پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
دسته چک‌های سنتی با تمام دردسرهایی که داشتند کم کم از دور خارج می‌شوند. بانک مرکزی مدت زیادی روی اجرای این راهکارهای جدید متمرکز بوده است.
هفت صبح در گزارشی آورده است: بالا رفتن میزان چک‌های برگشتی و نبود راهی برای اطمینان از اعتبار صادر کننده چک از مشکلات مهمی بوده که بانک مرکزی همواره با آن درگیر است. بیشترین ضربه را هم از این خلا مردم خورده‌اند. خیلی‌ها به خاطر وصول نشدن چکی که در قبال یک معامله گرفته‌اند دچار مشکل شده‌اند و خیلی‌ها هم به پول‌شان نرسیده‌اند. مهم ترین اقدامی که مراجع قضایی در حال حاضر می‌توانند انجام دهند بازداشت صادر کننده چک یا قسط بندی دراز مدت است اما خبر خوب اینکه بانک مرکزی امسال چند طرح مختلف را در دستور کار قرار داده که به اجرا در آمدن هر کدام‌شان می‌تواند بخشی از این مشکلات را حل کند. چند تا از این طرح‌ها تقریبا به اجرا در آمده و چند طرح دیگر هم مراحل پایانی را می‌گذراند.
اگر شما هم با چک سرو کار دارید بهتر است با این راه‌های جایگزین آشنا شوید که هم بتوانید از آن استفاده کنید و اگر قرار شد از کسی چکی بگیرید تقاضا کنید بر اساس این دستور العمل‌های جدید برای‌تان چک بکشد. یکی از نقاط ضعف در این مورد این است هنوز استفاده از روش‌های سنتی منسوخ نشده و دسته چک‌های سنتی هنوز هم در چرخه بانکی کشور در جریان است. شما بهتر است از این به بعد روش‌های جدید را امتحان کنید.
چک‌های رنگی
یکی از اولین طرح‌هایی که امسال برای سامان دهی صدور چک مورد توجه قرار گرفته است رنگ بندی کردن دسته چک‌ها براساس اعتبار دارنده آن است. در این طرح کارکرد حساب جاری شخص در طی یک دوره دو ساله با تاییده بانکی که در آن حساب باز کرده است، بررسی می‌شود. گزارش کارکرد این حساب توسط کارشناسان بانک مرکزی بررسی می‌شود و به بانک مربوطه اعلام می‌شود که به متقاضی دسته چکی با رنگ‌های سفید، زرد یا سبز داده شود.
این رنگ‌ها به ترتیب بیان کننده میزان اعتبار دارنده آن است. هر کس بر مبنای رنگ دسته چک محدودیت‌هایی در رقم و ریال هر برگ چک خواهد داشت. یکی از نقاط قوت این روش این است که هر سال با ارزیابی عملکرد صاحب چک امتیازی به او داده می‌شود و پس از کسب امتیاز مورد نظر یک رنگ بالاتر خواهد رفت. از آن طرف در صورت کسب امتیاز منفی ممکن است کسی رنگ دسته چکش پایین تر بیاید و محدودیت‌های بیشتری برایش اعمال شود. این طرح به صورت به هم پیوسته در نظام بانکی به اجرا در خواهد آمد و همه بانک‌ها باید از یک دستور العمل مشخص استفاده کنند.
چک‌های ستاره دار
ستاره دار شدن چک‌ها هم هنوز روی میز کارشناسان بانک مرکزی است به گفته آنان چک‌های ستاره دار مزایای خوبی دارد و طرف معامله‌گر می‌تواند ارزیابی کند که تا چه اندازه می‌تواند روی اعتبار طرف دیگر معامله حساب کند. میزان اعتبار صادر کننده چک بیشترین اهمیت را در این طرح دارد اما یکی از نقاط ضعف این طرح این است که اگر به عنوان مثال در زمانی که مشتری به دلیل سابقه خوب و داشتن اعتبار بالا از چک‌های ستاره دار بهره مند می‌شود اگر به هر دلیلی اعتبارش خدشه دار شود و تخلفی انجام دهد، طرف معامله‌گر چه کاری می‌تواند انجام دهد، این موضوع و تبعات دیگر این بحث مواردی هستند که باید به درستی و شفاف مشخص شود. اما این طرح همچنان به عنوان یکی از گزینه‌های بانک مرکزی مورد بررسی است مدت‌هاست که راجع به این موضوع بحث و بررسی می‌شود و مطالعات تطبیقی نیز در این زمینه صورت گرفته و فواید و مضرات طرح مورد بررسی قرار گرفته است. همین موانع باعث شده که چک‌ها هنوز نتوانند ستاره بگیرند و به نظر هم نمی‌رسد این موضوع تا پایان سال به نتیجه برسد، چون زیر ساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری مورد نیاز هنوز وجود ندارد.
چک‌های الکترونیکی
یکی دیگر از جایگزین‌های چک‌های کاغذی چک الکترونیک است. این روش در حال حاضر هم قابلیت اجرایی یافته است. یک چک الکترونیکی نسخه الکترونیکی چک کاغذی است. آنها حاوی همان اطلاعاتی هستند که در چک‌های کاغذی موجود است. چک‌های الکترونیک می‌توانند با همان ارزش و چارچوب قانونی چک‌های کاغذی پایه ریزی شوند. این چک‌ها قابلیت پیوند به اطلاعات نامحدود و معاوضه سریع بین سایر بخش‌ها را دارند و در نهایت می‌توانند در هر تراکنش مشابه چک های کاغذی مورد استفاده قرار گیرند.
با این تفاوت که هنگام صدور چک اگر اعتبار صادر کننده نتواند از رقم نوشته شده پشتیبانی کند امکان امضای آن را نخواهد داشت. در جریان صدور چک الکترونیکی، تراکنش معمولا از جانب بانک‌های دریافت کننده آغاز می‌شود.
تراکنش با ارسال صورتحساب یا یک یادداشت بانکی به پرداخت کننده چک که در سیستم حساب‌های قابل پرداخت مشتری طراحی شده است آغاز می‌شود. وقتی زمان پرداخت صورتحساب فرا رسید، اطلاعات موجود در صورتحساب به وسیله سیستم حساب‌های قابل پرداخت بررسی می‌شود و سپس داده‌های صورتحساب برای صادر شدن یک چک الکترونیکی مورد استفاده می‌گیرد. چک الکترونیکی صادر شده شامل مجموعه اطلاعات یک چک، نظیر دریافت کننده چک، مبلغ، زمان پرداخت و اطلاعات حساب است. برای امضا کردن چک، طرف پرداخت کننده یک مرز را برای گشوده شدن کارت دفترچه چک خود وارد می کند.
چک الکترونیکی امضا شده به وسیله ایمیل یا تراکنش تحت وب، برای طرف دریافت کننده ارسال می‌شود. دریافت کننده صحت امضای پرداخت کننده را روی چک الکترونیکی و صورتحساب بررسی، اطلاعات صورتحساب را استخراج و برای حساب‌های قابل وصول ارسال می‌کند. پس از آن دریافت کننده رمز خود را به منظور گشودن دفترچه چک الکترونیکی وارد می‌کند. بانک پرداخت کننده تحقیق می‌کند که این چک الکترونیکی تکراری نباشد، حساب و هویت پرداخت کننده جاری صحیح باشد.
در نهایت یک پیام برای پرداخت کننده ارسال می‌شود که در آن شرح کاملی از روند تراکنش درج شده است. هر کس که دسته چک کاغذی دارد می‌تواند با مراجعه به بانک درخواست دسته چک الکترونیک هم داشته باشد.
اعتبار سنجی از طریق اینترنت
یکی دیگر از راهکارهای بانک مرکزی برای کم کردن از تعداد چک‌های برگشتی و افزایش اطمینان در این حوزه این است که امکان سنجش میزان اعتبار صاحب چک را برای کسی که می‌خواهد از او چک را بگیرد فراهم کند. فرض کنید کسی که چکی می‌گیرد، این امکان برایش میسر باشد وارد سایتی شده و با یوزرنیم و پسوردی که صاحب چک در اختیارش قرار می‌دهد، بتواند اعتبار صاحب چک را بررسی کرده و از وضعیت آن آگاهی یابد و از سویی این امکان برای صاحب چک نیز وجود داشته باشد که بلافاصله پسورد خود را تغییر دهد.
در واقع با این کار امکان اطلاع رسانی به لحظه از اعتبار صاحب چک برای دریافت کننده چک به وجود می‌آید و اطمینان برای او حاصل می‌شود. این فقط یک ایده خام نیست این طرح به طور جدی در بانک مرکزی در حال بررسی است و شاید از اول سال آینده مورد استفاده قرار بگیرد. یکی از نقاط ضعف آن زمان بر بودن عوض کردن پسورد توسط صاحب چک و امکان بروز اشکالاتی به خاطر عوض کردن زیاد این رمز است.
طرح سما
طرح سما هم از جمله طرح‌های مربوط به چک است که در نوع خود می‌تواند به افزایش کارایی این ابزار مالی کمک کند. وقتی چکی به خاطر نواقصی مانند پشت نویسی غلط، برگشت می‌خورد به پای بد حسابی صاحب چک گذاشته می‌شود با این طرح قرار است این مشکل برطرف شود. البته کاربرد مهم تر آن در وصول چک‌ها است. در حال حاضر برای وصول چک‌های سایر بانک‌ها به این ترتیب عمل می‌شود که لاشه چک‌ها براساس فرآیندی از بانک واگذارنده به بانک عهده ارسال و تعیین وضعیت می‌شود.
در پروسه وصول چک در شرایط کنونی واحدهای مختلفی با تعداد نفرات بسیاری در راستای آماده سازی چک‌ها درگیر هستند.
ضمن این که در جریان نقل و انتقال چک‌ها از شعب به اداره پایاپای هر بانک و از آنجا به اتاق پایاپای اسناد بانکی و در ادامه از اتاق به سمت اداره پایاپای بانک مبدا و در نهایت به شعبه، خطرات زیادی تحصیلداران بانک‌ها را تهدید می‌کند که می‌توان به سرقت چک‌ها، ضرب و شتم تحصیلداران توسط سارقین و تصادفات ناشی از تردد در سطح شهرها اشاره کرد. در این طرح، لاشه چک در شعبه بانک بایگانی شده و فقط اطلاعات و تصویر چک به شعبه بانک دیگر ارسال می‌شود. اتاق پایاپای اسناد بانکی، ویژگی تمام چک‌های بانک‌ها را به همراه تصاویر رنگی آنها جمع آوری و در قالب یک سی دی جهت احراز اصالت چک‌ها در اختیار کاربر بانک واگذارنده قرار می‌دهد.
منبع: هفت صبح