در اولین روز دومین کنفرانس بین‌المللی ایکوبیگ چه گذشت؟

دومین کنفرانس بین‌المللی ایکوبیگ با محورهای «فرصت‌ها و تنگناهای نظام بانکی و تحولات اقتصادی» و «تامین منابع مالی خارجی؛ توسعه اقتصادی و نظام بانکی» در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه، 29 و 30 مهرماه برگزار می‌شود. در این کنفرانس موضوعات: تحولات پیش‌روی نظام بانکی، نگرش تحول‌گرا؛ ضرورت توسعه نظام بانکی، نقش بانکداری اسلامی در تحولات اقتصادی و سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه اقتصادی با حضور سخنرانان داخلی و خارجی بررسی می‌شود.

امروز اولین روز کنفرانس سپری شد. در این دوره از کنفرانس بین‌المللی ایکوبیگ، شاهد حضور مدیران ارشد بانک‌های منطقه از جمله امیر اسعد هدایت از بانک Islamic Development جده، الواتی از بانک دوفا عمان، مایکل سایر از Commercial Bank اردن بود.

در ابتدا دکتر رسول‌اف، دبیر کنفرانس ایکوبیگ با معرفی سخنرانان و هیئت علمی این دوره از کنفرانس، محورهای اصلی آن را تشریح کرد و از زحمات چندین ماهه دبیرخانه برای برپایی هر چه بهتر این کنفرانس گفت.

اولین سخنران آقای Neil Osborn مدیرعامل و ناشر گروه «Euro Money» بود که مقاله‌ای با عنوان «The Changing Shape of the Financial World» را ارائه کرد.

Neil OSborn در بخشی از حرف‌های خود گفت:

بازارهای جهانی شاهد حضور سرمایه‌گذارهای جدید خواهند بود. بانک‌های منطقه از جمله بانک‌های قطر و کویت و بازارهای نوظهور مانند چین و برزیل در بازارهای جهانی حضور پیدا کرده‌اند. برزیل مانند ایران سختی‌های زیادی در تاریخ داشته و در حال حاضر در آمریکا اتحادیه اروپا شعبه دارد. 10 سال پیش کسی تصور نمی‌کرد برزیل بتواند اینگونه در بازارهای جهانی توسعه پیدا کند.

سخنران دوم دکتر سید کاظم صدر، استاد اقتصاد در دانشگاه جهانی تأمین مالی اسلامی مالزی بود. سخنرانی دکتر صدر با محوریت توسعه بانکداری اسلامی ایراد شد.

دکتر صدر: «سهم اعضای کنفرانس اسلامی در صنعت بانکداری اسلامی: ایران 40 درصد و عربستان 14 درصد است. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده انگلیس قصد دارد مرکز بانکداری اسلامی در اروپا شود».

دکتر صدر با تاکید بر اینکه تحول شکل گرفته در رشد بانک های اسلامی روند ثابتی ندارد و در کشورهای مختلف متفاوت است افزود: ما در حال حاضر تنها کشوری هستیم که نظام بانکی مالی اسلامی را در تمامی ابعاد پیاده‌سازی کرده‌ایم و می توانیم با شناسایی مشکلات پیشرو در منطقه باشیم. درحال حاضر بانک‌های جهانی بخش مالی اسلامی را به بانک‌های خود اضافه کرده‌اند.

دکتر صدر علت موفقیت مالزی در بانک‌داری اسلامی را همکاری بخش دولتی و خصوصی دانستند. ایشان تاکید کردند که تسهیل انتقال دارایی‌های مالی به یکدیگر و پررنگ‌تر شدن نقش قانون‌گذاری در امور مالی، منجر به توسعه بانک‌داری اسلامی و در نهایت توسعه مالی در کشورها خواهد شد.

اولین میزگرد کنفرانس با عنوان «فرصت‌ها و چالش‌های نظام بانکی ایران» با حضور دکتر طالبی، دکتر معتمدی، دکتر مهدویان، دکتر سعیدی، آقای دولتی و دکتر رئیس‌زاده برگزار شد.

خلاصه میزگرد «فرصت‌ها و چالش‌های نظام بانکی»

دکتر سعیدی عضو هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار:

‎نظام اقتصادی ما به لحاظ تامین مالی بانک محور بوده است. تمامی تامین مالی توسط بانک ها تامین شده است. تا کنون بازار بورس به عنوان بازار ثانویه شناخته شده اما الان نوبت بازار سرمایه است که وارد عرصه شود. در سال 86، 4 درصد برای بازار سرمایه بوده است که این رقم در پایان سال 92، به 20 درصد رسیده است. امیدواریم که بتوانیم از طریق انتشار ابزارها در داخل و خارج کشور، نقش بازار سرمایه را پر رنگ تر کنیم.

دکتر محمد طالبی مدیرعامل بانک کشاورزی:

مشکلات اعتبارسنجی و ضعف نظارت‌سنجی از مشکلات اصلی نظام بانکی ما هستند. همچنین عدم کفایت مالی بانک‌ها از دیگران مشکلات موجود در این زمینه است.

دکتر حسن معتمدی مدیرعامل بانک اقتصاد نوین:

از سال 71-72 این آسیب‌شناسی صورت گرفت که کشور نباید متکی به بانکداری دولتی باشد. در حال حاضر 23 درصد سهم بازار برای بانک‌های خصوصی است در حالی‌که برنامه‌ریزی شده بود طی 5 سال، 50 درصد در اختیار بانک‌های خصوصی قرار بگیرد.

موضوع بعدی مربوط به بخش سرمایه است. بال 3 در حال حاضر در دنیا عملی شده است. نهادهایی در بال 3 مورد نیاز است از جمله نهادهای نیازسنجی و مشتری سنجی که باید بوجود بیاند. اگر بخواهیم از فرصت های بین المللی استفاده کنیم در معرض این سوال هستیم که استاندارد بال 3 را اجرا کرده اید یا نه؟

بحث بعدی مربوط به خود سرمایه است. بانک های ما در کفایت سرمایه کمبود دارند. بانک های دولتی برمی گردند که به مشکلاتی که دولت دارند. بانک های خصوصی را باید سهامداران، تامین بکنند ولی وضعیت بازار سهام به شکلی نیست که بانک ها و سهامداران این کار را بکنند.

دکتر دولتی:

در حوزه نظارت و مطالبات معوق سیستم بانکی گفت: «مصوب کردن، اعطای تسهیلات و بازگشت سرمایه همواره مورد نظارت است و دلیل ایجاد مطالبات معوق به دو بخش عمده تقسیم می شود: عوامل داخلی که از خود بانک ها نشات می‌گیرد مانند عدم داشتن یک بانک اطلاعاتی مناسب و عوامل بیرونی مانند انواع تکالیف و طرح های زودبازده که به بانک ها ابلاغ می شوند».

دولتی افرادی که موفق به بازگرداندن تسهیلات خود نشده اند را به سه دسته تقسیم کرد: افرادی که تسهیلات را دریافت کرده و دچار مشکلات اتفاقی شده اند، افرادی که تسهیلات گرفته‌اند ولی علاقه ای به بازپرداخت آن ها ندارند و افرادی که با جعل عنوان و گاهی با همکاری با درون سیستم تسهیلات خاصی را اخذ کرده اند. وی دلیل عمده این مشکلات را وجود برخی قوانین موجود دانست و تشکیل داد‌گاه‌های ویژه به منظور وصول مطالبات معوق بانک‌ها را راه‌حلی برای رفع مشکل دانست. در پایان تاکید کرد: « تنها دلیلی که اجازه نمی دهد ما وارد بازارهای جهانی بشویم، میزان بالای مطالبات معوق بانکی است».

محمد مهدی رئیس‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی تهران:

در ایران 87 هزار میلیارد تومان مطالبات معوق در سیستم بانکی داریم که این عدد بسیار فراتر از استانداردهای جهانی است. بانک های خصوصی ما از 2 تا 4 عضوشان وابسته به نهادهای مختلف هستند. در ادامه وی به عدم کارشناسی و تصمیمات نامناسب در بحث‌های مهم مرتبط اشاره کرد. به عنوان مثال در بحث ارز هم بخشنامه‌های بسیاری صادر شده که اصلاحیه‌های بسیاری را در پی داشته است.

پیشنهاد ما این است که کارگروهی تشکیل شود و خطوطی را مشخص کند تا نرخ‌های متفاوتی برای کسب‌وکارهای مختلف تعیین شود. در نهایت رئیس‌زاده برای بالا رفتن ظرفیت اقتصاد اعتمادسازی در بخش منابع ریالی ضرور خواند.

.

بعد از میزگرد، دکتر سیدعباس موسویان سخنرانی خود را با موضوع خلا قانونی مطالبات غیرجاری در قانون عملیات بانکی بدون ربا آغاز کردند.

به گفته وی طراحان بانکداری بدون ربا فکر می کردند زمانی که بانکداری بدون ربا شد، دیگر مطالبات معوقی وجود نخواهد گرفت. با توجه به مسائل قابل طرح در موضوع مطالبات غیر جاری: مانند اعسار مشتریان ، دریافت جریمه تاخیر تادیه، مطالبات غیرجاری همگی مباحثی هستند که دارای ابعاد شرعی بسیار مهم هستند.

بررسی وضع موجود مطالبات غیرجاری در نظام بانکی کشور نشان می دهد که عدد آن هر سال دو رقمی بوده و در سال هایی به 16 درصد هم رسیده است. معدل این مطالبات در دنیا بین 3 تا 5 درصد است.

با گذشت زمان مطالبات معوق در بانک‌های خصوصی به بانک‌های دولتی نزدیک شده است. کشورهایی مانند پاکستان که مشکل مطالبات وجود دارد از نظر آماری بازهم اختلاف زیادی با مطالبات در ایران دارند. قوانین مرتبط با عملیات بانکی (بدون ربا) با چالش‌هایی مانند:

• سکوت نسبت به جریمه مشتریان متخلف
• اختلافی بودن نظر شورای نگهبان در زمینه جریمه تاخیر تادیه
• عدم تفکیک بین انواع مشتریان بد حساب روبه‌رو است

.

نویسنده کتاب «بانک دیجیتال» کریس اِسکینر سخنران بعدی کنفرانس بود. موضوع کنفرانس اِسکینر بانکداری «بدون شعبه و جامعه بدون پول نقد» است. در ادامه خلاصه ارائه کریس اِسکینر آمده است؛

چرا نیاز دارید بانکی دیجیتال باشید؟ بانک دیجیتال چیست؟ تز اصلی کتاب من این است که بانک‌های گذشته برای توزیع فیزیکی پول تشکیل شده‌اند. امروز کانال‌ها مهم نیستند. امروز دسترسی مهم است. سازمان‌های ما باید مشتری محور باشند. امروز مدل‌های مختلف کسب و کار را برای شما معرفی کنم.

صدسال پیش شبکه ی شعبه‌ای هرقدر بزرگتر بود این یک مزیت بود. بیشتر بانک‌ها در این مسیر حرکت کردند. ما می‌خواستیم یکپارچه‌سازی عمودی ساختارهارا کنترل کنیم. ولی این مدل‌ها دیگر تغییر کرده و مدل‌های تخصصی ایجاد شده که همگی از ابزاری به نام تکنولوژی بهره گرفته‌اند.

زوپا Zopa سرویسی است که در سال 83 معرفی شد و فعالیت آن توزیع سرمایه بین افرادی بود که قصد راه اندازی کسب‌وکارهای جدید بودند. تکنولوژی این امکان را به شرکت‌ها می‌دهد که داشبوردی داشته باشید که تک‌تک عملیات مالی‌ به صورت آنلاین مشهود باشد. در واقع این همان قدرتی است که بانک‌ها با استفاده از تکنولوژی می‌توانند به مشتریان‌ ارائه کنند.

مدل های استقراض به سرعت در حال تغییر است. برای نمونه می توان Funding Circle را مثال زد. این سایت حدود 400 میلیون پوند از افراد دریافت کرده و نقش بانک‌ها را ازمیان برداشته است. وب سایت Etoro به شکل شبکه اجتماعی برای تجارت است. شما می توانید افراد را دنبال کنید و او را لایک کنید تا اعتبار کسب کنید. هرقدر اعتبار افراد افزایش پیدا می‌کند و دنبال‌کنندگان بیشتری داشته باشد، امکان گرفتن پول از اعضای سایت برای او بیشتر است.

مثال بعدی شرکت FriendSurance آلمان است. این شرکت می گوید همه را به وارد کردن پول در این سیستم تشویق می‌کند تا اگر کسی دچار مشکل شد، این صندوق پول او را پرداخت می کند. همچنین این سیستم یک شبکه اجتماعی است. دیگر شرکت های بیمه از میان برداشته می شوند.

سیستم پرداخت اپل که به تازگی معرفی شده است 500 میلیون مشتری در iTunes معرفی کرده است. همه از اپل می خواهند که آن ها را وارد بازی خود بکند. شرکت Square می تواند گوشی را تبدیل به یک دستگاه خودپرداز همراه بکند. همچنین PayPal به خوبی می‌داند که تراکنش‌های جهان برای قدرت می‌آورند و از همین رو در حال توسعه API خود برای استفاده در سایت‌های مختلف است. بیت کوین موضوع دیگری است که بسیار مهم و فوق العاده است. این پول ایمن، پایدار و سریع است. بیت کوین یک قرارداد غیرقابل نقض است.

اسکینر: «ما می توانیم ارزش های تجاری را از طریق فضای مجازی با یکدیگر تبادل کنیم. ما می توانیم معاملات مالی خود را در سریع ترین زمان و کمترین هزینه انجام دهیم.»

به صورت کلی ارائه کریس اسکینر را می‌توان در سه حوزه زیر خلاصه کرد:

From Physical to Digital

From Channel to Access

From product to Customer

در ادامه فرح‌بخش مقاله دکتر طبیبیان را ارائه کردند. وی در ارائه خود، وضعیت بانکداری کشور را باخت / باخت توصیف کرد و گفت: «برای مقابله با شرایط بد فعلی یک ترکیب از سیاست های پولی و مالی و سیاست های طرف عرضه باید به کار روند. یک مورد از این تجارب مربوط به دهه 1970-1980 در کشورهای غربی است.

این سیاست ابتدا با تلاش برای کنترل تورم در کشورهای غربی و خصوصا آمریکا ظاهر شد. سیاستی که به کار رفت، از اواخر دهه 1970 تا اواسط 1980 سیاست انقباضی پول، به منظور کنترل تورم و بازگرداندن اعتماد عمومی به توان سیاست گذاری و اجرایی دولت بود.»

او با تشریح عکس‌العمل کشورهای غربی به تورم اخیر و رفتار سیاست گذارها در این زمینه، افزود:

1. با اجرای سیاست انقباضی پولی نرخ بهره به شدت افزایش یافت

2. نرخ تورم در پی آن کاهش یافت و به حدود قابل تحمل چند درصد رسید

3. افزایش نرخ بهره ابتدا نوسان در نرخ رشد تولید ملی ایجاد شد

4. با کاهش تورم نرخ انتظاری نرخ بهره کاهش یافت

5. تولید ملی با سیاست پولی منضبط از ثبات برخوردار شد

6. تولید ملی تا زمانی که سیاست های طرف عرضه پیگیری شد از رشد پایدار برخوردار نشد

وی با اشاره به اینکه سیستم بانکی چون افراد را اعتبارسنجی نمی‌کند، باعث می‌شود که نرخ بهره یکسان برای همه تعیین شود و این فرایند اشتباه است، اضافه کرد:

بلاتکلیفی پیرامون دو پارامتر عمده کار کرد نظام مالی و اعتباری است: «تعیین اداری نرخ سود» و «بلاتکلیفی تخصیص ریسک»

.

مایکل جکسون مدیر اجرایی سابق HSBC و بانک آمریکا پس از خیرمقدم به زبان فارسی به حضار ارائه خود را در مورد آینده بانکداری «Futute of Banking» آغاز کرد.

جکسون می‌گوید: «در سال‌های آینده چه اتفاق‌هایی میافتد که شما باید لحاظ کنید؟ من دیگر مدیر بانک نیستم و حال مدیریت یک شرکت بانکی را بر عهده دارم. شرکتی با نام Shaping Tomorrow را تاسیس کردیم. شرکت ما امروز 20 هزار عضو دارد و 6 دولت مشتری کلیدی ما هستند. یک سال پیش ما از بسیاری از نیروهای انسانی خلاص شدیم و از ماشین‌ها برای پیش‌بینی آینده بانکداری استفاده کردیم.

یک آینده‌نگر خوب نباید هر بار با یک سری اسلاید جدید بیاید. بلکه باید یک اعتقاد ثابت داشته باشد. تا سال 2024 بانک‌های بیشتری به عرصه خواهند آمد و هر کدام مشتری کمتری خواهند داشت. تحریم های تجاری فقط مخصوص ایران نیست. اما هرآنچه که اتفاق بیافتد، به هرحال شم (مدیران بانکی) در رقابت به سر می‌برید.

تکنولوژی‌های امروز فقط آغاز مسیر هستند. بدون توجه به این فرایندها بانک‌ها نابینا خواهند بود و قادر به رشد نیستند. بانکداری تا سال 2024 به لوازم پوشیدنی مانند عینک های گوگل خواهد رسید. اینترنت اشیا به زودی همه جا را فراخواهد گرفت. ما وارد دنیایی جدید خواهیم شد که در آن همه چیز هوشمند است و همه دستورات با انگشتان صورت می‌گیرد.

استراتژی که ما در قدیم طراحی کرده بودیم مرده است. آنچه که مشتری امروز مشتری می‌خواهد سادگی است. کارمندان فناوری بانک‌ها سال‌هاست که در بانک خود پوسیده‌اند و نمی داند که طراحی‌های جدید و موبایل از مشتری شروع می شود. اگر این کار را نکند، مشتری مطمئنا او را ترک خواهد کرد.

یک سری بازیگران جدید در حال ورود هستند و این خطری برای بسیاری از بانک های فیزیکی است. جهان در حال پیشروی به سیستمی بدون دگمه است. یخچال خودش محتویات خودش را مدیریت می کند و پول خود به خود از حساب کم می شود. اسکناس محکوم به فناست.

 مایکل جکسون ادامه ارائه خود را با تمرکز بر بانکداری نوین و پیشرفت پرداخت الکترونیک در فضای کسب‌وکار ادامه داد. در زمان گذشته، شعب قدرت بانک ها بودند ولی تا سال 2020، 20 درصد از شعب بانک ها کاهش پیدا خواهد کرد.

تا چهار سال دیگر میزان پرداخت های الکترونیک 5 برابر خواهد شد و تا سال 2024 این عدد به ده برابر خواهد رسید. تا سال 2017، 200 میلیون کاربر تبلت وجود خواهد داشت و از دست دادن این فرصت برای بانک ها اصلا منطقی نیست. برنامه نویس های موبایل در سالهای اینده حقوق ستاره های فوتبال را خواهند گرفت.

تا سال 2020، چهل درصد از مشاغل جهان دیگر وجود نخواهند داشت.

بانک ها زمانی رشد می کنند که از کمپانی‌های مطرح تکنولوژی بهره ببرند. امروز هوش‌های مصنوعی رقیب بانک‌ها هستند. شرکت‌های مجازی اطلاعات بیشتر از خود بانک ها نسبت به مشتریان دارند و می توانند به سادگی الگوی رقابتی مشتریان را تشخیص دهند. بیت کوین در چند ماه گذشته ضربه بزرگی خورد ولی توانست دوباره خود را احیا کند.

امنیت، بانکداری اسلامی، محیط زیست، حرکت سیستم مالی جهان به سمت شرق از دیگر بحث‌هایی بود که مایکل جکسون در ارائه خود مطرح کرد.

.

در پایان نیز بررسی ساختار صنعت بانکداری و رابطه اندازه و عملکرد بانک‌ها در ایران عنوان مقاله دکتر فرهاد نیلی، دکتر فاطمی و دکتر هنرور است که توسط دکتر فاطمی در حال ارائه شد.

دکتر فاطمی به توسعه اقتصادی اشاره کرد که رابطه مستقیمی با توسعه مالی دارد. وی ضرورت مطالعه بازارهای مالی را رابطه توسعه مالی و توسعه اقتصادی، کشورهای در حال توسعه و بانک محور بودن نظام مالی ایران خواند.

برخی از چالش‌های موجود نظام بانکی حاضر:

• نبود رقابت به معنای اقتصادی آن
• وضعیت دستوری نرخ سود بانکی و منفی بودن نرخ حقیقی سود برای دوره های طولانی
• حجم وسیع تسهیلات تکلیفی و تصور دولت ها مبنی بر تسلط بر منابع بانکی همچون خزانه
• وجود موسسات اعتباری که بدون نظارت فعالیت می کنند.
• به روز نبودن زیرساخت های بانکی
• موانع شدید و بزرگ برای ورود و خروج
• تنوع اندک خدمات و کم بودن ابزارهای مالی
• مسئله تعداد زیاد شعب
• وجود پدیده بانک های دولتی خصوصی شده با حفظ ماهیت قبلی
• تعارض عملکرد بانک ها با قانون عملیات بانکی بدون ربا
• قدیمی بودن قوانین پولی و بانکی کشور

در پایان دکتر فاطمی برخی از شاخص‌های رقابت بین بانک‌ها و رابطه اندازه و عملکرد بانک را بررسی کردند.