پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اميد بانكي: طرح شاپرك (شبكه الكترونیكی پرداخت كشور) با هدف ساماندهي به شبكه‌هاي راهبري پايانه‌هاي فروش از روز جمعه 29 ارديبهشت شروع به كار مي‌كند. اين خبري بود كه ناصر حکیمی مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی هفته گذشته آن را اعلام كرد. وي در مصاحبه با رادیو (صدای جمهوری اسلامی ایران) افزود: اين سامانه كه از اسفندماه سال گذشته راه‌اندازي شده در پي آن است تا با نظارت دقیق‌تر و افزایش کیفیت خدمات و اطلاع‌رسانی بهتر درباره روند پرداخت‌ها به فعاليت بپردازد.
اطلاعاتي در دسترس نيست
با توجه به آنچه در خبرها پيرامون شاپرك در دسترس است به نظر مي‌رسد اين سامانه به عنوان واسطه‌اي در بين بانك‌ها، شركت‌هاي ارائه دهنده خدمات پرداختي، فروشگاه‌ها و مردم به عنوان كاربر كارت‌هاي اعتباري قرار خواهد گرفت. آنچه بديهي است وسعت دربرگيري اين سامانه در جامعه بسيار بالا خواهد بود، اما سوال اينجا است كه آيا در خصوص ماهيت شاپرك و طرز كار آن اطلاع رساني كافي شده است؟ و آيا… مبلغ كارمزد ارائه اين خدمات براي بانك‌ها به چه صورت محاسبه خواهد شد؟ تكليف شركت‌هاي ارائه كننده خدمات پرداخت الكترونيك چه خواهد شد؟ آينده شبكه شتاب چه خواهد شد؟ تكليف فروشگاه‌داران و مراكز استفاده‌كننده از اين خدمات كه بعضا چندين دستگاه كارتخوان دارند با چندين حساب متفاوت از چند بانك مختلف چه خواهد بود؟ از ديگر سو مردم به عنوان دارندگان كارت‌هاي اعتباري كه تعدادي كارت و حساب مختلف از چند بانك دارند نوع استفاده، پرداخت كارمزد، انتقال وجه و… به چه نحو خواهد بود؟
اين سوال‌ها و ده‌ها سوال ديگر، همه ابهاماتي است كه حول شاپرك مي‌گردد.
هر فروشگاه يك كارتخوان
هفته گذشته در خبرها داشتيم كه سامان قطبی مدیرعامل شرکت شاپرک در مصاحبه با واحد مرکزی خبر گفت: با اجرای این طرح، به مرورهمه فروشگاه‌ها با یک کارتخوان و آن‌هم با نشان شاپرک کار خواهند کرد و کارتخوان‌های اضافه از فروشگاه‌ها جمع‌آوری می‌شود و کارتخوان‌های غیرفعال از این پس برای صاحبان فروشگاه ها زیان ده خواهند بود. با اين تصور باز هم اين مشكل وجود دارد كه آیا یک پایانه در هر فروشگاه کافی است؟
واضح است كه اگر چه تعدد پایانه‌های فروشگاهی در یک فروشگاه چندان مناسب نیست اما وجود یک شبکه نیز مشکل‌زا است. چرا که بارها اتفاق افتاده که هنگام مراجعه به فروشگاه وقتی کارتخوان یک بانک به هر دلیل قطع باشد فروشنده از کارتخوان دیگر استفاده می‌کند. از نگاهي ديگر وقتی تنها یک شبکه کارتخوان در کشور وجود داشته باشد، طبعا باید منتظر انحصار و در نتیجه بی‌تحرکی در افزایش کیفیت خدمات باشیم.
واريز آنلاين در هاله ابهام
جالب‌تر اينكه در نظام بانكي كشور به عنوان بطن راهبري اين سيستم در حال حاضر خبري در خصوص شاپرك وجود ندارد. كه اين دلايل خاص خود را دارد. به عنوان مثال برخي از بانك‌ها كه سال‌ها است در اين زمينه سرمايه‌گذاري كرده‌اند و برنامه‌ها و فعاليت‌هاي خود را در اين صنعت متمركز كرده‌اند تعليق اين روند را موجب ضرر خود مي‌بينند. سوت پايان رقابت بر سر به دست گرفتن بازار پرداخت الكترونيك و شروع دوباره اين مسابقه مي‌تواند موجب دلسردي بانك‌ها بر سرمايه‌گذاري در اين صنعت شود. خبري عجيب ديگري كه از شاپرك به گوش مي‌رسد اينكه با اجرای شاپرک احتمالا واریز آنلاین متوقف شده و دست کم به ساعت 12 شب موکول خواهد شد. اين در واقع يك نوع برگشت به عقب است و پايين آمدن كيفيت خدمات.
آينده مبهم شركت‌هاي PSP
در این میان ظاهرا شرکت‌های PSP همانند گذشته عمل خواهند کرد؛ با این تفاوت که دیگر سوئیچی در اختیار ندارند و تنها در اداره و پشتیبانی پایانه‌های فروشگاهی فعالیت خواهند کرد. به تعبیر دیگر شرکت شاپرک بستر پذیرش تراکنش‌های کارتی را فراهم خواهد کرد و پایانه های تحت مالکیت شرکت‌های PSP ابزار اجرایی انجام تراکنش خواهند بود. طبعا این شرکت‌ها بايد طرف قرارداد شرکت شاپرک شوند و در نتیجه این شرکت شاپرک است که بازار هریک از PSPها را مشخص می‌کند و در واقع مانع تداخل در بازار خواهد بود. در این صورت آیا شاپرک خود ایجاد انحصار نخواهد کرد و عدالت را در توزیع سهم بازار مبتنی بر اصول اقتصادی بین شرکت‌های PSP رعایت می‌کند؟
انتظارات از بانك مركزي
البته در اينكه نظام پرداخت الكترونيكي كشور بايد ساماندهي شود شكي نيست. مساله اين است كه براي اجراي طرحي با اين اهميت و وسعت اجرا، بايد يك مقدمه‌چيني، زمينه‌سازي و اطلاع‌رساني بهتر از اين صورت مي‌گرفت تا از سردرگمي كاربران و ارائه‌كنندگان اين سامانه پيشگيري شود. در اين ميان آنچه كه انتظار مي‌رفت اينكه بانك مركزي به عنوان طراح و مجري اين سيستم بايد اطلاع رساني كافي را در خصوص اين سامانه ارائه مي‌كرد، تا اين بي‌نظمي و بي‌برنامگي كه در انتظار بانك‌ها فروشگاه‌ها شركت‌هاي ارائه‌كننده خدمات و مردم است، به وجود نمي‌آمد. به هر حال از بانك مركزي به عنوان رهبر و هدايت‌گر سيستم بانكي كشور اين توقع امري عادي است كه با عملكرد مناسب خود الگوي ساير بانك‌ها باشد؛ اما با اين نحوه عملكرد كه در اجراي طرح شاپرك مشاهده مي‌شود بديهي است همچون ساير طرح‌هاي ارائه شده از اين بانك همچنان بي‌برنامگي و سردرگمي از سوي اين بانك به جامعه بانكي كشور تسري يابد. بسترسازي مناسب در سطح جامعه، فرهنگ‌سازي پيش از اجرا در سطح عموم دستاندركاران درگير پرداخت‌هاي الكترونيكي و سپس اجراي با هماهنگي كامل، كمترين اقدامي بود كه از سوي مجري اين طرح يعني بانك مركزي انتظار مي‌رفت. مي‌توان با نگارش يك سناريوي دقيق و جامع پيش از اجراي طرح‌هايي از اين دست با كمترين آسيب و بيشترين بازده بدون سرخوردگي كاربران و دستاندركاران اين نوع سامانه‌ها را در اختيار عموم گذاشت. در مجموع با نگاهي كلان آنچه به عنوان يك خلأ آشكار در نظام بانكي مشهود است نبود يك سيستم جامع اطلاع‌رساني بانكي در سطح جامعه است. شاپرك و شاپرك‌هاي ديگر هميشه آمده‌اند و خواهند آمد؛ اما همچنان بي‌خبر و چراغ خاموش.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد