آیا دور زدن تحریم‌ها با کمک رمزارزها ممکن است؟

با شروع دور جدید تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، نگرانی‌ها در مورد مبادلات بازرگانی نیز بیشتر شده و همه روزه راهکارهای جدیدی برای کاهش فشار تحریم‌ها مطرح می‌شوند. از حدود یک سال پیش که زمزمه بازگشت تحریم‌ها شدت گرفت، ایده به کارگیری بیت‌کوین و سایر رمزارزها برای تسهیل فرایندهای مالی با جوامع بین‌المللی نیز به صورت جدی مطرح شد. پذیرفتن ماینینگ بیت‌کوین به عنوان صنعت و تلاش برای تدوین و تصویب مقررات مربوط به خرید و فروش بیت‌کوین را نیز می‌توان از نتایج جانبی همین ایده‌ها دانست.

در میان ایده‌های مرتبط با زنجیره‌بلوک و رمزارزها به نظر می‌رسد دو طرح اولیه استفاده از رمزارزهای غیر متمرکز مانند بیت‌کوین و یا ساخت یک رمزارز ملی برای تبادلات مالی جدی‌تر از سایر گزینه‌ها در حال بررسی هستند.

در همین راستا با مهرداد فرنوش مدیرعامل شرکت اول‌بلاک به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن در ادامه آورده می‌شود. شرکت اول‌بلاک به صورت تخصصی در حوزه زنجیره‌بلوک و رمزارزها فعالیت دارد و تا به حال پروژه‌های زنجیره‌بلوکی بزرگی را در سطح کشور پیاده سازی کرده است.

در این گفت‌وگو مهرداد فرنوش به این نکته اشاره کرد که رمزارزها در کنار مزایا و کاربردها و امکاناتی که در اختیار می‌گذارند؛ پیچیدگی‌هایی نیز دارند که نه از نوع فنی و تخصصی که بیشتر از جنس تئوری و مرتبط با مباحث نظری سیاسی و اقتصادی هستند.

او افزود: «برای درک بهتر این پیچیدگی‌ها بد نیست توجه داشته باشید که مشکلات فعلی تنها به انتقال ارز و تبادلات مالی محدود نمی‌شود. درحقیقت نگرانی‌های سیاسی سایر کشورها از جریمه‌های آمریکا مانع اصلی تبادلات بازرگانی و مالی با ایران است و اگر کشوری تصمیم بگیرد با ایران وارد معاملات تجاری شود تازه مباحث مرتبط با روش‌های انتقال وجه، قابل بررسی خواهد بود.

در صورتی که مذاکرات سیاسی، کشوری را متمایل به تجارت با ایران کند، می‌توان انتقال وجه را با ارز غیردلاری و از طریق شبکه بانکی خصوصی انتقال داد؛ برای مثال در توافقات جدیدی که با کشور هند برای خرید نفت ایران انجام شده، مبالغ حاصل از فروش نفت ایران به روپیه و از طریق یک بانک خصوصی که تراکنش‌های بانکی بین‌المللی ندارد صورت خواهد گرفت.»

به گفته فرنوش در صورتی که راهکار دیگری جز استفاده از رمزارزها برای مبادلات مالی در اختیار نباشد، دو سناریوی استفاده از رمزارزهای غیرمتمرکز و یا ایجاد رمزارز متمرکز ملی قابل بررسی خواهد بود.

او به مبادله با استفاده از رمزارزهای غیرمتمرکز مانند بیت‌کوین اشاره کرد و گفت: «آن‌ها برای انتقال مبالغ کم، بسیار مناسب هستند اما برای انتقال مبالغ کلان مانند درآمدهای نفتی کشوری مثل ایران به هیچ وجه کاربردی نخواهد بود. ورود این حجم سرمایه به اکوسیستم بیت‌کوین به راحتی قابل ردگیری بوده و علاوه بر آن باعث نوسان شدید قیمت این رمزارز نیز خواهد شد. علاوه بر آن اتکا کردن به شبکه‌های غیرمتمرکز برای انتقال چنین گردش مالی عظیمی ریسک بالایی نیز خواهد داشت. از طرف دیگر سهم ایران از بازار رمزارزهای غیرمتمرکز بسیار ناچیز بوده و میزان بیت‌کوین تولیدی در کشور نیز در حدی نیست که بتوان از آن حتی برای خرید برخی کالاهای اساسی مورد نیاز کشور استفاده کرد.»

ساخت رمزارز ملی

مدیرعامل شرکت اول‌بلاک درباره ساخت رمزارز ملی گفت: «با توجه به مشکلات بیان شده برخی کارشناسان مالی راه‌حل را در ساخت یک رمزارز متمرکز ملی می‌بینند تا با کمک آن بتوان به معامله با کشورهای طرف قرارداد پرداخت و در عین حال کنترل مناسبی نیز بر این شبکه خصوصی مالی داشت.»

به اعتقاد فرنوش می‌توان از تجارب سایر کشورها در این زمینه بهره برد و اشتباهات را دوباره تکرار نکرد. او در این خصوص گفت: «مدتی قبل همین روش در کشور ونزوئلا به کار گرفته شد؛ ونزوئلا با ایجاد رمزارز ملی پترو در صدد دور زدن تحریم‌های آمریکا برآمد و تصمیم گرفت نفت تولیدی خود را به عنوان پشتوانه آن قرار دهد. ایالات متحده پیش از عرضه این رمزارز هر نوع مبادله با آن را ممنوع اعلام کرد و رمزارز پترو به عبارتی مرده متولد شد.»

او تاکید کرد: «در شرایط فعلی که اقتصاد نفتی ایران هدف اصلی تحریم‌ها قرار دارد؛ فروش نفت اگر غیرممکن نباشد قطعاً محدود خواهد بود و رمزارزی که با پشتوانه نفت درون مخازن عرضه شود هیچگاه به ارزش و قیمت مناسب و ایده‌آل نخواهد رسید.

در نهایت کشورهای مختلفی که حاضر به داد و ستد با ایران هستند، پیش از هر چیز منافع ملی خود را در نظر داشته و تلاش می‌کنند تا حد ممکن معاملات را به صورت پایاپای و تهاتری انجام دهند تا از فروش و صادرات کالاهای داخلی خود نیز بهره ببرند. حال اگر بتوان این کشورها را متقاعد به استفاده از کانال رمزارزی خصوصی برای انتقال مالی کرد، مشکلات مالی دیگری در سطح اقتصاد کلان کشور به وجود خواهد آمد که ایجاد بدهی برای کشور و افزایش تورم می‌تواند از اثرات جانبی آن باشد.»

مهم‌ترین مزیت رمزارزها

فرنوش مهم‌ترین مزیت رمزارزها را غیر متمرکز بودن آنها دانست و گفت: «رمزارزهای دولتی فاقد این ویژگی هستند و می‌توان گفت استفاده مستقیم از رمزارز ملی برای مراودات تجاری بین‌المللی در کشوری که مشمول تحریم‌های مالی و نفتی است غیر ممکن به نظر می‌رسد.»

او ادامه داد: «در حال حاضر ایران از نظر دانش فناوری زنجیره‌بلوک تقریباً هم‌تراز با سایر کشورهای جهان گام برمی‌دارد و هر چند شرکت‌های معدودی در زمینه خدمات این فناوری نوظهور فعالیت دارند، متخصصان و مهندسان ایرانی از نظر فنی قادر به پیاده‌سازی قابلیت‌های زنجیره‌بلوکی به کامل‌ترین شکل ممکن هستند. با توجه به مباحث مطرح شده هنوز هم می‌توان از زنجیره‌بلوک و رمزارزها برای کاهش فشارهای مالی بهره برد، اما برای اجرای آن به برنامه‌ای مدون و البته تیم فنی مناسب نیاز خواهد بود که توان عملیاتی کردن آن را داشته باشد.»

فرنوش در پایان خبر داد که چنین طرحی را آماده کرده و تمامی جوانب آن را از دیدگاه نظری و فنی بررسی کرده است.

او در این رابطه اضافه کرد: «پیاده‌سازی چنین طرحی حتی در سطح اولیه بدون حمایت نهادهای دولتی و حکومتی ممکن نیست و در صورت وجود شرایط مناسب، می‌توان آن را به صورت آزمایشی پیاده‌سازی کرده و مورد تست و بازبینی قرار داد.»