پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
دقیقا یک ماه از توافق ایران و ۵+۱ گذشته است و در این مدت اندک حجم انبوه مطالب تولید شده درباره دوران بعد از تحریم، دیوانه‌کننده است. هنوز همه درباره تأثیر مثبت و منفی دوران تازه‌ای که ایران وارد آن شده صحبت می‌کنند. یکی از مهم‌ترین نهادهای اقتصادی که توفان تحریم‌ها آن را نواخته بود، نهاد مالی و بانکی در ایران بود. سوئیفت که ابزاری برای ارتباط بانک‌ها در سطح جهانی است برای اولین بار به روی یک کشور بسته شد. بهانه بسته شدن سوئیفت تحریم‌ها بود. در اولین اقدام تحریم سوئیفت برداشته شده و حالا بادهای همراه وزیدن گرفته و به نظر می‌رسد وارد دوران تازه‌ای خواهیم شد. کمتر کسی پیدا می‌شود که بخواهد فرصت تجربه دوران تازه را از دست بدهد و بخشی از آن نباشد. در همین یک ماه گذشته بحث‌های جدی و متعددی درباره دوران پس از تحریم بین فعالان صنعت بانکداری و پرداخت ایران شکل گرفت. حتی ششم آبان ماه مرکز فابا نشست هم‌اندیشی مدیران ارشد بانک‌ها و شرکت‌ها با موضوع نظام بانکی پساتحریم را برگزار می‌کند. هرچند این نشست بخشی از رویداد سه روزه‌ای است که با عنوان نمایشگاه بین‌المللی تراکنش از ۴ تا ۶ آبان برگزار می‌شود اما کمتر رویدادی را می‌توان پیدا کرد که بخشی از آن را به دوران بعد از توافق اختصاص ندهد. ایکوبیگ هم که آخر این ماه رویدادی را در زمینه بانک دیجیتال برگزار می‌کند احتمالا بخشی از این رویداد را به دوران بعد از تحریم اختصاص دهد. آماده شدن برای دوران تازه راه و روش خودش را دارد.
.
تهران شوک!
امید ترابی معاون تولید و قائم‌مقام شرکت توسن به خاطر فعالیت چندین ساله‌اش در فضای بین‌المللی یکی از افرادی است که می‌تواند از تأثیرات این توافق برای ما بگوید و اینکه این توافق برای شرکت‌های ایرانی یک فرصت است یا تهدید؟
ترابی می‌گوید: «در هر اتفاقی برای بنگاه‌ها یک سری فرصت و تهدید وجود دارد. مهم این است که آن بنگاه دید استراتژیک خوبی داشته باشد و بتواند تصمیم درستی بگیرد. کسانی که در هنگام وقوع اتفاقات مختلف تحلیل استراتژیک خوبی داشته باشند، برنده هستند و کسانی که نمی‌توانند بازنده هستند. چه در خود تحریم و چه در لغو آن فرصت‌ها و تهدیدهایی وجود داشته است؛ اما در زمان رفع تحریم‌ها چون وضع اقتصاد در کل بهتر می‌شود، تعداد فرصت‌های ایجاد شده از تهدید‌هایش بیشتر است.»
قائم‌مقام شرکت توسن در ادامه به‌اصطلاح «ایران شوک» و یا «تهران شوک» اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این ایام اصطلاح تهران شوک را از خارجی‌هایی که به ایران سفر می‌کنند زیاد می‌شنویم، وقتی شرکت‌ها وارد ایران می‌شوند از وضعیت موجود شوکه می‌شوند و می‌بینند که وضعیت ایران بسیار پیشرفته‌تر از آن چیزی است که تصورش را داشتند. ابتدا فکر می‌کردند که اینجا به خاطر تحریم‌ها بسیار عقب‌افتاده است و می‌توانند وارد ایران شوند و همه‌چیز بفروشند؛ اما بعد می‌بینند که نه، این‌طور نیست. این پدیده باعث می‌شود که شرکت‌ها بیشتر به سمت شراکت و یا سرمایه‌گذاری در شرکت‌های محلی ایرانی بروند تا اینکه خودشان بخواهند مستقیم وارد میدان رقابت شوند.
این مسئله برای صنعت نرم‌افزار بانکی نیز افتاده است و قطعا یک فرصت بزرگ است ازآنجایی‌که صادرات نرم‌افزار و حضور بین‌المللی برای شرکتی مثل توسن بسیار مهم است، این بزرگ‌ترین فرصت برای ماست تا به شکل همکاری با دیگر شرکت‌ها حضور و فروش خود را در خارج از کشور توسعه و گسترش دهیم.»
از ترابی می‌پرسم که بعضی‌ها هم نگران خطر ورود دیگر کشور‌ها به ایران هستند. او با پذیرش ریسک ورود رقبای خارجی به داخل کشور می‌گوید: «بالاخره بحث درباره فضای بین‌المللی است. مسلماً در جاهایی که دچار نقطه‌ضعف هستید می‌بازید و جاهایی که دارای نقطه قوت هستید بزرگ‌تر می‌شوید. ما مطمئناً نمی‌توانیم در تمامی حوزه‌ها گسترش پیدا کنیم و این اتفاق طبیعی است.
به‌هرحال قیمت محصولات نرم‌افزاری در ایران بسیار ارزان است شاید یک‌پنجم تا یک‌دهم قیمت محصولات درجه‌یک دنیا، امیدوارم که اگر هم قرار است شرکت‌های خارجی به ایران بیایند همه چشم‌هایمان را باز کنیم و با شرکت‌های بزرگ و تراز اول دنیا کار کنیم، در این صورت قیمت محصولات نرم‌افزاری در ایران هم رشد چند برابری خواهد داشت و ما در توسن از این مسئله بسیار استقبال می‌کنیم. اگر هم شرکت‌های کوچک و به‌اصطلاح ارزان‌فروش خارجی وارد کشور شوند از این همین‌جا شکستشان قابل پیش‌بینی است. امیدوارم همه با هوشیاری و چشم باز به سراغ دوران پساتحریم برویم.»
او در خصوص چالش‌هایی که شرکت‌های خارجی در صورت ورود به ایران خواهند داشت می‌گوید: «شرکت‌های بزرگ باید تیم‌های توسعه محلی راه بیندازند؛ چراکه با تیم خارجی و با نیروهای گران‌قیمت نمی‌توان از پس هزینه‌ها برآمد. دانش داخلی لازم است، مدل تسهیلات ما بسیار خاص است، مدل توزیع سود سپرده‌ها و همین‌طور سیستم‌های بین بانکی و … این‌ها سیستم‌های کمی نیستند و بدون تیم محلی قوی هیچ شرکتی نتوانسته و نمی‌تواند موفق باشد.»
.
صنعت پرداخت چقدر آماده تعامل جهانی است؟
مدیرعامل شرکت شاپرک هم می‌گوید: «یکی از حوزه‌هایی که درپی لغو تحریم‌ها و از بین رفتن محدودیت‌های بانکی و تبادلات مالی به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد، حوزه پرداخت‌الکترونیکی است و به همین خاطر نیز فعالان این حوزه باید هرچه سریع‌تر خود را برای دوران جدید آماده کنند.»
محسن قادری درباره دوران جدید گفت: «در یک بیان کلی به تحول در دو بخش نیازداریم؛ تحول در حوزه رگولاتوری و تحول در زیرساخت‌های فنی و سخت‌افزاری.» به گفته وی در بخش رگولاتوری باید سازوکارهای حاکم بر روابط بازیگران و عوامل نقش آفرین در بخش پرداخت‌الکترونیکی را مورد بازبینی قرار گیرد.
مدیرعامل شرکت شاپرک ادامه داد: «بخش زیادی از دوران شکوفایی صنعت پرداخت‌الکترونیکی کشور ما در دوران تحریم‌ها سپری شده است و به همین خاطر نیز از ابتدا فرصت، ضرورت و امکان تطبیق و همکاری میان فعالان پرداخت‌الکترونیکی ایران و بازیگران بین‌المللی وجود نداشته است. جبران این عدم تطابق، نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات فوری و در عین حال حساب شده‌است.»
وی افزود: «از سوی دیگر قانون بانکداری بدون ربا و ضوابط منبعث از آن، تطبیق سازوکارهای پرداخت‌الکترونیکی داخلی با فرایندهای بین‌المللی را به مطالعات و اقدامات زیربنایی منوط می‌کند. به همین خاطر نیز در شاپرک همزمان با نخستین طلیعه‌های توافق هسته‌ای، مطالعات تطبیقی، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات لازم آغاز شد.»
مدیرعامل شاپرک با اشاره به نقش نهادهای ناظر حاکمیتی در آماده‌سازی برای حضور در فضای جدید گفت: «بانک مرکزی و شاپرک در حوزه قوانین و مقررات، استاندارد‌ها و رویه‌ها و… بررسی‌ها و برنامه‌ریزی‌های خود را شروع کرده‌اند. سایر فعالان این حوزه نیز باید به صورت جدی وارد گود شوند.»
قادری در پاسخ به این پرسش که آمادگی برای همکاری با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در حوزه پرداخت چقدر زمان می‌برد، گفت: «به اعتقاد من حداقل به یک سال زمان و کار فشرده نیاز داریم تا بتوانیم شرایط حضور مفید و «همکاری محور» شرکت‌های بزرگ پرداخت‌الکترونیکی را فراهم کنیم.»
.
توسعه سرمایه‌گذاری خارجی
لغو تحریم‌ها تا چه حد راه را برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران فراهم خواهد آورد؟ اساسا زمینه فعالیت بانک‌های خارجی منطبق با استانداردهای بین‌المللی در ایران وجود دارد؟ غلامعلی کامیاب معاون ارزی بانک مرکزی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «با رفع تحریم‌ها مطابق با مقررات ارزی و ریالی و قوانین پولی و بانکی روابط کارگزاری بانکی گسترش می‌یابد. ضمن اینکه سطح روابط بانک مرکزی و بانک‌های کشور با بانک‌های تراز اول دنیا امکان بهره‌مندی از خطوط اعتباری، دانش بانکی و خدمات نوین آن‌ها را فراهم خواهد آورد. این روابط قبل از اعمال تحریم‌ها وجود داشته است دلیلی ندارد که پس از برداشتن تحریم‌ها این روابط از نو برقرار نشود. خوشبختانه ابزار و عوامل لازم مثل فن‌آوری اطلاعات و نیروی جوان تحصیل‌کرده داریم، آنچه که باید انجام دهیم ایجاد اعتماد و ارتقاء سطح استانداردهای بانکی است. اذعان می‌کنیم کاری آسانی نیست امّا می‌توانیم مدیریت کنیم. البتّه خیلی هم از استانداردهای بین‌المللی دور نیستیم و لذا زمینه برای فعّالیت بانک‌های خارجی در کشورمان وجود دارد. قطعا فعالیت بانک‌های معتبر خارجی در کشور می‌تواند به ارتقاء سطح استانداردهای بانکی ما کمک کند.»
.
الزامات دوران جدید
امنیت تراکنش‌ها شاید مهم‌ترین کلیدواژه دوران جدید باشد. هرچند تا همین امروز هم امنیت از اهمیت بالایی برخوردار بوده اما اکنون و در آستانه ارتباط و اتصال به سامانه‌های جهانی مانند ویزا و مسترکارت اهمیت امنیت بیشتر از قبل می‌شود. البته این به این معنا نیست که سامانه‌های ما ناامن هستند اما به دلیل محدودیت‌های تحریم امکان نداشتیم که گواهینامه‌های امنیتی موردقبول در سطح جهان را آسان به دست آوریم. البته برخی می‌گویند مشکل امنیت با زمان حل می‌شود و تهدید جدی نیست. تغییر نرم افزار‌ها و مدیریت رد و بدل کلید‌ها در سامانه‌های پرداخت نیز مشکلات امنیتی احتمالی را رفع می‌کند. برخی تصور می‌کنند با برداشته شدن تحریم‌ها ویزا و مسترکارت در هر کجا و هرزمانی باید پذیرش شود. در حالی که کار‌شناسان می‌گویند لازم نیست تمام کارتخوانها امکان انجام تراکنش‌های بین المللی داشته باشند و تنها بخشی از کارتخوانها تغییر کند کافی است. توسعه سیستم‌های کشف تقلب انلاین و آفلاین هم باعث بهبود امنیت و کاهش ریسک می‌شود. علاوه بر این سازوکار بیمه‌ای به کاهش ریسک و بهبود امنیت کمک می‌کند و فرصت‌های جدید کسب و کار و ایجاد شرکت‌های جدید را فراهم می‌کند.
از امنیت که بگذریم شاید کارمزد دومین کلیدواژه مهم دوران بعد از تحریم باشد. برخی از کار‌شناسان می‌گویند از مدل کارمزد کارت‌های خارجی به عنوان فرصت استفاده کنیم تا کارمزد دادن در تراکنش‌های داخلی فرهنگ سازی شود. مدل کارمزد در امد ارزی برایpspها فراهم می‌کند و در حالت صادرکنندگی مدل کارمزد برای بانک‌ها در امد غیر مشاع ایجاد می‌کند. با فرهنگ سازی کارمزد بین المللی مسئولین در آینده راحت‌تر می‌توانند کارمزد را در کشور پیاده سازی کنند.
مدل ارتباط با شرکت‌های پرداخت جهانی هم موضوع مهمی است که ارتباط تک تک این ریسک را دارد که رقابت و شتابزدگی باعث شود بعضی از شرکت‌ها و بانک‌ها به ضرر مجموعه و منافع کار کنند. چانه‌زنی حاکمیتی می‌تواند کف و حداقل‌ها را مشخص کند تا شرکت‌ها در یک چارچوب مشخص تعامل کنند
معماری می‌تواند در دو حالت متمرکز و گسترده باشد و شاپرک و بانک مرکزی در سطح قوانین وارد شوند. هر کدام مزایا و معایب خودش را دارد.
کیفیت، ایرانیان خارج کشور و توریست‌ها، صدور دانش و فناوری، سرمایه‌گذاری خارجی و قوانین هم از جمله موارد مهمی است که باید بررسی شود. به نظر می‌رسد هرچه جلوتر می‌رویم موضوعات مختلفی که در این سوال‌ها درست بررسی نشدند و پاسخ مناسبی برایشان پیدا نشده به مرور به پاشنه آشیلی برای ما تبدیل شوند.
رسول قربانی
منبع: هفته‌نامه عصر ارتباط