پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
درست است که فعالان حاضر در صنایع مختلف، در طول چند سال گذشته به آزمایش و پژوهش در زمینه فناوری بلاکچین پرداخته‌اند، ولی فقط سازمان‌های معدودی بوده‌اند که توانسته‌اند این فناوری را توسعه دهند. بانک‌های مرکزی جزو هوشیارترین و محتاط‌ترین موسسات جهان هستند، اما وایت پیپری که به تازگی توسط مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum) منتشر شده، نشان می‌دهد که بانک‌های مرکزی به طرز جالبی در میان اولین موسساتی هستند که فناوری بلاکچین را پیاده‌سازی می‌کنند.
فعالیت‌های بانک‌های مرکزی در زمینه بلاکچین و فناوری دفتر کل توزیع شده، اغلب شناخته‌شده نیست و بانک‌ها توضیحات چندانی در مورد آن‌ها ارائه نمی‌کنند. این امر باعث افزایش گمانه‌زنی‌ها و سوء تفاهم‌ها در مورد اهداف و روند تحقیقات این سازمان‌ها می‌شود. ده‌ها بانک مرکزی در سراسر جهان پیوسته در حال بررسی این موضوع هستند که آیا بلاکچین می‌تواند به حل مسائل طولانی‌مدتی مانند بهره‌وری سیستم‌های بانکداری و پرداخت، امنیت و انعطاف‌پذیری پرداخت‌ها و همچنین شمول مالی (financial inclusion) کمک کند یا نه؟
طبق نتایج بدست آمده از تحقیقات جدید، بانک‌های مرکزی جزو اولین موسساتی هستند که به پیاده‌سازی تکنولوژی بلاکچین می‌پردازند
این سازمان‌ها که وظیفه نظارت بر سیاست پولی و ثبات مالی و اقتصادی یک ملت را بر عهده دارند، در پیاده‌سازی هر نوع فناوری یا راهکاری که ممکن است عواقب ناگواری در پی داشته باشد، بسیار محتاط عمل می‌کنند. با این حال، بسیاری از بانک‌های مرکزی پیوسته در حال بررسی انواع مختلف کاربردهای فناوری بلاکچین هستند تا ظرفیت این فناوری را در وضعیتی کنترل‌شده و امن کشف کنند.
۱) ارز دیجیتال بانک مرکزی خرد
نوعی از ارز دیجیتال است که توسط بانک مرکزی صادر شده، به روش همتابه‌همتا و غیرمتمرکز (بدون هیچ واسطه‌ای) عمل می‌کند و به طور گسترده در دسترس مصرف‌کنندگان قرار دارد.
این شکل از ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به عنوان یک متمم یا جانشین برای پول نقد فیزیکی و یک جایگزین برای سپرده‌های بانکی سنتی عمل می‌کند. بانک‌های مرکزی چندین کشور از جمله کشورهای شرق دریای کارائیب (Eastern Caribbean)، باهاماس و کامبوج، در حال آزمایش این نوع ارز دیجیتال هستند.
2) ارز دیجیتال بانک مرکزی عمده‌فروشی
نوعی ارز دیجیتال است که توسط بانک مرکزی صادر شده، به روش همتابه‌همتا و غیرمتمرکز (بدون واسطه) عمل می‌کند، اما فقط برای بانک‌های تجاری و شرکت‌های تسویه وجوه و به منظور استفاده در بازار عمده‌فروشی بین‌بانکی در دسترس قرار دارد. بانک‌های مرکزی کشورهای آفریقای جنوبی، کانادا، ژاپن، تایلند، عربستان سعودی، سنگاپور و کامبوج در حال تحقیق و بررسی این نوع از ارز دیجیتال هستند.
۳) توزیع اوراق بهادار بین‌بانکی
نوعی از کاربرد متمرکز ارزهای دیجیتال مبتنی بر بلاکچین، از جمله ارز دیجیتال بانک مرکزی است که فرآیند تسویه و نقل و انتقال سریع بین‌بانکی اوراق بهادار را امکان‌پذیر می‌کند. هدف این امر، توسعه سیستم‌های «تحویل در برابر پرداخت» بین‌بانکی است تا دو طرف در حال معامله یک دارایی، مانند اوراق بهادار، بتوانند پرداخت هزینه و تحویل دارایی را همزمان انجام دهند. بانک‌های مرکزی ژاپن (Bank of Japan)، سنگاپور (Monetary Authority of Singapore)، بانک انگلستان (Bank of England) و بانک کانادا (Bank of Canada)، جزو بانک‌هایی هستند که به پژوهش در این مورد می‌پردازند.
۴) انعطاف‌پذیری و سطح عدم اطمینان سیستم پرداخت
استفاده از فناوری دفتر کل توزیع شده در سیستم اصلی یا پشتیبان پرداخت و تسویه بین‌بانکی داخلی، به منظور فراهم آوردن ایمنی و پیوستگی در برابر تهدیدها، مانند نقص فنی، اختلال در شبکه، بلایای طبیعی، جرائم سایبری و غیره. اغلب اوقات این مورد استفاده به عنوان بخشی از مجموعه مزایایی که پیاده‌سازی فناوری دفتر کل توزیع شده به طور بالقوه ارائه می‌دهد، همراه با سایر موارد به کار برده می‌شود. بانک مرکزی برزیل و بانک مرکزی شرق کارائیب در حال پژوهش درباره این کاربرد هستند.
۵) مدیریت صدور اوراق قرضه و چرخه عمر
استفاده از فناوری دفتر کل توزیع شده در راستای انجام مزایده، صدور اوراق قرضه و سایر فرآیندهای چرخه عمر با هدف کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری. این مفهوم می‌تواند برای اوراق قرضه‌ای به کار برده شود که توسط کشورهای مستقل، سازمان‌های بین‌المللی یا آژانس‌های دولتی صادر و مدیریت می‌شوند. بانک‌های دولتی و رگولاتورهای دولتی می‌توانند در مواقع مناسب، نقش گره‌های ناظر را ایفا کرده و کنترل‌گر این فعالیت‌ها باشند. بانک جهانی (World Bank) اولین اوراق قرضه مبتنی بر بلاکچین را با نام «باندی» (BONDI)، در اوت سال 2018 راه‌اندازی کرد.
6) فرآیندهای شناخت مشتری و مبارزه با پول‌شویی (KYC/AML)
عبارت است از: فرآیندهای دیجیتال «مشتری خود را بشناس» (KYC) و «ضد پول‌شویی» (AML) که به منظور پیگیری و به اشتراک‌گذاری آسان اطلاعات هویتی و پرداختی مشتریان، از فناوری دفتر کل توزیع شده استفاده می‌کند. این راهکار هم می‌تواند به یک پلتفرم هویت ملی دیجیتال وصل شود و هم قابلیت آن را دارد که به سیستم‌های شناخت مشتری یا ضد پول‌شویی الکترونیکی موجود متصل گردد. این تکنولوژی همچنین می‌تواند به طور بالقوه با ارز دیجیتال بانک مرکزی، به عنوان بخشی از سیستم پیگیری فعالیت‌های پرداخت و مالی، تعامل کند. بانک مرکزی هنگ‌کنگ (Hong Kong Monetary Authority) در حال بررسی این کاربرد است.
۷) تبادل اطلاعات و به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها
استفاده از پایگاه‌های داده توزیع‌شده یا غیرمتمرکز، به منظور ایجاد سیستم‌های جایگزین برای به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و داده‌ها در داخل یا بین موسسات مرتبط با دولت یا بخش خصوصی. بانک مرکزی برزیل در حال بررسی این مورد استفاده می‌باشد.
۸) تامین مالی تجارت
بکارگیری یک پایگاه داده غیرمتمرکز به منظور تامین مالی سریع‌تر، کارآمدتر و جامع‌تر تجارت. این کاربرد، فرآیندهای تامین مالی تجارت امروزی که اغلب مبتنی بر کاغذ و مستلزم حجم زیادی از کار و زمان هستند را بهبود می‌بخشد. اطلاعات مشتری و تاریخچه تراکنش‌های او بین اعضای پایگاه داده غیرمتمرکز (با حفظ حریم خصوصی و محرمانگی در مواقع لزوم) به اشتراک گذاشته می‌شود. بانک مرکزی هنگ‌کنگ در این مورد تحقیق می‌کند.
۹) زنجیره تامین پول نقد
استفاده از فناوری دفتر کل توزیع شده برای صدور، ردیابی و مدیریت روند تحویل و جابجایی پول نقد از بخش تولید به شعبه‌های بانک مرکزی و بانک‌های تجاری. این مورد سازمان‌دهی، سپرده‌گذاری و جابجایی منابع مالی را شامل می‌شود و می‌تواند فرآیند گزارش‌دهی رگولاتوری را ساده‌تر کند. بانک مرکزی شرق کارائیب در حال پژوهش بر روی این کاربرد است.
۱۰) تامین شناسه هویتی وام‌گیرنده حوزه پرداخت‌های یکپارچه یورو مشتری (SCI)
عبارت است از: یک انبار به‌اشتراک‌گذاری غیرمتمرکز مبتنی بر بلاکچین که توسط بانک مرکزی و بانک‌های تجاری حاضر در طرح بدهی حوزه پرداخت‌های یکپارچه یورو (SEPA) مدیریت می‌شود. یک سیستم غیرمتمرکز، ساده و سریع‌تر برای تامین و به‌اشتراک‌گذاری هویت، که می‌تواند جایگزین فرآیندهای موجود دستی و متمرکز که به‌شدت نیازمند زمان و منابع هستند، شود. این مورد هم‌اکنون به دست بانک فرانسه (Bank of France) و تحت عنوان پروژه مادره (Project MADRE) پیاده‌سازی شده است.
برای هر یک از موارد کاربرد نامبرده (که به ترتیب محبوبیت لیست شده‌اند)، حداقل یک بانک مرکزی وجود دارد که به تحقیق در آن حوزه بپردازد. این تحقیق و تجربه در میان کشورهای مختلف، متفاوت است، بسیاری از محققین بانک‌های مرکزی هنوز به این نتیجه نرسیده‌اند که با توجه به ریسک‌ها و محدودیت‌های عمده، آیا فناوری دفتر کل توزیع شده می‌تواند ارزش چشمگیری را برای فرآیندهای آن‌ها فراهم کند یا خیر.
در موارد نادری، یک بانک مرکزی (بانک فرانسه) موفق شده تا کاربردی بر مبنای فناوری دفتر کل توزیع شده را پیاده‌سازی کرده و به خدمت بگیرد. در سایر موارد، بانک‌های مرکزی به این نتیجه رسیده‌اند که فناوری بلاکچین با در نظر گرفتن ریسک‌ها و محدودیت‌ها، فرصت‌های ارزشمندی را برای اقتصاد آن‌ها فراهم نمی‌کند. بسیاری از بانک‌ها نیز پیشرفت‌های به دست آمده در موسسات همتا و یا در بازارهای خصوصی ارزهای رمزنگاری‌شده را به شکلی پیوسته پیگیری می‌کنند.
در طول چهار سال آینده، انتظار می‌رود که بسیاری از بانک‌های مرکزی در مورد این‌که آیا از فناوری‌های بلاکچین و دفتر کل توزیع شده برای بهبود فرآیندها و رفاه اقتصادی استفاده خواهند کرد یا خیر، به یک نتیجه قطعی برسند. با توجه به اهمیت سیستماتیک و اساسی فرآیندهای بانک مرکزی و نارسایی نسبی فناوری بلاکچین، بانک‌های مرکزی باید تمامی ریسک‌های شناخته‌شده و شناخته‌نشده پیاده‌سازی آن را با دقت مد نظر قرار دهند.
منبع: Forbes
