پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محسن قادری چند ماهی است که در رأس شاپرک نشسته است. او سابقه بیش از ده سال فعالیت در شرکت‌هایی مانند خدمات و ایران کیش را دارد. او هم مانند همه فعالان فنی صنعت پرداخت ایران با شور و هیجان از چالش‌ها و فرصت‌های این صنعت صحبت می‌کند. با او درباره شاپرک و برنامه‌هایش صحبت کردیم. در روزهای گذشته و حتی در این پرونده انقدر به موضوع کارمزدها پرداخته‌شده که ترجیح دادیم درباره این موضوع با او صحبت نکنیم و برنامه‌های کلان شاپرک را مورد سؤال قرار دهیم. در ادامه گفت‌وگوی نشریه بانکداری الکترونیک با محسن قادری مدیرعامل شاپرک را می‌خوانید.
.
۳۲ ماه از تأسیس شاپرک می‌گذرد. راه‌اندازی این شرکت نیز با چالش‌های فراوانی همراه بوده است. تحلیل شما از وضعیت کنونی شاپرک در صنعت پرداخت کشور چیست و در این ۳۲ ماه چه تغییری در آمار و عملکرد پرداخت الکترونیک کشور داشتیم؟
شاید رشد تعدادی تراکنش‌ها و تغییراتی که طی این مدت به وقوع پیوسته نتیجه طبیعی روند اقتصاد در جامعه بوده باشد ولی آنچه در ایجاد شاپرک از اهمیت بالایی برخوردار است تبدیل یک مجموعه جزیره‌های جدا از هم به یک بستر یکپارچه، استاندارد و قابل اتکاست. این یکپارچگی لازمه همه اصلاحات و ارتقاهایی است که برای یک شبکه پرداخت سالم و کارآمد نیاز هست. ایجاد شاپرک در حقیقت تغییر یک پارادایم و هویت بخشیدن به یک صنعت بزرگ و پویا در کشور است.
.
بزرگ‌ترین دستاورد شاپرک در این مدت چه بوده است؟
بزرگ‌ترین دستاورد شاپرک در این مدت ایجاد استقلال در عین یکپارچگی در حوزه پرداخت بوده است. در این مسیر اما کلیه قواعد بازار موردتوجه قرارگرفته و رقابت به‌عنوان مهم‌ترین موتور محرک در ارتقاء کیفیت خدمات قابل‌ارائه در نظر گرفته‌شده است. شاپرک بدون آنکه دخالت مستقیم در کسب‌وکار شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت نماید از بسیاری جنبه‌ها کیفیت خدمات پرداخت را بالابرده است.
.
شاپرک در چه مواردی نتوانسته است به اهداف خود برسد؟ به‌عنوان نمونه حذف دستگاه‌های کارت‌خوان اضافی یکی از مواردی بود که از ابتدا به‌عنوان یکی از مزایا و اهداف شاپرک مطرح می‌شد؛ اما هنوز شاهد تعدد دستگاه‌های کارت‌خوان هستیم. یا مثلاً گرفتن کارمزد از تراکنش‌ها هنوز رخ نداده است؟
همان‌طور که در سؤال اول اشاره شد هر تغییر و بهبودی نیازمند برآورده شدن پیش‌نیازهایی هست. به وجود آوردن زیرساخت مستقل و مناسب و همچنین تغییر نوع نگرش جامعه به این خدمت پیش‌نیاز هر تغییر دیگری بوده است. این مراحل در نقشه راه شاپرک از پیش ترسیم‌شده و گام‌به‌گام در این راه روبه‌جلو درحرکت هستیم.
.
برنامه شما چیست و محورهای اهداف استراتژیک شاپرک در ادامه چه تغییری می‌کند؟
اهداف استراتژیک شاپرک تغییری نداشته است. اگر تغییری در اهداف کوتاه‌مدت شاپرک به چشم می‌خورد ناشی از ورود به مرحله جدید تکامل آن هست. در مرحله نخست یکپارچه‌سازی و مهاجرت به شاپرک مطرح بود. در مرحله بعد تثبیت خدمات و استانداردسازی و در مراحل بعدی توسعه خدمات و تنوع بخشیدن به آن مطرح می‌گردد.
.
رابطه شاپرک با بانک مرکزی و شرکت‌های پرداخت الکترونیک چگونه است؟
شاپرک از روز اول به‌عنوان بازوی نظارتی و اجرایی بانک مرکزی در حوزه پرداخت در نظر گرفته‌شده است. برای اینکه به این مهم دست پیدا کند استانداردها و الزامات امنیتی و اجرایی تدوین گردیده و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت که مجوز فعالیت از بانک مرکزی دریافت نموده بودند به‌عنوان اعضای این شبکه و بر اساس رعایت این الزامات نسبت به ارائه خدمات اقدام می‌نمایند.
.
ترکیب شرکت‌های مجاز چه تغییری خواهد کرد؟ آیا تعداد شرکت‌ها همین ۱۲ شرکت می‌ماند؟ شرکتی حذف یا اضافه می‌شود؟
همان‌طور که اشاره شد شاپرک و بانک مرکزی حداقل‌های موردنیاز برای یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت را به‌نحوی‌که ریسک‌های موجود را کاهش داده و امکان مدیریت آن را فراهم سازد تعیین نموده‌اند، همچنین تلاش شده که شرایط رقابتی در بازار حکم‌فرما باشد و از انحصاری شدن آن جلوگیری به عمل آید اما تعداد شرکت‌ها و یا حذف و اضافه شدن آن صرفاً بر اساس نیروهای حاکم بر بازار تعیین خواهد شد. شاید بتوان پیش‌بینی‌هایی در این موارد انجام داد ولی هدف‌گذاری خاصی در این موارد صورت نگرفته است.
.
در حال حاضر چند موسسه در صف دریافت مجوز از شاپرک هستند و آیا مجوز جدیدی صادر می‌شود؟
پیش از ابلاغ دستورالعمل جدید بانک مرکزی در مورد نحوه دریافت مجوز و فعالیت شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت به علت شفاف نبودن کافی اطلاعات و به تصور آنکه داشتن مجوز فعالیت نوعی حق یا منفعت برای دارنده آن ایجاد خواهد کرد، متقاضی دریافت مجوز بودند اما در حال حاضر اغلب فعالان این حوزه در حال برنامه‌ریزی و امکان‌سنجی فنی و اقتصادی جهت ورود هستند.
.
تاکنون پرداخت از طریق دستگاه‌های کارت‌خوان و همچنین درگاه‌های اینترنتی به شاپرک منتقل‌شده؛ اما پرداخت‌های موبایلی مبتنی بر ussd که بسیار پرطرفدار شده هنوز به شاپرک منتقل نشده. به نظر می‌رسد شاپرک از ابتدا برای سروسامان دادن به وضعیت کارت‌خوان‌ها ایجاد شد؛ اما به‌مرور قصد گسترش حضورش را دارد. برنامه شما چیست؟
هنوز هم بعد از گذشت حدود سه سال سهم پرداخت‌های حضوری بیشتر از پرداخت‌های بدون حضور کارت هست و باوجودی که هدف متمرکز کردن کلیه پرداخت‌ها در شاپرک بوده است، اولویت انتقال هر بخش متفاوت در نظر گرفته شد. اولویت بالا در بخشی که فراگیرتر و به‌مراتب دشواری انتقال و یکپارچه‌سازی آن بیشتر بود در نظر گرفته شد و پس‌ازآن و طبق برنامه تعیین‌شده پس از تعیین الزامات در هر بخش یکپارچه‌سازی آن به انجام رسید.
.
شما زمانی بیرون از شاپرک و در شرکت ایران‌کیش بودید. شاپرک از بیرون چگونه بود و از درون چگونه است؟
یک قانون اساسی وجود دارد که به ازای به دست آوردن یک‌چیز باید چیز دیگری را از دست داد. این قانونی است که اصول اقتصاد بر پایه آن بناشده است. بدیهی است وجود قانون و رعایت الزامات معادل وجود هزینه و یا عدم النفع خواهد بود از طرفی اهدافی که شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت دنبال می‌کنند ممکن است در برخی از موارد با اهداف شاپرک یکسان نباشد. این اختلاف باعث تفاوتی خواهد شد که شاپرک از بیرون و از درون به نظر می‌آید.
.
بیشترین انتقادی که به شاپرک وارد می‌شود چیست؟
انجام هر کاری نقاط قوت و ضعفی دارد، فقط دیکته ننوشته غلط ندارد. شاید مهم‌ترین انتقادی که به شاپرک وارد می‌شود اتخاذ سیاست اجرای تغییرات به‌صورت آرام و بدون تنش به‌جای انجام عملیات سریع و تهاجمی است که در حقیقت سیاستی است که پس از بررسی‌های زیاد و با توجه به نظر متخصصین اتخاذشده است. در این روش نتایج کمی دیرتر ظاهر خواهد شد اما درعین‌حال شرایط باثبات‌تری را به وجود خواهد آورد. در این مدل توجه زیادی به نیروهای بازار به‌عنوان عامل اصلی به تعادل رسیدن در این حوزه معطوف گردیده است.
.
شاپرک درباره خودش می‌گوید که با فراهم کردن نظامی کامل و جامع، نظارت دقیق و همه‌جانبه بر عملیات پرداخت و عملکرد شرکت‌های تابعه خواهد داشت: کنترل و نظارت در شبکه پرداخت کشور، ایجاد سازوکار یکسان برای فعالیت شرکت‌ها، استانداردسازی خدمات قابل‌عرضه، هدایت به سمت استفاده بهینه از منابع. در این 4 مورد عملکرد شاپرک چگونه بوده است؟
هر چهار موردی که اشاره گردید یعنی کنترل و نظارت در شبکه پرداخت کشور، ایجاد سازوکار یکسان برای فعالیت شرکت‌ها، استانداردسازی خدمات قابل‌عرضه و هدایت به سمت استفاده بهینه از منابع مواردی هستند که به‌صورت نسبی ارزیابی می‌گردند. شواهد و آمار نشان می‌دهد که این شاخص‌ها هرسال نسبت به سال گذشته رشد مناسبی نشان داده است اما این به معنی اتمام مأموریت شاپرک و تغییر رویکرد نسبت به آن‌ها نبوده و بهبود مستمر در آن‌ها موردتوجه هست.
.
یکی از اقدامات شاپرک در این مدت فعالیت‌هایی درزمینه افزایش امنیت بوده است. آیا خطاهای امنیتی در این مدت کاهش‌یافته است؟
نکته قابل‌توجه این است که پیش از شاپرک بسیاری از خطاهای امنیتی یا شناسایی نمی‌شد و یا اصلاً گزارش نمی‌گردید اولین اتفاق شناسایی و ثبت سوابق کلیه رخدادهای امنیتی در شاپرک بوده است. این اتفاق می‌تواند به معنی افزایش آمار خطاهای امنیتی به‌حساب بیاید، ولی مشخص است که چنین نیست. از طرفی با توجه به اقداماتی که پس از رخداد یک خطای امنیتی انجام می‌گیرد و با توجه به اشتراک‌گذاری اطلاعات مربوط به خطاها که منجر به جلوگیری از موارد مشابه می‌گردد مقایسه سوابق ثبت‌شده در شاپرک نشان می‌دهد که به‌تدریج آمار هر نوع خطای امنیتی رو به کاهش است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که مانند سایر حوزه‌ها خلاف‌کاران نیز به‌سرعت در حال پیشرفت و بهبود روش‌های خود بوده و انواع جدیدی از این خطاها ایجاد خواهند شد. البته شرکت شاپرک مستمراً در حال بهبود و ارتقای سطح امنیت شبکه پرداخت هست.
.
یکی از ضعف‌های شاپرک از ابتدا تاکنون درزمینهٔ اطلاع‌رسانی و ارتباط با مردم و شرکت‌های پرداخت بوده است. آیا این موضوع را قبول دارید و در این زمینه چه اقداماتی صورت می‌گیرد.
همان‌طور که اشاره شد مدل ایجاد تغییرات در صنعت پرداخت کشور به‌جای مدل‌های تهاجمی، مدل اصلاحات مرحله‌به‌مرحله و با سرعت آرام‌تری در نظر گرفته‌شده است ازاین‌رو در بسیاری از موارد این تغییرات حتی بازتابی در ارائه خدمات نداشته و استفاده‌کنندگان نهایی حتی آن را احساس ننموده‌اند. با رسیدن به مراحل بعدی که نیاز بیشتری به مشارکت اجتماع با حرکت شاپرک خواهد بود، اطلاع‌رسانی و آموزش همگانی در دستور کار شاپرک قرار خواهد گرفت.
رضا قربانی
منبع: نشریه بانکداری الکترونیک مرکز فابا، شماره 53