پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ما، مساله بیت‌کوین، آلت‌کوین‌ها، زنجیره بلوک و آینده مبهمی که پیش روی ماست
مینا والی، مدیرمسئول ماهنامه عصر تراکنش / در ماه گذشته، مهم‌ترین موضوع مورد توجه مرتبط با فین‌تک در ایران و جهان بیت‌کوین بود. مقامات رسمی جهان و ایران درباره بیت‌کوین صحبت کرده‌اند. ۹ سال از عمر بیت‌کوین می‌گذرد و برخی تصور می‌کنند باید زودتر از این اهمیت بیت‌کوین را درک می‌کردند. آیا جریان جدیدی در بانکداری جهان شروع شده است یا همه ما مشغول موضوع بی‌سرانجامی شده‌ایم؟
بیت‌کوین و رشد و گسترش آن در سطح مردم باعث شده ذهن برخی از مردم را واژه‌هایی مانند استخراج یا به قولی ماینینگ اشغال کند. این روزها بسیاری که سودای ثروتمند شدن دارند، واژه‌هایی مانند ریگ در سرشان به پرواز درآمده است. یا مثلا برخی به‌دنبال تریدینگ هستند و بعضی هم به چشم سرمایه‌گذاری به این بازار جدید نگاه می‌کنند. آنهایی که دوست دارند در جامعه پیشرو باشند، متوجه یک نوآوری شده‌اند. خیلی‌ها نمی‌دانند ماجرا چیست. بسیاری از مدیران بانکداری و پرداخت، بیمه و بورس یا چیز زیادی درباره این موضوع جدید نمی‌دانند یا اینکه اساسا چیزی درباره آن نمی‌دانند.
بازار مکاره هم این گونه اوقات به راه است و شارلاتان‌ها سعی می‌کنند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند. به هر حال چه بیت‌کوین را طلای دنیای دیجیتال بدانیم، چه بلای دنیای جدید، نمی‌توان منکر این شد که جریان جدیدی در ایران شروع شده است که تقریبا این جریان همزمان با جهان در حال جلو رفتن است. خوشبختانه با وجود تلاش برخی که به همه چیز با دیده شک و تردید نگاه می‌کنند تا امروز کسی از مقامات رسمی ایران واکنش تند و نسنجیدهای نسبت به بیت‌کوین نشان نداده است و حرف‌ها و اظهارنظرها متمرکز بر این محورها بوده است که مردم باید با احتیاط به سمت بیت‌کوین بروند. هنوز ابعاد بیت‌کوین به اندازه کافی روشن نیست و همیشه کسانی هستند که نسبت به نوآوری‌های جدید پیشروتر از بقیه‌اند. این افراد یا متحمل ضررهای هنگفت می‌شوند یا سودهای خوبی می‌برند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
اظهار نظر رسمی بانک مرکزی
ناصر حکیمی معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران رسماً در یک نشست خبری دیدگاه فعلی خود در این خصوص را اعلام کرد. وی بیت‌کوین را نه قانونی و نه غیرقانونی اعلام کرد. او خطاب به کسانی که می‌خواهند وارد این بازار شوند گفت که به ریسک نوسانات خیلی بالای این ارزها توجه داشته باشند و همچنین مراقب سوداگرانی که از این فضا سوءاستفاده می‌کنند، باشند.
[/mks_pullquote]
.
آنهایی که زودتر از بقیه قدرت اینترنت را فهمیدند، کارآفرینان بزرگ امروز هستند. برخی تصور می‌کنند بیت‌کوین هم مانند اینترنت است و آینده جدیدی پیش روی افراد قرار دارد. فارغ از اینکه آینده چیست، بد نیست نگاهی بیندازیم به فعالیت‌هایی که قانون‌گذاران جهان در زمینه بیت‌کوین، ارزهای رمزنگاری‌شده و زنجیره بلوک انجام داده‌اند.
آمریکا
گزارش شورای نظارت بر ثبات مالی ایالات متحده آمریکا (FOSC) در سال 2016 با این جمله شروع می‌شود: «سیستم‌های «دفترکل توزیع‌شده» مانند اغلب فناوری‌های جدید، ریسک‌ها و عدم تردیدهایی را مطرح می‌کند که بازیگران بازار و تنظیم‌کنندگان مقررات باید آنها را مانیتور کنند. بازیگران بازار تجربه کمی در استفاده از سیستم‌های «دفترکل توزیع‌شده» دارند و ممکن است آسیب‌پذیری‌های عملیاتی مربوط به چنین سیستم‌هایی تا زمانی که در مقیاس گسترده به کار گرفته شوند، آشکار نشود». در اوایل سال 2016، شورای ثبات مالی (FSB) که مدیران بانک مرکزی و تنظیم‌کنندگان مقررات مالی اقتصادهای بزرگ جهان عضو آن هستند، اعلام کرد که مایل است زنجیره بلوک را بهتر بفهمد. آنها در سال 2017 صریحا مسائل مربوط به فین‌تک، از جمله «مسائل حقوقی مرتبط با فناوری دفترکل توزیع‌شده» را مورد توجه قرار دادند.
کمی بعد در مارس 2016، کریستوفر جیانکارلو، رئیس کمیسیون تجارت آتی کالای ایالات متحده آمریکا (CFTC)، در یک نشست در همایش زنجیره بلوک اظهار داشت: «همچون اینترنت، قانون‌گذاران ایالات متحده آمریکا و سایر کشورهای جهان باید با هم همکاری کنند تا یک رویکرد قانون‌محور برای دفترکل توزیع‌شده (DLT) ایجاد کنند که انعطاف‌پذیری، قطعیت و هماهنگی لازم جهت پیشرفت این فناوری فراهم شود».
در پایان مارس 2016، کمیسیون مبادلات سهام ایالات متحده آمریکا (SEC) بیانیه‌ای منتشر کرد که «یک مساله کلیدی در قانون‌گذاری این است که اپلیکیشن‌های زنجیره بلوکی نیازمند ثبت در چه نوع نهادی هستند؛ نهادهایی مانند آنها که بر کار انتقال‌دهندگان پول و تسویه‌های بانکی نظارت می‌کنند یا چیزی دیگر؟»
ایالت ایلینویز آمریکا یک کنسرسیوم متشکل از آژانس‌های ایالتی و شهری در نوامبر 2016 تشکیل داد؛ این کنسرسیوم با نام برنامه زنجیره بلوکی ایلینویز شناخته می‌شود. کمی بعد این کنسرسیوم یک درخواست اطلاعات (RFI) با عنوان «کاربردهای زنجیره بلوک و دفترکل توزیع‌شده در بخش دولتی» منتشر کرد؛ پاسخ‌های آن در ژانویه 2017 جمع‌آوری شدند و ارائه نتایج برای فوریه و مارس برنامه‌ریزی شده است.
در پایان سال 2016، فدرال رزرو آمریکا مقاله‌ای را با عنوان «فناوری دفترکل توزیع‌شده در پرداخت و تسویه‌حساب» منتشر کرد. این مقاله توسط تیم‌هایی از هیات‌مدیره فدرال رزرو و همچنین بانک‌های مرتبط با فدرال‌رزرو در نیویورک و شیکاگو تنظیم شده و ورودی‌های آن حاصل داده‌های 30 شرکت در بخش‌های دولتی و خصوصی است.
اداره تنظیم مقررات صنعت مالی ایالات متحده (FINRA) گزارشی با عنوان «فناوری دفترکل توزیع‌شده: مفاهیم زنجیره بلوک برای صنعت سهام» منتشر کرد. این مقاله بسیار شبیه مقالات دیگری بود که قانون‌گذاران جهت کسب دیدگاه‌ها منتشر کرده بودند – «این مقاله به‌عنوان یک اثر اولیه روی گفت‌وگوهای در جریان با بازیگران بازار در مورد استفاده از DLT در صنعت بورس سهام ارائه شده بود. بدین ترتیب، FINRA مایل به دریافت نظرات همه طرف‌های درگیر در بخش‌های تحت پوشش این مقاله است».
در مارس 2017، دفتر تنظیم مقررات حرفه‌ای و مالی ایلینویز ایالات متحده آمریکا اولین رگولاتور ایالتی آمریکا شد که به عضویت کنسرسیوم R3CEV درآمد.
اروپا
در ابتدای ژوئن 2016، اداره بازار سهام اروپا (ESMA) یک مقاله انتقادی با عنوان «کاربرد فناوری دفترکل توزیع‌شده در بازارهای سهام» منتشر کرد. همچون سایر قانون‌گذاران، مخاطب این مقاله انتقادی شیفتگان فناوری در شرکت‌های فین‌تک و هر موسسه مالی بود که مشتاق استفاده از فناوری دفترکل توزیع‌شده (DLT) در بازارهای سهام، بانک‌ها، موسسات اعتباری مرکزی، مدیریت دارایی و سرمایه‌گذاری‌اند. ESMA تعدادی مقاله، سند و گزارش دیگر ارائه کرده است که در وب‌سایت این مرکز می‌توان آنها را یافت.
در دسامبر 2016، ایوس مرش، عضو هیات‌مدیره بانک مرکزی اروپا (ECB)، در بیست‌ودومین همایش سالانه «هندلزبلات» در زمینه فناوری‌های بانکداری درباره نقش و ارتباط بانک مرکزی اروپا با فناوری دفترکل توزیع‌شده صحبت کرد. وی همچنین گفت: «اینکه آیا فناوری دفترکل توزیع‌شده را بیش از حد بزرگ جلوه می‌دهیم یا اهمیت آن بیش از این است، در آینده نزدیک مشخص خواهد شد، اما من مطمئن هستم که دفترکل توزیع‌شده امروز مورد توجه زیادی قرار دارد.» همچنین اعلام شده است که بانک مرکزی اروپا و بانک ژاپن در حال اجرای یک پروژه تحقیقاتی در مورد دفترکل توزیع‌شده هستند.
در فوریه سال 2017، کمیسیون بازارهای سهام بین‌المللی (IOSCO) گزارشی را در مورد فین‌تک منتشر کرد. در این گزارش فصلی با عنوان «فناوری دفترکل توزیع‌شده، شامل کاربرد فناوری زنجیره بلوک و دفاترکل سهام در بازارهای سهام» وجود داشت.
در ابتدای آوریل 2017، بانک مرکزی اروپا گزارشی با عنوان «نوآوری فناوری: فناوری دفترکل توزیع‌شده؛ چالش‌ها و فرصت‌ها برای زیرساخت‌های بازار مالی» منتشر کرد؛ در این گزارش اظهار شده بود که زنجیره بلوک «فاقد کمال لازم جهت استفاده به‌عنوان بخشی از ساختار بازار است».
در آوریل 2017، کمیسیون اروپا اعلام کرد که در حال سرمایه‌گذاری روی یک هیات نظارتی جهت کمک به فهم نقشی که مقامات باید در حمایت از (یا کنترل) اتخاذ این فناوری داشته باشند، است.
تقریبا در همین زمان، در آوریل 2017، دولت مالتا اعلام کرد که در حال ایجاد یک استراتژی ملی زنجیره بلوکی است.
گزارش ماهانه Deutsche Bundesbank در نسخه آخر خود نگاهی به تکنولوژی دفاتر مالی توزیع‌شده (DLT) انداخته است. متخصصان Bundesbank در حال بررسی این موضوع هستند که آیا DLT که اصالتا برای ارز مجازی بیت‌کوین توسعه داده شده بود، قادر به ارائه خدمات به بخش مالی بانکی نیز هست یا خیر؟ بررسی‌های آنها عمدتا در زمینه دستاوردهای DLT در زمینه پرداخت و امنیت بوده است.
بریتانیا
اداره هدایت مالی بریتانیا (FCA) از نزدیک فعالیت کسب‌وکارهای مبتنی بر زنجیره بلوک را رصد کرده است. این فرصت قرار گرفتن در مسیر کسب‌وکارهای زنجیره بلوکی و دفترکل گسترده به این دلیل فراهم شده که تعدادی از پروژه‌هایی که زیر چتر «سندباکس» قرار گرفته‌اند، با زنجیره بلوک مرتبط بودند. از میان 18 شرکت‌کننده اولین گروه که در سال 2016 انتخاب شدند، 9 شرکت‌کننده کسب‌وکارشان با زنجیره بلوک مرتبط بود. گروه دوم، در زمان نگارش این مقاله، هنوز اعلام نشده است، اما انتظار می‌رود که پروژه‌های مبتنی بر زنجیره بلوکی بیشتری در گروه دوم کسب‌وکارهایی باشد که می‌خواهند زیر چتر قانونی سندباکس فعالیت کنند.
UK FCA، همراه با طرح ایلینویز، یک مقاله با عنوان «DP17/3: بحث در مورد فناوری دفترکل توزیع‌شده» منتشر کرد تا نظرات در مورد آینده DLT و الزامات مقرراتی مربوطه را به دست آورد.
ماه آوریل سال ۲۰۱۷، ماه شلوغی بود و در آن بیانیه‌ها و سخنرانی‌های زیادی ارائه شد؛ یک سخنرانی که توسط مارک کارنی، رئیس بانک انگلستان با عنوان «ساخت زیرساخت‌های لازم جهت تحقق بخشیدن به آینده فین‌تک» ایراد شد، بسیار حامی فناوری دفترکل توزیع‌شده بود؛ وی در آن سخنرانی اظهار کرد که «فناوری‌های جدید می‌توانند پرداخت و تسویه‌حساب عمده را متحول کنند». فناوری دفتر حسابرسی توزیع‌شده به‌طور خاص می‌تواند اثرات سودمندی در دقت، بازدهی و امنیت چنین فرایندهایی داشته باشد و از میلیاردها پوند سرمایه بانک حفاظت و استحکام سیستم را به میزان قابل توجهی بهبود ببخشد».
سنگاپور
سازمان پولی سنگاپور (MAS) اعلام کرد که در حال شراکت با R3 برای ایجاد مدل مفهومی انجام پرداخت‌های بین‌بانکی با استفاده از فناوری زنجیره بلوک است. در ابتدای مارس 2017، اداره پولی سنگاپور (MAS) و بازار جهانی ابوظبی (ADGM) به توافقی دست یافتند تا در مورد چشم‌انداز قوانین، آگاهی متقابل فراهم کنند که در آن «هر دو اداره متعهد به انجام پروژه‌های نوآورانه‌ای در مورد کاربرد فناوری‌های کلیدی از جمله پرداخت دیجیتال و موبایل، حسابرسی توزیع‌شده و زنجیره بلوکی، داده‌های بزرگ، پلتفرم‌های انعطاف‌پذیر (API) و سایر فناوری‌های جدید می‌شوند».
هنگ‌کنگ
بحثی وجود دارد که رگولاتورها نمی‌توانند مقررات چیزی را که خود جزئی از آن هستند، به‌درستی تنظیم کنند؛ جالب است که در فوریه سال 2017، کمیسیون سهام هنگ‌کنگ اعلام کرد که به R3CEV پیوسته است. هنگ‌کنگ اعلام کرده است که نیازی به تصویب قوانین مجزایی برای بیت‌کوین را احساس نکرده است.
استرالیا
در مارس 2017، کمیسیون سرمایه‌گذاری و بازار سهام استرالیا (ASIC) «جزوه اطلاعاتی 219» را در مورد ارزیابی فناوری دفترکل توزیع‌شده منتشر کرد. این جزوه در مقایسه با سایر دستورالعمل‌های مقرراتی از جزئیات کمتری برخوردار است و تا حدی راهنمای واضح‌تری در مورد DLT و موارد استفاده‌اش فراهم می‌کند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بیت‌کوین در ایران
ناصر حکیمی در نشست خبری خود با اشاره به فراگیر شدن بحث بیت‌کوین گفت: «با توجه به اینکه در این زمینه در سطح دنیا دیدگاه‌های مختلفی از ممنوعیت کامل تا استفاده از بیت‌کوین به‌عنوان پشتوانه و ذخایر ارزی مطرح شده است، در بانک مرکزی بررسی و مطالعه همه جوانب بیت‌کوین در دستور کار قرار دارد و پس از بررسی کامل، سیاست‌های بانک مرکزی در این حوزه ابلاغ خواهد شد.»
[/mks_pullquote]
.
آینده چگونه است؟
آیا قانون‌گذاران در حال تصویب مقررات برای زنجیره بلوک هستند؟ در این مورد دینامیک جالبی وجود دارد؛ زیرا قانون‌گذاران معمولا خودشان مقررات یک فناوری را تنظیم نمی‌کنند، بلکه تنظیم مقررات برای استفاده از آن را انتخاب می‌کنند. به‌عنوان مثالی که معمولا استفاده می‌کنم، رگولاتورها استفاده از اکسل مایکروسافت یا پایگاه داده اوراکل را کنترل نمی‌کنند، بلکه آنها از فرایندها و روش‌هایی اطلاع دارند که از فناوری‌ها استفاده می‌کنند. بنابراین احتمال دارد که رگولاتورها همین نقش‌ها را بازی کنند، یا ممکن است اظهار کنند که زنجیره بلوک، DLT و قراردادهای هوشمند، ریسک‌های سیستماتیک به وجود می‌آورند. اگر حالت دوم رخ دهد، احتمالا شاهد افزایش داوری رگولاتوری خواهیم بود که توسط آن برخی موسسات پلتفرم فناوری یا عملیات تجاری خودشان را اصلاح می‌کنند تا از رژیم مقرراتی بهترین فایده را ببرند.