پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پیشتازی پول نقد و موبایل در بین افغان‌ها / پرداخت الکترونیکی در افغانستان چگونه انجام می‌شود
ماهنامه عصر تراکنش / یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که در افغانستان به‌عنوان انتقال پول از آن استفاده می‌شود، اعتبار و انتقال شارژ موبایل است. «راسته موبایل‌بازها هم راسته جالبی است. با سنگ رومیزی و فرچه، موبایل دست‌دوم را می‌گیرند و می‌سایند تا تمیز شود و نونوار! دیگری هم نوشته است ثبت قرآن روی موبایل! بعدتر می‌فهمم ثبت را به‌جای اینستال گرفته‌اند.
چیزی عجیب‌تر نیز توجهم را جلب می‌کند؛ مردی میزی گذاشته است وسط خیابان و روی آن مقدار زیادی باتری موبایل افتاده است و از گوشه‌وکنار میز هم صدها سیم آویزان است. باتری موبایل را می‌گیرد و رویش شماره می‌زند یا اسم می‌نویسد، بعد وصلش می‌کند به شارژری چینی تا ظرف کمتر از نیم ساعت باتری شارژ شود. گوشی بی‌باتری هم می‌ماند دست صاحب. بین 5 تا 10 افغانی هم مزد می‌گیرد. دوروبر میز هم پر از مردان افغانی است. این یعنی نمودی از یک ویژگی مهم مرد افغانی.»
اینها توصیفی است که رضا امیرخانی در کتاب «جانستان کابلستان» که سفرنامه او از افغانستان است از بازار مزارشریف به تصویر کشیده است. افغان‌ها که نزدیک به چهار دهه درگیر جنگ داخلی و سلطه طالبان بودند امروز بعد از ۱۷ سال از سرنگونی طالبان برای توسعه می‌جنگند. بخشی از توسعه این سرزمین به سیستم‌های پرداخت مربوط می‌شود. در گزارش‌مان از افغانستان برای شناخت روش‌ها و ابزارهای پرداخت در آن با چندین فعال افغان گفت‌وگو کردیم. نام و سمت این فعالان را در گزارش آوردیم، اما اصرار یکی از فعالان برای استفاده از نام مستعار برای جلوگیری از پیامدهای این گفت‌وگو به ما یادآوری کرد که اینجا افغانستان است؛ جایی که طعم ترس در پی و استخوان این مردم نفوذ کرده است.
هنوز پول نقد حرف اول را می‌زند
از آغاز نظام سیاسی جدید در افغانستان تاکنون بانک‌های خصوصی افزایش چشمگیری داشته‌اند. هم‌اکنون بیش از 15 بانک خصوصی در افغانستان با یک رقابت روبه‌رشد فعالیت دارند.
بانک مرکزی افغانستان، بانک پشتنی، بانک ملی افغانستان و نوی کابل بانک، بانک‌های دولتی افغانستان هستند. بانک کابل، بانک عزیزی و غضنفر بانک هم از مهم‌ترین بانک‌های خصوصی افغانستان هستند. مهم‌ترین و بیشترین شکل پرداخت در افغانستان به‌صورت نقد است. در بیشتر استان‌های این کشور هنوز پول نقد اولین حرف را در بین مردم می‌زند. حقوق و دستمزدها به‌صورت نقد پرداخت می‌شود و به همین ترتیب خرید و انتقال پول به‌صورت نقد و دستی انجام می‌شود.
احمد رشاد، دانشجوی دانشگاه کابل به ما می‌گوید: «فعلا بانک‌ها در افغانستان کار در درجه اول نیستند؛ مثلا در مبادله پول، نگهداری پول، بانک برای یک طبقه خاص جامعه اختصاص داده شده است. من هنوز هم حساب بانکی ندارم، چون من در معاملات نیاز به بانک‌ها ندارم و نمی‌خواهم با بانک‌هایی با اعتبار پایین سروکاری داشته باشم. من حقوقم را به‌صورت نقد دریافت می‌کنم و به همین خاطر خریدهایم را با پول نقد انجام می‌دهم. این به معنی آن است که بانک‌ها هنوز در جامعه افغانستان نتوانسته‌اند جایگاه خود را پیدا کنند و به‌اندازه کافی تاثیرگذار باشند. برای اینکه بانک‌ها در افغانستان پیشرفت کنند و به بخشی از اقتصاد کشور تبدیل شوند به زمان نیاز دارد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بانک‌های خصوصی افغانستان
از آغاز نظام سیاسی جدید در افغانستان تاکنون بانک‌های خصوصی افزایش چشمگیری داشته‌اند. هم‌اکنون بیش از 15 بانک خصوصی در افغانستان با یک رقابت روبه‌رشد فعالیت دارند.
[/mks_pullquote]
بیشترین شکل تبادلات به‌صورت پول نقد است. خریدها به‌صورت نقدی انجام می‌شود و مردم برای انتقال پول باید به شعبه‌های بانک بروند و پول را برای حساب مقصدی که می‌خواهند بفرستند، حواله کنند. داستان در مورد کابل فرق می‌کند. پایتخت دارد حرکت‌هایی برای سروسامان دادن به وضعیت بانک‌ها می‌کند. بانکداری در این شهر کم‌کم دارد سروشکل خود را پیدا می‌کند. تعداد شعبه‌های بانک زیاد شده است. دستگاه‌های خودپرداز در نقاط بیشتری از شهر دیده می‌شوند. در حال حاضر تعداد خانواده‌هایی که حساب بانکی دارند هرروز بیشتر می‌شود و همه اینها زمینه را برای تغییرات جدی در زمینه بانکداری فراهم می‌کند. هرچند به نظر می‌رسد افغانستان مسیری طولانی در پیش دارد، اما حرکتی که آغاز شده با سرعت زیاد در حال پیش رفتن است.
بانکداری الکترونیکی از طریق شارژ و پیامک!
در این سال‌ها پرداخت‌های غیر نقدی رونق بیشتری از قبل گرفته و مردم بیشتر از گذشته با این شکل از پرداخت آشنا می‌شوند. شیوه‌های دیگری از پرداخت مانند ام-پیسه (ام‌پسا) و ام-حواله هم در افغانستان رایج است.
یکی از خدماتی که در بانکداری افغانستان به مشتریان ارائه می‌شود امکان مشاهده موجودی بر روی تلفن همراه است که به‌وسیله ارسال پیامک فراهم شده است. همچنین امکان مشاهده سه گردش آخر نیز با ارسال یک متن به بانک انجام می‌شود. بانکداری اینترنتی هم این اواخر به مشتریان ارائه می‌شود. برای فعال کردن این خدمت افراد باید به شعبه‌های بانک موردنظر خود مراجعه و فرم‌های مربوط را پر کنند. با پر کردن این فرم‌ها خدمت بانکداری الکترونیکی برای آنها فعال شده و یک نام کاربری و پسورد به فرد اختصاص داده می‌شود که با استفاده از آن می‌تواند به اطلاعات حساب‌های خود دسترسی پیدا کند. در این سرویس همچنین اطلاعات حساب با جزییات به فرد نمایش داده می‌شود.
هلال احمد، مدیر عملیات یونایتد بانک افغانستان در قندهار درباره شیوه کار کردن ام-پیسه به ما می‌گوید: «به‌وسیله ام-پیسه می‌توان پول را از حساب خود به‌حساب فرد دیگری از طریق سیم‌کارت انتقال داد.»
اظهارات شهردار کابل نیز بیان‌گر رضایت آنها از خدمات بانکی است که اکنون در افغانستان ارائه می‌شود. شهردار کابل می‌گوید: «بانک‌های خصوصی در افغانستان تسهیلات خوبی فراهم کرده‌اند و مردم می‌توانند در داخل و خارج از کشور پول خود را با سرعت دریافت کنند. در داخل کشور نیز مردم می‌توانند با داشتن یک حساب بانکی پول خود را در هر شهری که باشند، دریافت کنند. همچنین مردم می‌توانند پول‌های خود را برای دریافت سود نزد بانک نگه دارند.»
پرداخت حقوق کارمندان اولین قدم در پرداخت‌های غیرنقدی
قبل از ایجاد بانک‌های خصوصی فقط دو بانک دولتی در افغانستان وجود داشت و بیشتر معاملات به صورت سنتی انجام می‌شد؛ اما شیوه‌های پرداخت در چند سال اخیر نسبت به گذشته شتاب گرفته، این حرکت از پرداخت الکترونیکی مالیات و پرداخت قبوض برق شروع شده است. در سال‌های قبل حرکت‌هایی در این زمینه انجام شده بود ولی بانک مرکزی افغانستان امسال تصمیم‌های جدی‌تری در این زمینه گرفته است.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
پرداخت موبایلی در افغانستان
«د افغانستان بانک» در نظر دارد تا با همکاری بانک جهانی سیستم پرداخت الکترونیکی، به‌ویژه پرداخت موبایلی را راه‌اندازی کند و به‌این‌ترتیب حقوق کارمندان دولت را الکترونیکی پرداخت کند تا زمینه‌های جا انداختن آن را در جامعه فراهم کند. در هر صورت بانک مرکزی این کشور مصمم است تا زمینه پرداخت‌های الکترونیکی در کشور را گسترش دهد.
[/mks_pullquote]
محترم محمد قسیم رحیمی، معاون دوم د افغانستان بانک معتقد است که پرداخت حقوق کارمندان دولت می‌تواند زمینه را برای ترویج و استفاده بیشتر از سیستم پرداخت الکترونیکی در کشور مهیا سازد.
عبدالقدیر فطرت رئیس د افغانستان بانک می‌گوید: «فردی که از طریق بانکداری الکترونیکی یا موبایل حقوق خود را دریافت می‌کند، می‌تواند از طریق یکی از نمایندگی‌های شرکت مخابراتی روشن پول خود را به‌صورت نقد دریافت کند.»
همان‌طور که سید وهاب‌الدین سادات معین وزارت مخابرات افغانستان می‌گوید بیش از 80 درصد مردم افغانستان در حال حاضر از موبایل استفاده می‌کنند. ارائه خدمات پولی و مخصوصا پرداخت حقوق معلمان و نیروهای امنیتی در نقاط دوردست کشور از طریق موبایل یک دستاورد خوب است.
محمد آقا، رئیس بودجه وزارت مالیه افغانستان در مورد ارزش خدمات پولی از طریق موبایل می‌گوید: «استفاده از تکنولوژی موبایل از لحاظ استهلاک پول، امنیت و جلوگیری از هدر رفت وقت بسیار موثر خواهد بود. در حال حاضر بیش از ۵۰۰۰ تن از خدمات مالی موبایل در کشور استفاده می‌کنند.»
نقش پررنگ شرکت‌های مخابراتی
روشن یکی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارتباطی در افغانستان است که ام-پایسا را با استفاده از وندافون راه‌اندازی کرده است. با استفاده از ام-پایسا مشتریان می‌توانند به‌طور مستقیم از تلفن همراه خود به‌حساب بانکی‌شان دسترسی داشته باشند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
انتقال پول با استفاده از شماره موبایل
شرکت‌های مخابراتی افغانستان نیز یکی از گروه‌های تاثیرگذار در این تغییر هستند. در حال حاضر شرکت‌های سلام، روشن، اتصالات و ام‌تی‌ان در افغانستان مشغول فعالیت هستند. شرکت مخابراتی روشن خدمات مربوط به ام-پایسا را انجام می‌دهد. به‌این‌ترتیب می‌توان پول را با استفاده از شماره تلفن به‌حساب مقصد انتقال داد. این پول را می‌توان به‌صورت شارژ استفاده کرد یا از نمایندگی‌های تعریف‌شده به‌صورت نقد دریافت کرد.
[/mks_pullquote]
این شبکه مخابراتی 230 شهر و شهرستان در تمام آنها استان افغانستان را تحت پوشش قرار می‌دهد و بیشتر از شش میلیون مشترک دارد. این شرکت مخابراتی یکی از شرکت‌های بزرگ افغانستان است که تقریبا پنج درصد از درآمد داخلی کل دولت افغان توسط این شرکت به دست می‌آید.
ام-پایسا یک سرویس پول موبایلی در افغانستان است که موسسه پول الکترونیک مجوز آن را از بانک مرکزی افغانستان دریافت کرده است. با قراردادی که روشن با وسترن یونیون منعقد کرده است امکان انتقال پول به حساب افراد خارج از افغانستان هم فراهم شده است. این افراد می‌توانند از طریق نمایندگی‌های وسترن یونیون پول خود را دریافت نمایند.
اپلیکیشن‌های پرداخت
کار اصلی این اپلیکیشن‌ها یا شرکت‌ها در واقع شارژ سیم‌کارت و موبایل است. این اعتبار اضافه‌شده را می‌توان به‌صورت پول نقد از بانک یا نمایندگی‌های طرف قرارداد دریافت کرد یا از طریق ام-پایسا به شخص دیگری انتقال داد. تعداد این شرکت‌ها یا اپلیکیشن‌ها که چنین خدماتی را ارائه می‌دهند هرروز رو به افزایش است. هرچند اتفاقی را که در کابل در حال رشد کردن است را نمی‌توان با دیگر شهرهای افغانستان مقایسه کرد، اما می‌توان امیدوار بود این حرکت جریانی را سراسر افغانستان به راه بیندازد و سایر شهرها هم از چنین امکانی برخوردار شوند.
حساب
حساب اپلیکیشنی است که امکان انتقال پول از طریق موبایل را فراهم می‌کند. این اپلیکیشن امکانات دیگری درزمینه تجارت و انجام کارهای شخصی مانند پرداخت الکترونیکی مالیات، حقوق، پرداخت صورتحساب‌ها، اضافه کردن اعتبار و شارژ تلفن را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد. این اپلیکیشن روی سیستم‌عامل‌های اندروید و آی‌او‌اس نصب می‌شود.
فست‌پی
اپلیکیشن فست‌پی یکی از اپلیکیشن‌هایی است که فعالیت خود را در زمینه ارائه خدمات پرداخت در بستر موبایل شروع کرده است. دفتر مرکزی آنها در کابل است و مدت زیادی از شروع فعالیت‌شان نمی‌گذرد.
این اپلیکیشن با استفاده از خدمات شرکت‌های مخابراتی مانند سلام، روشن، اتصالات و ام‌تی‌ان خدمات خود را ارائه می‌دهد. در حال حاضر مهم‌ترین خدمتی که در این اپلیکیشن در دسترس است خرید شارژ موبایل به‌صورت اینترنتی است. بعد از خرید شارژ برای سیم‌کارت هرکدام از شرکت‌های مخابراتی می‌توان این مبلغ را به‌صورت اعتبار در اپلیکیشن نگه داشت. همچنین امکان انتقال این اعتبار بین افراد هم وجود دارد.
عمران زاهد از زمان راه‌اندازی این اپلیکیشن موبایلی در فست‌پی مشغول کار است. او درباره خدمات این اپلیکیشن به ما می‌گوید: «هرچند این اپلیکیشن در حال حاضر فقط خدمات شارژ سیم‌کارت را انجام می‌دهد اما انتقال پول از طریق موبایل و اپلیکیشن‌های موبایلی را در برنامه خود دارد.»
به نظر می‌رسد تعامل با شرکت‌های مخابراتی و مجوز گرفتن از بانک‌ها برای انتقال پول در بستر اپلیکیشن‌های موبایلی از بزرگ‌ترین موانعی باشد که در این راه وجود دارد.
پولم، افغان بی‌سیم
شرکت‌های دیگری هم هستند که خدماتی برای دریافت و افزایش اعتبار موبایل انجام می‌دهند. برای مثال شرکت بی‌سیم افغان خدمتی را با نام پولم ارائه می‌دهد که با استفاده از آن می‌توان مانند اپلیکیشن‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند پول جابه‌جا کرد.
این شرکت با همکاری یکی از بانک‌های افغانستان خدمات انتقال وجه و اعتبار را برای مشترکانش فراهم می‌کند؛ و درحال‌توسعه همکاری خود با بانک‌های دیگر است.
خیلی خیلی عالی است ان شاءالله که همیشه در عرصه خدمات حاکم نفس خود تان باشید ممنون