در «جمعه سياه» تكنيك ارائه «پيشنهادهايي با بازه زماني محدود» است. چنين شكلي از تبليغات و بازاريابي، مي‌تواند اثر احساس و رواني زيادي روي مشتريان داشته باشد و هيجان بيشتري براي استفاده از فرصت محدودي كه در آن مي‌توانند از تخفيف‌هاي بي‌سابقه استفاده كنند، ايجاد مي‌كند.
وعده «پيشنهاد تخفيف با بازه زماني محدود» مي‌تواند باعث ايجاد حس «حسرت پيشيني» يا به عبارت مشهورتر «وحشت از دست دادن» شود. اين احساسات باعث مي‌شود كه افراد به‌دليل پيش‌بيني امكان حسرت‌خوردن در آينده، اقدام به خريدهايي كنند كه در شرايط عادي نه به آن نيازي داشتند و نه هرگز اين سفارش را ثبت مي‌كردند.
بر اساس يك پژوهش، مشتري‌ها در برابر «پيشنهادهاي تخفيف با بازه زماني محدود» سست‌تر هستند و تصور مي‌كنند كه استفاده از اين تخفيف‌ها فرصتي بهتر است و ترجيح مي‌دهند به جاي دنبال‌كردن يك قيمت مناسب در طول زمان، از كالاهايي كه به شكل محدود ارزان شده‌اند، خريداري كنند.
تكانه خريد
«تكانه خريد» نيز يكي از احساساتي است كه معمولا در هنگام خريد براي انسان‌ها روي مي‌دهد. زماني كه مشتري از يك مغازه يك جنس را خريداري مي‌كند، احساس انگيزه مي‌كند كه يك خريد ديگر، آن هم كالايي كه ارتباطي با اين كالا ندارد، خريداري كند. بر اساس نظريه «تكانه خريد»، خريد، خريد مي‌آورد.
اسکات ریک از اثر «تکانه خرید» در جمعه سیاه می‌گوید: «وقتی از انتظار برای باز شدن درهای فروشگاه در روز جمعه سیاه می‌گویند، یعنی قرار است فقط یک ضررده را به شما نشان دهند تا شما جذب شوید که کالاهایی که تصادفا حاشیه سود بالایی دارد را هم در کنار آن خریداری کنید.»
«ضررده» به کالایی گفته می‌شود که با تخفیف بالا؛ تا حدی که قیمت آن به کمتر از قیمت تمام‌شده می‌رسد، به فروش می‌رسد تا مشتریان را جذب فروشگاه کند. در چنین شرایطی با دیدن یک کالا با تخفیف بسیار بالا، شما ممکن است وارد فروشگاهی شوید که مثلا یک دستگاه «تلویزیون هوشمند» را با قیمت بسیار ارزان و تخفیف بالا می‌فروشد، اما وقتی وارد فروشگاه می‌شود جذب بسیاری از کالاهای دیگر در قفسه‌های فروشگاه شده‌اید که در واقع چندان تخفیفی ندارند و نهایتا ممکن است با یک دستگاه گوشی هوشمند نو از آن فروشگاه خارج شوید.
اضطراب خرید
اضطراب خرید واکنشی روانی است که فرد را برای کاهش استرس و بی‌قراری درونی به خریدکردن وامی‌دارد و از این طریق به وی آرامش می‌بخشد. این اضطراب و بی‌قراری می‌تواند از عصبانیت، ناخرسندی، عدم‌رضایت، شنیدن یک خبر بد یا … نشات بگیرد.
فرار از اضطراب
اما در کنار همه دیگر احساساتی که انسان‌ها را به خرید در حراج‌های بزرگ جذب می‌کند، یکی هم فرار از استرس زندگی عادی و خانوادگی است. به گفته اسکات ریک، بسیاری از خریداران جمعه سیاه، بعد از گذراندن عصر روز جشن شکرگزاری برای فرار از تمامی استرس‌های سال گذشته و مسائل خانواده و کار، به خرید روی می‌آورند.
در واقع روز جمعه سیاه به بخشی از تفریحات جامعه آمریکایی تبدیل شده است. ریک معتقد است: «فرار از ملالت و روزمرگی و نوعی ماجراجویی بخشی از جذابیت‌های جمعه سیاه است.»
همه داستان‌هایی که در مورد شکسته‌شدن درها، دعوای مشتری‌ها و صحنه‌های خبرساز در جمعه سیاه منتشر می‌شود، به جذابیت‌هایی تبدیل می‌شود که فرد را تحریک می‌کند تا آنها را از نزدیک تجربه کند. به گفته اسکات ریک؛ «میل به تجربه‌های جدید و حتی نظاره‌کردن رفتار مردم، خودش بخشی از لذت خرید در حراج‌های بزرگ است.»
چگونه از فشار روانی حراج خلاص شویم؟
۱- تنهایی به خرید نرویم: وقتی تنها در فروشگاه هستیم، خیلی بیشتر احتمال دارد تا تصمیم‌هایی غیرمنطقی بگیریم. اسکات ریک معتقد است: «کارهایی هست که اگر تنها باشیم انجام می‌دهیم، اما رویمان نمی‌شود که جلوی شخص دیگری آن را تکرار کنیم.» خرید با یک همراه به‌ویژه کسی که منطقی‌تر یا حتی حسابگرتر از خودتان باشد، منطق بیشتری به خریدها می‌دهد که باعث می‌شود جلوی خریدهای غیرمنطقی در مواجهه با خریدهای بزرگ را بگیرد.
۲- متوجه تکانه خرید باشیم: متوجه باشیم که حتی یک خرید کوچک اضافه هم که ممکن است بی‌ضرر به نظر برسد، به گفته اسکات ریک «جرقه‌ای است بر هیزم آماده شعله‌ور شدن میل خرید».
۳- سراغ سبدهای خرید نرویم: سبدها و ترولی‌ها باعث می‌شوند که بیشتر خرید کنیم. ریک می‌گوید: «شاید حمل پنج کالا با دست سخت باشد، اما با سبد به‌راحتی ۱۰ تا چیز اضافه هم حمل می‌کنید.»
۴- قبل از خرید فهرست تهیه کنیم: بعید نیست که در یک حراجی، واقعا با چیزی که نیاز داریم، روبه‌رو شویم. اگر فهرستی از نیازمندی‌هایمان آماده داشته باشیم و دائما آن را به‌روزرسانی کنیم، آنگاه تصمیم‌های صحیح‌تری هنگام خرید می‌گیریم.
۵- برنامه جایگزین پیدا کنیم: یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از خرید بیمارگونه، این است که خرید را فراموش کنیم. در روز حراج بزرگ و سراسری مانند جمعه سیاه، می‌توان یک برنامه جذاب مانند دیدار دوستان و مهمانی‌رفتن را جایگزین کرد. اسکات ریک معتقد است: «خرید کردن جذاب است، اگر می‌خواهیم گرفتارش نشویم، بهتر است سرگرمی دیگری جایگزینش کنیم.»
مترجم: شهاب شهسواری
