پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارتآپهای فین‌تک است.
اگر ماه‌های اخیر سوارِ تاکسی‌هایِ برخی خطوط تهران شده باشید، نظرتان به کدهایی که در آنها نصب شده جلب شده است. کدهایی که هرکدام در بخشی از تاکسی نصب شده‌اند تا پرداختِ کرایه را برای ما آسان کنند البته اگر اینترنت داشته باشیم و حوصلهٔ نصب یک اپلیکیشن جدید را داشته باشیم و پس از این روند بتوانیم با وارد کردن شماره و رمزِ دوم حسابمان کرایهٔ تاکسی را حساب کنیم.
به گزارش پرداخت برتر، حتماً در این بین هم از خودمان می‌پرسیم کدام از این سه اپلیکیشن را باید نصب کنیم که به صرف کردن اینترنت و فضایِ گوشی بیارزد؛ و باز از خودمان می‌پرسیم چرا سه‌تا؟ چرا نباید یه راهکارِ جامع و فراگیر وجود داشته باشد؟
یکی از کارهایی که شاتوت ادعا می‌کند قرار است انجام دهد تجمیع خدمات پرداخت در تاکسی‌ها و استانداردسازی آنهاست.
بماند که تا پیش از به‌وجود آمدن شاتوت استارت‌آپ‌هایی بودند که اکنون نیستند و پس از کوشش برای به‌دست آوردن سهمی از بازار ناامیدانه از حوزهٔ پرداخت‌های تاکسی خارج شدند. بماند راهکارهایی مانند NFC و کیف پول هنوز به نتیجه نرسیدند و همچنان پایلوت هستند. ولی شاید شاتوت بتواند طعمی جدید به این حوزهٔ تلخ بدهد. در این خصوص با عماد ایرانی، معاون فنی شرکت فاش گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
شاتوت چیست و قرار است چه نیازی در حوزهٔ پرداخت را رفع کند؟
شاتوت مخفف شبکه اعتباری تخفیف و تقسیط و یک پلتفرم به‌منظور ارائه خدمات به سه گروه عمده از بازیگران صنعت پرداخت است. گروه اول بانک‌ها هستند که منابع مالی کشور در اختیار آنها است. این موضوع از روی دادن پدیده‌هایی مانند خلق پول و پول‌شویی جلوگیری می‌کند. ضمن این‌که به دلیل قرارگیری وجوه مالی در بانک‌ها مدیریت آنها آسان‌تر و امنیت آنها بالاتر خواهد بود؛ اما بانک‌ها برای ارائه خدمات به شرکت‌های فین‌تک با چالش‌هایی روبه‌رو هستند که دلیل اصلی آن عدم شناخت کامل آنها از این حوزه و ترس از ریسک‌های عملیاتی و امنیتی کار با پول است.
شبکه شاتوت به دلیل ارتباط یکپارچه با بانک‌ها این اطمینان را برای آنها ایجاد می‌کند که خدمات ارائه‌شده از طریق کانال‌های ارتباطی صرفاً با فرآیندهای مالی صحیح و مدون انجام خواهد شد و اتفاقات انجام‌شده بر روی حساب‌های مالی با شیوه‌های یکسان و مستمر به آنها گزارش خواهد شد. این در حالی است که همکاری با استارت‌آپ‌ها و فین‌تک‌ها سربار و هزینه‌های زیادی را به بانک‌ها تحمیل می‌کند زیرا بررسی هرکدام از آنها به‌صورت انفرادی و بررسی گزارش‌های آنها به‌صورت مجزا نیازمند منابع انسانی متخصص برای هر گروه است.
گروه دوم شرکت‌های پرداخت الکترونیک هستند که کل عملیات پرداخت الکترونیک کشور از درگاه‌های آنها عبور می‌کند. این شرکت‌ها با اتصال به شبکه شاپرک و اجرای قوانین ارائه‌شده توسط آن فعالیت می‌کنند و بابت فعالیت‌های خود کارمزدی دریافت می‌کنند.
این کارمزد بر اساس رقم تراکنش متغیر است و میزانی از آن نیز جهت هزینه‌های شاپرک کسر می‌شود. رقابت سنگین شرکت‌های پرداخت باعث شده که آنها برای افزایش درآمد و سود عملیاتی به اجرای پروژه‌های ارزش‌افزوده روی بیاورند.
اتصال شرکت‌های پرداخت الکترونیک به نظام پرداخت نوین که اکثراً توسط فین‌تک‌ها قابل‌اجرا است نیازمند ایجاد یک زبان و پروتکل ارتباطی استاندارد بین آنها است. این در حالی است که در صورت عدم وجود این پروتکل ارتباطی، به دلیل فرآیندهای پیچیده در شرکت‌های پرداخت، فین‌تک‌ها امکان اتصال و همکاری با آنها در زمینهٔ پذیرش روی کانال‌های ارتباطی مانند پایانه‌های فروش یا نرم‌افزارهای تلفن همراه را نخواهند داشت یا این اتفاق با سختی فراوانی انجام خواهد شد.
شاتوت در این زمینه نیز با ایجاد یک ارتباط استاندارد با شرکت‌های پرداخت آنها را قادر می‌سازد تا با مجموعه‌های متعدد فعال در زمینهٔ فین‌تک با یک روش یکسان و استاندارد تعامل کنند و از طرف دیگر امنیت و توسعه‌پذیری خود را نیز حفظ کنند.
فعالان حوزهٔ فین‌تک و استارتآپهای مالی گروه سوم هستند
یکی از مشکلات شرکت‌های فین‌تک ارتباط با بانک‌ها و تأیید گرفتن از آنهاست. از طرف دیگر شرکت‌های فین‌تک به دلیل عدم وجود زبان مشترک با شرکت‌های پرداخت عملاً امکان اتصال به آنها را ندارند و همین کار آنها در آغاز مسیر را دشوارتر می‌کند.
شاتوت با ارائهٔ زیرساخت و پلتفرم مالی، تسویه‌حساب، انتقال وجوه، گزارش‌ها، اتصال به بانک‌ها و اتصال به شرکت‌های پرداخت، فعالان حوزهٔ فین‌تک را قادر می‌سازد تا با یک زبان واحد کلیهٔ خدمات فوق را دریافت کنند و فارغ از قراردادهای مالی بین پذیرندگان و شرکت‌های پرداخت الکترونیک اقدام به خدمت‌رسانی به مشتریان خود کنند.
همچنین شرکت‌های فین‌تک درگیر پیچیدگی‌های ذخیره‌سازی و مصرف پول در بانک‌ها، ارائه گزارش‌های موردپسند ایشان و ریسک‌های عملیاتی و امنیتی نخواهند شد و در محیطی امن و یکپارچه کلیه خدمات را به مشتریان خود ارائه می‌کنند.
این در حالی است که عقد قرارداد با پذیرندگان متعدد و ایجاد ارتباط با شرکت‌های پرداخت الکترونیک مرتبط با آنها یا حتی نصب بارکدهای دوبعدی زمان و منابع بسیار زیادی را از استارت‌آپ‌ها به خود اختصاص خواهد داد که ممکن است به دلیل پیچیدگی‌های این فعالیت حتی از مسیر اصلی خود که ارائه خدمات رقابتی ویژه است منحرف شوند و به انجام عملیات زیرساختی و میدانی مشغول شوند.
شاتوت قرار است چه خدمتی به فین‌تک‌ها ارائه بدهد؟
شاتوت در اصل یک شاهراه عملیاتی برای اتصال بانک‌ها، فین‌تک‌ها و شرکت‌های پرداخت خواهد بود و به دلیل عدم سازگاری این سه عامل با یکدیگر شاتوت یک زبان مشترک تحت پلتفرم خود به آنها ارائه می‌دهد.
فین‌تک‌ها با دریافت پروتکل‌های اتصال به شبکه شاتوت قادر خواهند بود تا با استفاده از زیرساخت کیف پول الکترونیکی، نظام اعتباری و نظام تقسیط شبکه شاتوت به مشتریان یا پذیرندگان خود خدمت‌رسانی کنند و بدون نیاز به ارتباط مستقیم با بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت به فعالیت خود ادامه دهند. در اصل شبکه شاتوت فرصتی فراهم کرده تا استارت‌آپ‌ها با هر وزنی که دارند (استارتآپهای تازه تأسیس تا استارتآپهای بسیار بزرگ) بتوانند از خدمات این شبکه استفاده کنند و نیازی به راه‌اندازی کلیه بخش‌های آن نداشته باشند.
شبکه شاتوت در کنار استارت‌آپ‌ها فرآیندهای آنها را استاندارد و ساختاریافته کرده و کمک می‌کند تا رشد سریع‌تری را نیز در این حوزه تجربه کنند و از نگرانی‌های عملیاتی و امنیتی داخلی یا سیاست‌گذاری‌های رگلاتور خارجی رها باشند.
تعدد راه‌حل‌های پرداخت خرد و اپلیکیشن‌هایِ پرداخت تاکسی خوب است یا بد؟
تعدد در یک موضوع به ذات خود خوب است و دلیل آن ایجاد رقابت، افزایش خدمت‌رسانی به مشتریان و کاهش ریسک انحصارگرایی است؛ اما این تعدد می‌بایستی محدود و منحصربه‌فرد باشد. افزایش بدون مرز راه‌حل‌ها، مشکلی را برای مشتریان ایجاد نخواهد کرد و تنها اشکال آن است که منابع بسیار زیادی از متخصصین کشور در زمینهٔ تولید نمونه‌های یکسان یک محصول هدر می‌رود درحالی‌که می‌توانستند با همکاری بیشتر و تمرکز بر روی مدل‌های تجاری جذاب با خدمات ویژه به مشتریان منافع موردنیاز خود را حتی بیشتر از مدل رقابتی جذب کنند.
از سوی دیگر ایجاد انحصار در این حوزه باعث کاهش رقابت‌پذیری و عدم ایجاد انگیزه در بازیگران آن می‌شود. ایجاد سیاست‌های اشتباه و فشار آوردن به طرفین (مشتریان یا پذیرندگان) از دیگر ریسک‌های انحصار به شمار می‌رود.
در شبکه شاتوت هیچ‌گونه انحصاری به‌صورت داخلی یا خارجی وجود ندارد. انحصار داخلی به آن معناست که بازیگران شبکهٔ شاتوت در صورت بزرگ شدن اول به خود و سپس به سایر ذی‌نفعان منفعت خواهند رساند و افزایش مشتریان یا پذیرندگان سایر شبکه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
عدم انحصار خارجی نیز به آن معناست که در شبکه شاتوت هیچ چیز به‌عنوان نهاد مرکزی در انحصار وجود ندارد. اطلاعات مشتریان در اختیار نهادهای صادرکننده و اطلاعات پذیرندگان در اختیار نهادهای پذیرندگی است. پروتکل‌ها و ارتباطات به شکل باز برای همگان قابل‌دسترس است و سامانه‌های عملیاتی و فرآیندهای اجرایی به شکل مستندات در اختیار هر سه گروه اصلی قرار داده شده است. ایجاد یک شبکه موازی در کنار شبکه شاتوت به‌راحتی و بدون هیچ مشکلی انجام خواهد شد. فعالیت شاتوت در کنار یک نمونه مشابه، برای شاتوت نه‌تنها نگران‌کننده نیست، بلکه هر اقدامی در این زمینه باعث افزایش علاقه مشتریان به این صنعت و بزرگ‌تر شدن آن خواهد شد. بزرگ‌تر شدن نیز در انتها منجر به منفعت بیشتر، خدمات بیشتر و رضایت بیشتر مشتریان و پذیرندگان خواهد شد.
آیا مدل کیوآر آینده‌ای دارد که استارت‌آپ‌هایی به این سمت رو آوردند؟
پرداخت با استفاده از تلفن همراه به‌صورت قطعی راه‌حل آینده این صنعت خواهد بود. افزایش دسترس‌پذیری به شبکه اینترنت و افزایش تعداد تلفن‌های همراه کمک شایانی به این حوزه خواهند کرد. زیرساخت‌های پرداخت فعلی مانند کارت‌ها تا مهروموم‌های آینده پابرجا خواهند ماند اما مسلماً در نقطه‌ای در آینده نزدیک، حجم بیشتری از پرداخت‌های روزانه افراد با تلفن همراه انجام خواهد شد.
چرا بازیگران این حوزه باید با شاتوت همکاری کنند؟
فرض کنید استارت‌آپی قصد داشته باشد حجم زیادی از مشتریان را جذب و برای آنها محل‌های پذیرش در نظر بگیرد؛ در صورت مراجعه به محل‌های پذیرش ابتدا نیاز است تا خود را معرفی کرده و نظر پذیرنده را برای امنیت فرآیند و تأثیرگذاری آن بر روی تجارت خود اثبات کند.
استارت‌آپی دیگر نیز در همین مسیر حرکت می‌کند و دقیقاً به همین پذیرنده مراجعه می‌کند. منابع صرف شده جهت مذاکره با این پذیرنده، افتتاح و دریافت شماره‌حساب جهت واریز وجوه مالی، اتصال به یک بانک جهت انجام عملیات تسویه، پاسخگویی به پذیرنده از طریق مرکز تماس مجزا و رفع مشکلات فرآیندهایی است که یک استارت‌آپ درگیر آن خواهد شد.
در شبکه شاتوت نهادهای پذیرندگی (Acquiring Institutions) از نهادهای صادرکنندگی (Issuance Institutions) جدا هستند و یک واحد کسب‌وکار نیازی نیست تا کلیهٔ این مراحل را طی کند. برای یک کسب‌وکار، تعداد مشتریان اهمیت دارد و برای کسب‌وکار دیگر تعداد پذیرندگان. منافع حاصل شده در هرکدام از تراکنش‌های شبکه شاتوت به تناسب فعالیت بین نهادهای مختلف توزیع می‌شود. شرکت‌های فین‌تک که اقدام به جذب مشتری نمایند می‌توانند از سایر پذیرنده‌های موجود در شبکهٔ شاتوت استفاده کنند و شرکت‌های فین‌تک که بیشتر علاقه به جذب پذیرنده دارند نیز می‌توانند از مشتریان بالفعل شبکه استفاده کنند. در این شرایط رقابت ایجادشده منجر به افزایش درآمد و منافع حاصله خواهد شد و برخلاف مدل انحصاری، ریسک شکست در آن بسیار کمتر خواهد بود.
چرا کسب‌وکار کیف پول در ایران عملی نمی‌شود؟ مشکل از کجا است؟
پاسخ این سؤال در سه بخش اساسی خلاصه می‌شود.
مشکل کارمزدها: به دلیل مدل اشتباه کارمزدی پذیرندگان در کشور ما، برخلاف استانداردهای جهانی هیچ کارمزدی را پرداخت نمی‌نمایند و به همین دلیل شبکه گسترده پرداخت الکترونیک کارتی رایگان فعلی برای ایشان بسیار جذاب و بدون هزینه است.
عدم همکاری بازیگران: بازیگران این حوزه دائماً در حال رقابت بر سر نقطه شروع هستند و کمتر شاهد تقسیم‌کار و رشد عرضی آنها هستیم. تمامی بازیگران قصد دارند تا کلیهٔ بخش‌های این حوزه را تجربه کنند و برای آن منابع خود را صرف می‌کنند.
عدم اطمینان رگلاتور: رگلاتور این حوزه در کشور ما بانک مرکزی است. طعنه‌های زیادی به ایشان در این مهروموم‌ها با عنوان «جلوگیری از رشد استارت‌آپ‌ها» یا «بی‌توجهی به نظام‌های نوین پرداخت و سنت‌گرایی» زده شده است. بنده شخصاً مهروموم‌های بسیار زیادی در حوزه‌های امنیتی و پروژه‌های بسیار بزرگ ملی درگیر بوده‌ام و از طرف دیگر با استارتآپهای بسیار زیادی تعامل داشته‌ام. عدم اطمینان از شفافیت عملکرد استارت‌آپ‌ها، نگرانی از امنیت آنها، کارایی (Performance)، پایداری (Stability) و استحکام آنها (Robustness) و موضوعاتی از این قبیل انصافاً وجود دارد و قابل‌چشم‌پوشی نیست. یکی از دلایل این موضوع مرتبط با بخش قبلی یا همان عدم همکاری بازیگران است. مگر چند کارشناس متخصص در این حوزه وجود دارد که در بین صدها استارت‌آپ مالی توزیع شده‌اند؟
آیا شاتوت دنبال انحصارگرایی در حوزهٔ پرداخت خرد است؟
خیر. در قسمت قبلی در مورد انحصار داخلی و خارجی شاتوت اعلام موضع کردیم. بازار به معنای خالص آن، نه‌تنها در حوزه پرداخت بلکه در تمامی صنایع دیگر آن‌قدر بزرگ است که هر بازیگری در آن فعالیت و رقابت نماید، خواسته یا ناخواسته در جهت منافع دیگری قدم برمی‌دارد.
ما در شاتوت تنها تلاش می‌کنیم تا مسیری را روشن کنیم که این ویژگی‌ها را داشته باشد. مسیری که رقابت در آن به‌منزله منفعت به دیگری است. مسیری که در آن هدر رفت منابع نخواهیم داشت. مسیری که در آن بیشترین آرامش و اطمینان برای مشتریان و پذیرندگان ایجاد شود و رقابت منجر به آزار رساندن ایشان نشود. در این بین چراغانی کردن این مسیر از دست تنهای ما خارج است و به همین دلیل شاتوت همواره در حال تعامل، هم‌فکری و استانداردسازی با سایر فعالان، نخبگان و کارشناسان این صنعت بوده، هست و خواهد بود و در نهایت خود نیز به‌عنوان یک فعال در این مسیر حرکت خواهد کرد و مزد خود را بر اساس انرژی مصرف‌شده دریافت خواهد کرد.
آیا شاتوت «شاپرک پرداخت‌های خرد» خواهد شد؟
شبکه شاپرک از نظر ملی انحصاری و از نظر فنی و اجرایی بسیار مستحکم و پایدار است. این شبکه در اصل از سه بخش تشکیل شده است که در شبکه شاتوت به شکل زیر عمل می‌کنیم.
رگلاتوری: در بخش رگلاتوری، شاتوت یک کنسرسیوم تشکیل خواهد داد و بازیگران اصلی این حوزه در آن ابراز نظر و درنهایت استانداردسازی خواهند نمود. شاتوت، فارغ از آنکه نظرات خود را در این کنسرسیوم بیان خواهد کرد، در نهایت خود تابع نظرات کنسرسیوم خواهد بود.
ارائه خدمات فنی و اجرایی: شاتوت بر اساس مدل‌های نهایی شده اجرایی، یکی از توسعه‌دهندگان و ارائه‌دهندگان خدمت بر اساس استانداردها و قوانین خواهد بود و سعی خواهد کرد با ایجاد نقاط تمایز در چارچوب مجاز تعیین شده، با دیگران رقابت کند.
نظارت و بازرسی: نظارت و بازرسی به‌صورت عمومی در اختیار کنسرسیوم خواهد بود و به‌طورقطع برون‌سپاری خواهد شد. البته لازم به ذکر است که نظارت عالیه نهادهای بالادستی مانند بانک مرکزی همواره به‌عنوان بیانیه پایه در نظر گرفته خواهد شد. شاتوت در این بخش صرفاً هشداردهنده و شناسایی کننده خواهد بود و بیش از اقدامات تعیین‌شده در چارچوب اصلی فعالیتی را صورت نخواهد داد.
شبکه شاپرک، به دلیل تمرکز بر روی نظام پرداخت کارتی کشور و ایجاد اطمینان از عملکرد دائمی و مستحکم، جایگاه خود را اثبات نموده است. به‌طورقطع حجم زیاد تراکنش‌های خرد مالی برای این شبکه، با هزینه‌های بسیار بالای آن، جذابیتی ندارند و شاید آزاردهنده و آسیب‌رسان نیز باشند.