پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
۹ طیف بلاکچین / چه مشخصه‌هایی یک بلاکچین را شکل می‌دهند و نبود کدام‌یک باعث از بین رفتن آن می‌شود؟
امیرحسین سهل‌آبادی، مدیر تکنیکال تیم اکسیر / شبکه‌های بلاکچینی را از نظر میزان استقلال می‌توان به 9 دسته تقسیم کرد که در یک طیف قرار می‌گیرند. شبکه بیت‌کوین در انتهای طیف عدم‌تمرکز قرار دارد و به تعبیری تنها بلاکچین واقعی است.
«پایگاه‌های داده، بلاکچین و بیت‌کوین.» در تعریف این سه مفهوم، معانی و مفاهیم مشترک و مشخصه‌های مشابه باعث ایجاد یک سردرگمی علی‌الخصوص برای تازه‌واردان به این عرصه شده است و حتی گاهی زمینه‌‌هایی برای کلاه‌برداری فرصت‌طلبان ایجاد کرده است.
اما بلاکچین اولیه و اصلی که به بلاکچین بیت‌کوین معروف شده است، به هیچ وجه هدفش کلاه‌برداری نبوده است. صرف‌نظر از تمام مزایای عالی و بی‌نظیر بلاکچین باید به این حقیقت معترف بود که بلاکچین بیت‌کوین، کند و برای عملیاتی شدن هزینه بالایی را نیاز دارد.
این هزینه بالا در واقع هزینه مستقل بودن کامل بلاکچین است که بتواند بدون حمایت و پشتیبانی یک دولت و یا یک شرکت بزرگ به حیات خود ادامه دهد.
شاید بتوان از نظر استقلال یک بلاکچین، آنها را در طیف زیر تقسیم‌بندی کرد:
.
بلاکچین‌ها (طیف سبز)
در این طیف بلاکچین‌هایی حضور دارند که غیرمتمرکز، غیرقابل تغییر و کاملاً قابل‌دسترس برای هر شخص هستند.
سطح ۱: (بیت‌کوین)
مشخصات: کاملا غیرمتمرکز، بی‌طرف، شفاف، غیرقابل تغییر و بدون نیاز به مجوز
مثال: بلاکچین بیت‌کوین
مزایا: تنها زنجیره‌ای است که به‌صورت کاملا طبیعی گسترش یافته و احتمالا منحصربه‌فردترین پدیده در حوزه مالی و پولی باقی می‌ماند.
معایب: گسترش بلاکچین بیت‌کوین به‌صورت کاملا مستقل، نیازمند صرف هزینه و انرژی و سرعت پردازش فراوانی است.
ببینید: خریدوفروش ساده رمزارزها در پلتفرم اکسیر / گزارش ویدئویی
سطح ۲: بلاکچین‌های نوظهور
مشخصات: محبوب و قابل‌دسترس برای همه؛ این بلاکچین‌ها به شکل مشخص بر پایه مفاهیم اولیه ارایه شده در بلاکچین بیت‌کوین بنا نهاده شده‌اند.
علاوه بر ذخیره تراکنش‌ها، این دسته از بلاکچین‌ها زیرساختی به‌منظور ساخت و آزمایش برنامه‌های کاربردی نیز فراهم می‌آورند.
مثال: علیرغم مشکلاتی که در مقیاس‌پذیری بلاکچین اتریوم وجود دارد، برنامه‌نویسان اغلب اوقات برای توسعه برنامه‌های کاربردی و به‌ویژه قراردادهای هوشمند از آن استفاده می‌کنند.
مزایا: این دسته از بلاکچین‌ها موفق به جذب نقدینگی بالا و همچنین حمایت جامعه برنامه نویسان شده‌اند.
معایب: از آنجایی که این بلاکچین‌ها hash-power کمتری دارند لذا بیشتر در معرض هارد فورک و هک ۵۱% هستند. به علاوه از آنجایی که کد این بلاکچین‌ها دائما نیاز به به‌روزرسانی دارند، به یک مرجع مرکزی جهت برنامه‌ریزی و نظارت بر این امر نیاز است.
.
سطح ۳: نیمه‌بلاکچین‌ها (Semi-blockchains)
مشخصات: این بلاکچین‌ها حدفاصل بین بلاکچین‌های عمومی و کوین‌های کنترل‌شده توسط شرکت‌ها هستند، نیمه بلاکچین‌ها استاد کسب درآمد از مدل کسب‌وکار token هستند.
مثال: بنیاد NEM به‌منظور حفظ و ادامه حیات بلاکچین خود، درخواست کمک در قالب ۱۶۰ میلیون توکن داده است.
مزایا: از آنجا که در این نوع از بلاکچین نیازی به اجماع غیرمتمرکز وجود ندارد، لذا مدیریت تراکنش‌ها، سریع‌تر و کارآمدتر از بلاکچین‌های عمومی است.
معایب: این بلاکچین‌ها برای عبور از فیلتر رگولاتوری و قوانین موجود، سعی بر معرفی خود به عنوان بلاکچین عمومی دارند در حالی که در نهایت باید وضعیت خود را مشخص کنند و به صورت دقیق‌تر خود را معرفی کنند.
بیش از نیمی از آنها دیگر وجود ندارند؛ بعضی ازآنها تغییر برند داده‌اند و در ته این جدول قرار گرفته‌اند.
.
ببینید: تاریخچه و روند تکامل اکسچنج‌ها
.
بلاکچین‌های مرکزی (طیف سفید)
این بلاکچین‌ها وابستگی کامل به توکن‌های تولید شده توسط شرکت دارند و در نتیجه قسمت زیادی از این توکن‌ها توسط خود شرکت‌ها نگه‌داری می‌شوند. این بلاکچین‌ها دارای مرکزیت بوده و به‌صورت مرکزی اداره می‌شوند (centralized) و برای ردیابی و توزیع کوین مورد نظر از ویژگی‌های بلاکچین استفاده می‌کنند.
سطح ۴: بلاکچین‌های مرکزی مورد حمایت شرکت‌ها:
مشخصات: این دسته از بلاکچین‌ها کاملا تحت کنترل شرکت مطبوع خود است و برای کارکرد نیاز به برنامه‌ریزی و بازاریابی بسیار دقیقی دارند.
مثال: ریپل، معروف‌ترین و بهترین مثال از مدل بلاکچین‌های مرکزی و شرکتی است.
مزایا: بلاکچین‌های مرکزی برای کسب‌وکارهایی در مقایس کوچک‌تر بسیار مناسب بوده و از سرعت بالاتری نسبت به سایر بلاکچین‌ها برخوردار است.
معایب: اگر چه شبکه ریپل به مراتب از شبکه بانکی شفاف‌تر است اما یکی از اصلی‌ترین معایب آن، وابستگی بیش‌ازحد به خود شرکت ریپل است آنطور که تراکنش‌های ریپل را می‌توانند بدون اطلاع و نظر کاربران تغییر و یا ملغی کنند. علاوه بر آن، علیرغم جذب سرمایه توسط شرکت ریپل، هنوز کاربردهای زیادی برای توکن ریپل تعریف نشده است.
سطح ۵: بلاکچین‌های مرکزی مورد حمایت شرکت‌ها و دلار آمریکا
مشخصات: توکن‌های با ثباتی که با دلار آمریکا و یا ارزهای سنتی دیگر محافظت و پشتیبانی می‌شوند.
مثال: تتر (Tether) به‌عنوان یک نمونه موفق از ارز با ثبات (stablecoin) است، اگرچه همچنان در حال تغییر و تحول است.
مزایا: به‌منظور کاهش نوسان قیمت رمزارزها و همچنین به حداقل رساندن ریسک طرف مقابل (default risk)، کوین‌هایی مانند تتر به دلیل ثبات و اطمینانی که در بین کاربران ایجاد کرده‌اند، باعث تزریق نقدینگی در بازار شده و در این امر نیز موفق بوده‌اند.
معایب: شبکه اینگونه کوین‌ها به‌صورت مرکزی اداره می‌شوند و به شدت تحت تاثیر شرکت حمایت‌کننده خود هستند. همچنین، به دلیل عدم وجود روش دقیق و روشنی برای نقد کردن تتر، بسیاری از اکسچنج‌هایی که تتر را جزو کوین‌های مورد پشتیبانی خود دارند از مشتریان خود مبالغی را به‌صورت کم و نامحسوس به عناوین مختلفی از جمله کارمزد کسر می‌کنند.
سطح ۶: بلاکچین‌های مرکزی مورد حمایت موسسات بانکی
مشخصات: این نوع بلاکچین‌ها تحت کنترل موسسات مالی هستند و از ارزهای تثبیت‌شده با دلار محسوب می‌شوند و همچنین مورد تایید این موسسات هستند.
مثال: دلار جمینی (Gemini’s GUSD) به عنوان تنها ارز تثبیت‌شده با دلار آمریکا است که با نظارت گروه خدمات مالی نیویورک (NYDFS) و تحت حمایت شرکت آمریکایی State Street در حال فعالیت است.
مزایا: این دسته از کوین‌ها مورد استقبال و پذیرش دیگر شرکت‌های فعال در این حوزه هستند چرا که قانون‌گذاری‌های لازم در این خصوص انجام شده است؛ و همین مساله موجب این می‌شود که شرکت‌های بیشتری به استفاده از این نوع رمزارزهای تثبیت‌شده با پول فیات، روی بیاورند.
معایب: در اکسچنج‌ها و شبکه‌های کمی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به آسانی امکان نقدشوندگی را ندارند.
.
«بلاکچین‌های بسته» (Closed Blockchains) که به پایگاه داده نیز معروف هستند (طیف آبی)
سیستم‌ها در این طیف، بر پایه Oracle و یا PostgreSQL طراحی می‌شوند.
امکان اتصال و دسترسی برای کاربران خارج از سیستم به این دیتابیس‌ها وجود ندارد.
اما سوال این است که اساسا چرا به اینها بلاکچین گفته می‌شود؟
سطح ۷: دیتابیس توزیع‌شده آزمایشی (Experimental Distributed Database)
مشخصات: معمولا برای اهداف داخلی شرکت‌ها استفاده می‌شود. این دیتابیس‌های آزمایشی و توزیع‌شده، در حال دست‌وپا زدن در مفاهیم مربوط به رمزنگاری و بلاکچین هستند.
مثال: پیشگامان عرصه بلاکچین (و نه بیت‌کوین) و همچنین Digital Assets و R3 Corda ترجیح می‌دهند به‌جای کلمه بلاکچین از کلمه دفترکل توزیع‌شده (DLT) استفاده کنند و برای به‌روزرسانی و مدرنیزه کردن سیستم‌های قدیمی، از راه‌حل «دفتر کل توزیع‌شده» استفاده کنند.
مزایا: دفتر کل غیرتوزیع‌شده به صورتی طراحی شده که قادر به حسابرسی، مطابقت و مغایرت‌گیری از اطلاعات موجود در خود است.
معایب: به دلیل اینکه اساس طراحی این دیتابیس‌ها بر اهداف درون شرکتی بوده است، استفاده آنها در دنیای بیرون از سازمان و یا شرکت مورد نظر با چالش‌های زیادی روبرو خواهد بود.
سطح ۸: دیتابیس شرکت‌های بزرگ
مشخصات: این سطح از بلاکچین‌ها در واقع همان دیتابیس شرکت‌های بزرگ و شناخته شده در حوزه سرویس‌های مالی (Fintech) هستند از آنجایی که آنها در حال استفاده از پایگاه داده‌های گسترده در بین خود هستند.
مثال: از شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های فین‌تک که مجبور بودند دیتابیس‌های خود را بر روی بستر بانک‌ها ایجاد نمایند می‌توان به Visa، MasterCard و PayPal اشاره کرد.
مزایا: با توجه به سرعت بالا و ثبات این شبکه‌ها که توسط شرکت‌های یادشده ارایه شده‌اند، بسیار در حال حاضر محبوب و پرکاربرد هستند.
معایب: به دلیل استفاده این شرکت‌ها و حتی استارت‌آپ‌ها از زیرساخت‌های شبکه بانکی، دقیقا ما شاهد همان محدودیت‌های سنتی موجود شبکه‌های بانکی بر روی اینگونه از دیتابیس‌ها نیز هستیم.
سطح ۹: دیتابیس‌های ملی
مشخصات: بسیار مشابه با دیتابیس‌های سطح ۸ هستند با این تفاوت که پیاده‌سازی این شبکه‌ها در سطح یک کشور انجام می‌پذیرد.
مثال: پایگاه داده بانک‌های مرکزی و دولت‌ها
مزایا: به‌هنگام آشفتگی‌ها و بحران‌های اقتصادی، وجود یک سرویس متمرکز می‌تواند باعث ایجاد یک ثبات نسبی در حوزه مسائل مالی شود.
معایب: بانک‌های مرکزی در راستای پیاده‌سازی سیاست‌های کلان دولت‌ها عمل می‌کنند و کاملا با آنها در این خصوص هماهنگ هستند. در بهترین حالت بانک‌های مرکزی تبدیل به نهادهای بزرگی می‌شوند که حذف آنها می‌تواند فاجعه‌ای بزرگ برای اقتصاد محسوب شود و در بدترین حالت دولت‌ها به‌راحتی دارایی‌های بانک‌های مرکزی را به نفع خود استفاده می‌کنند.
نتیجه‌گیری / فقط یک بلاکچین واقعی وجود دارد
بلاکچین‌های زیادی به تقلید از بیت‌کوین ایجاد شده‌اند و هزینه‌های زیادی صرف زنده ماندن آنها شده است.
شاید بتوان بلاکچین‌های خصوصی و محدود را شبیه شبکه‌های اینترانتی دانست که در اوایل سال ۲۰۰۰ ظهور کردند اما همه آنها توسط سرویس‌های مشابه خود که در سطح جهانی و عمومی ارائه شدند، کم‌کم محو شدند. به‌احتمال فراوان تا مدت‌های زیادی همچنان تراکنش‌های خرد توسط شبکه‌های بانکی انجام می‌گیرند و شاید فقط تعداد محدودی از بلاکچین‌ها (مانند اتریوم) انحصار شبکه‌های متمرکز و مرکزی را تا حدی بتوانند خدشه‌دار کنند.
بلاکچین واقعی، باید کاملا مستقل باشد و هنگامی که متولد می‌شود برای ادامه حیات خود باید به کمترین میزان از دخالت انسان‌ها وابسته باشد.
ببینید: زمانی برای موفقیت اکسچنج‌های ایرانی / گزارشی از صرافی رمزارز اکسیر
تحلیل ما از طیف گسترده بلاکچین که در ۹ سطح مختلف صورت گرفت، این واقعیت را متذکر می‌شود که در میان این همه نام فقط و فقط یک بلاکچین واقعی وجود دارد و دیگر بلاکچین‌ها در عین پیچیدگی در واقع، در تلاش برای کپی کردن همان یک بلاکچین اصلی و اولیه هستند؛ درست مانند این است که بخواهیم Big bang را از نو خلق کنیم، غافل از اینکه هرگز نمی‌توانیم، چرا که Big bang فقط یک‌بار رخ می‌دهد!