پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
گزارش سالانه اکوسیستم دانشبنیان منتشر شد / بیشترین درآمد شرکت‌های دانشبنیان از محصولات غیر دانشبنیان است
بیشتر درآمد شرکت‌های دانشبنیان حاصل از محصولات غیردانش بنیان شرکت‌هاست. حتی بررسی وضعیت فروش شرکت‌های دانش بنیان فعال در بورس هم نشان میدهد که درآمد عموم این شرکتها ناشی از محصولات غیردانش بنیان آنها بوده و فروش قابل توجهی از محصولات دانش بنیان نداشته‌اند.
شعاری که برای امسال در نظر گرفته‌شده «تولید، دانشبنیان و اشتغال‌آفرین» است؛ شعاری که حداقل در بیش از یک ماه گذشته با قطعی و محدودیت اینترنت به باور برخی از جمله افشین کلاهی، رئیس کمیسیون جوانان کارآفرین و کسب‌وکارهای نوین و دانشبنیان اتاق ایران بیشتر به یک شوخی شبیه است.
با اینکه دولت سعی می‌کند در گزارش‌های مختلف خود از رشد و پیشرفت شرکت‌های دانشبنیان سخن بگوید، اما برخی از همین گزارش‌ها نشان میدهد وضعیت فعالیت شرکت‌های دانشبنیان با اهداف و آرزوهایی که حاکمیت برای آنها در نظر گرفته فاصله بسیاری دارد.
برای نمونه روز گذشته (۲۸ آبان) گزارش سالانه اکوسیستم شرکت‌های دانشبنیان بدون حضور خبرنگاران تخصصی این حوزه رونمایی شد. هرچند بخش‌هایی از این گزارش محرمانه و غیر قابل دسترس است، اما همان بخش‌های قابل دسترس هم حاوی اطلاعاتی است که نمایی کلی از وضعیت نه‌چندان قابل قبول فعالیت شرکت‌های دانشبنیان را نشان میدهد.
برای مثال از نکات جالب این گزارش این است که نشان میدهد بیشتر درآمد شرکت‌های دانشبنیان حاصل از محصولات غیر دانشبنیان شرکت‌هاست. در واقع طبق اظهارنامه مالیاتی سال مالی 1399، درآمد شرکت‌های دانشبنیان ۱۹۸هزار میلیارد تومان بوده که تخمین زده شده (با پنج درصد خطا) 118هزار میلیارد تومان آن حاصل از محصولات غیر دانشبنیان بوده است.
حتی بررسی وضعیت فروش شرکت‌های دانش بنیان فعال در بورس هم نشان میدهد که درآمد عموم این شرکتها ناشی از محصولات غیردانش بنیان آنها بوده و فروش قابل توجهی از محصولات دانش بنیان نداشته‌اند.
در همین زمینه طبق این گزارش اگرچه سیستم بانکی کشور بیشترین سهم اعطای وام را به شرکت‌های دانش بنیان داشته؛ اما بخش قابل توجهی از وام‌های دریافتی این شرکتها برای محصولات غیردانش بنیانی یا شرکت‌های بزرگی بوده که درصد فروش محصولات دانش بنیان در آنها قابل توجه نیست.
از سوی دیگر این گزارش نشان می‌هد سهم فروش محصولات دانشبنیان از اقتصاد کشور تنها حدود ۰.۶۷ درصد است.
همچنین این گزارش مشخص کرده از بین شش هزار و ۶۳۲ شرکت دانشبنیان کشور، تنها حدود ۸ درصد در بورس پذیرفته شده‌اند که ارزش بازار این شرکتها هم تنها حدود سه درصد ارزش کل این بازار است.
مجموعه درآمد عملیاتی شرکت‌های دانشبنیان فعال در بورس اوراق بهادار 78هزار میلیارد تومان بوده که عمده آن مربوط به شرکت‌های فعال در دسته فناوری نرمافزار و فناوری اطلاعات و مواد شیمیایی و پلیمری است.
نرم‌افزاری‌ها بیشترین شرکت‌های دانشبنیان
گزارش سالانه اکوسیستم شرکت‌های دانشبنیان با حضور دستیار ویژه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان و نمایندگان صندوق توسعه ملی، وزارت اقتصاد، صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق‌های پژوهش و نوآوری، انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر و بانک‌ها رونمایی شده است.
این گزارش گزیده‌ای از وضعیت اکوسیستم شرکت‌های دانشبنیان در سال ۱۴۰۰ است که با استناد به داده‌های صورت‌های مالی و اطلاعات اعتباری شرکت‌های دانشبنیان جمع‌آوری شده است. نتایج تحلیل این داده‌ها در ۷۰ صفحه توسط یک شرکت خصوصی به فعالان اکوسیستم ارائه شده که بخش‌هایی از آن به دلیل محرمانگی یا کسب اجازه از شرکت اعتبارسنجی غیرقابل دسترس است.
گزارش از بخش‌های مختلفی مانند اطلاعات آماری، درآمد و دارایی‌ها، وام، ضمانت‌نامه، چک برگشتی و رتبه‌بندی تشکیل شده است.
در ابتدای این گزارش، تعداد شرکت‌های دانشبنیان در دسته فناوری مشخص شده است. طبق این آمارها تعداد شرکت‌های دانشبنیان تا انتهای سال ۱۴۰۰ به شش هزار و ۶۳۲ شرکت رسیده که هزار و 525 شرکت در حوزه نرمافزار و فناوری اطلاعات، هزار و 427 شرکت در حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته، هزار و 385 شرکت در حوزه برق و الکترونیک، 867 شرکت در حوزه مواد شیمیایی و پلیمری پیشرفته، 352 شرکت در حوزه دارو و فرآورده‌های حوزه تشخیص و درمان، 322 شرکت در حوزه خدمات تجاری‌سازی، 223 شرکت در حوزه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی و 187 شرکت در حوزه تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کنند.
طبق این گزارش، شرکت‌های دانشبنیان با توجه به سطح فناوری محصولات تولیدی و وضعیت اظهارنامه مالیاتی خود در فرآیند احراز صلاحیت دانشبنیان دسته‌بندی می‌شوند. با توجه به این دسته‌بندی حدود ۶۵ درصد شرکت‌های دانشبنیان در شرکت‌های تولیدی مشغول فعالیت هستند و حدود ۱۴ درصد از شرکتها را شرکت‌های نوع یک؛ یعنی دارای محصولات با سطح فناوری بالا تشکیل می‌دهند.
در بین دسته‌های فناوری مختلف، دسته فناوری نرمافزار و فناوری اطلاعات بیشترین سهم را از منظر تعداد شرکت‌های دانشبنیان دارند و بیشترین شرکت‌های تولیدی نوع دو در این دسته طبقه‌بندی می‌شود. همچنین بیشترین سهم شرکت‌های تولیدی نوع یک را حوزه برق و الکترونیک تشکیل داده است.
دهه 90 اوج شکوفایی شرکت‌های دانشبنیان
آمارهای این گزارش نشان میدهد عمده شرکت‌های دانشبنیان در اواسط دهه نود به وجود آمدند؛ یعنی زمانی که انحصار ارائه نسل سوم تلفن همراه شکسته شد و با افزایش سرعت دسترسی به اینترنت، آهنگ رشد تأسیس شرکت‌های استارتاپی و دانش‌بنیانی نیز تند شد.
طبق آمار ارائه‌شده در این گزارش با اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانشبنیان، بیش از نیمی از شرکتها از سال 92 تاکنون تأسیس شده‌اند؛ ولی با توجه به وضعیت حاکم بر اقتصاد کشور و کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانشبنیان، روند تأسیس این شرکتها از سال 96 تاکنون سیر نزولی داشته است.
همچنین مقایسه وضعیت درآمدی شرکت‌های تأسیس‌شده نشان میدهد این شرکتها که پس از سال 1292 تأسیس شده‌اند هنوز بخش کوچکی از اقتصاد دانشبنیان را تشکیل می‌دهند.
بررسی مقایسه‌ای بازه تعداد کارکنان شرکت‌های دانشبنیان نشان میدهد ۷۰ درصد کارکنان در شش درصد شرکتها شاغل هستند.
از طرفی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیانی که در دسته‌بندی تعداد کارکنان جزو شرکت‌های کوچک و متوسط قلمداد می‌شوند بیش از ۸۰ درصد شرکت‌هاست.
طبق تحلیل این گزارش، توسعه اشتغال‌زایی در شرکت‌های دانشبنیان مستلزم برنامه‌ریزی مجزا برای حمایت از سیاست‌های جذب، نگه‌داشت و توانمندسازی کارکنان این شرکت‌هاست.
جدول مقابل 10 شرکت که بیشترین افزایش اشتغال جدید در یک دوره (سال 1399) را داشته‌اند نشان میدهد.
شرکت‌نوآوران فن‌آوازه یا دیجی‌کالا در رتبه اول قرار دارد که احتمالاً به دلیل افزایش اقبال عمومی مردم به خرید غیرحضوری در روزهای همه‌گیری کرونا این اتفاق افتاده است.
رتبه دوم تا دهم هم به ترتیب در اختیار شرکت‌های نام‌آشنای فاوا از جمله داده‌گستره عصر نوین با نام تجاری های وب، بین‌المللی پیمانکاری عمومی ایران با برند رسمیو، توسعه‌اندیشان اطلس با برند توان، فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگارد آریان با برند فناپ، پردازش اطلاعات مالی پارت با برند پارت، اورندپیشرو، خدمات مخابراتی ارگ جدید، نرم‌افزاری داتیس آرین قشم با برند داتین و توسعه صنایع نفت و گاز سرو است.
مدیریت در دست مردان
این گزارش به‌خوبی فاصله عمیق بین اشتغال زنان و مردان در لایه مدیریتی شرکت‌های دانشبنیان را نشان میدهد. در حالی که میزان مدیران‌عامل مرد شرکت‌های دانشبنیان به پنج هزار و 324 نفر می‌رسد و اعضای هیئت‌مدیره مرد نیز برابر 9 هزار و 107 نفر است، در مقابل سهم زنان از میز مدیرعاملی شرکت‌های دانشبنیان 706 نفر است و زنان عضو هیئت‌مدیره هم به دو هزار و 592 نفر می‌رسند.
طبق این گزارش، استان تهران با ۳۲۱ نفر بیشترین مدیرعامل زن را در شرکت‌های دانشبنیان دارد که ۷۶ نفر نسبت به سال ۹۸ افزایش نشان داده است. استان کهگیلویه و بویراحمد هم با یک نفر کمترین مدیرعامل زن را دارد. نویسندگان گزارش اعلام کرده‌اند علت تفاوت قابل توجه تعداد اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل زن در استان تهران و سایر استان‌ها به دلیل استقرار تعداد بیشتری از شرکت‌های دانشبنیان در تهران است.
همچنین تعداد چهار هزار و ۱۰۶ نفر از سهامداران حقیقی شرکت‌های دانشبنیان را زنان تشکیل می‌دهند و آنها حدود ۱۷ درصد از سهام شرکت را در اختیار دارند.
این گزارش مدرک تحصیلی اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل (زن) شرکت‌های دانشبنیان را نیز مشخص کرده؛ طبق این نمودار مدرک تحصیلی مدیران‌عامل و عضو هیئت‌مدیره در شرکت‌های دانشبنیان اکثراً کارشناسی است.
درآمد دانشبنیانها از محصولات غیر دانش‌بنیانی است
یکی از نکات قابل توجه و جالب این گزارش این است که بیشتر درآمد شرکت‌های دانشبنیان حاصل محصولات غیر دانشبنیان شرکت‌هاست. طبق اظهارنامه مالیاتی سال مالی 1399، درآمد شرکت‌های دانشبنیان ۱۹۸هزار میلیارد تومان بوده که تخمین زده شده (با پنج درصد خطا) 118هزار میلیارد تومان آن حاصل از محصولات غیر دانشبنیانها بوده است.
در همین سال تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار سه هزار و 510 هزار میلیارد تومان بوده که در سال 1400 به حدود چهار هزار میلیارد افزایش پیدا کرده است. (منبع: بانک مرکزی)
در صورتی که با توجه به نحوه محاسبات تولید ناخالص داخلی، اندازه درآمد عملیاتی کسب‌وکارها را سه‌برابر تولید ناخالص داخلی در نظر بگیریم، سهم کل درآمد شرکت‌های دانشبنیان (از محصولات دانشبنیان و غیر دانشبنیان) حدود 1.65 درصد برآورد شده و سهم فروش محصولات دانشبنیان از اقتصاد کشور حدود 0.67 درصد تخمین زده می‌شود.
همچنین در این بخش ذکر شده که بیشترین درصد از کل درآمد شرکت‌های دانشبنیان مربوط به استان‌های تهران، البرز، اصفهان، قزوین و زنجان است. استان قزوین با وجود در اختیار داشتن تنها یک درصد از شرکت‌های دانشبنیان، سهم قابل توجهی از کل درآمد سیستم دانشبنیان را به خود اختصاص داده است.
وجود شرکت‌های معدود با درآمد بالا در این استان‌ها موجب افزایش سرانه درآمدی در آنها شده است. همچنین در این گزارش آمده که استان اصفهان با در اختیار داشتن ۹ درصد شرکت‌های دانشبنیان تنها چهار درصد از درآمد شرکتها را به خود اختصاص داده است. درصد درآمد بالای شرکت‌های دانشبنیان در استان‌هایی مانند تهران و اصفهان به تنهایی قابل تفسیر نیست.
بخش دیگر این گزارش درآمدهای معاف از مالیات شرکتها را نشان میدهد. با توجه به بررسی و مقایسه میزان معافیت ابزاری شرکت‌های دانشبنیان در اظهارنامه مالیاتی 1399، تنها 26 درصد از کل درآمدهای معاف ابرازی مربوط به معافیت محصولات دانشبنیان بوده و 75 درصد معافیت‌های باقی‌مانده برای سایر انواع کسب‌وکارهاست.
از طرفی در این گزارش تأکید شده با پیش‌فرض سود 30درصدی برای شرکت‌های اکوسیستم، معافیت مالیاتی مربوط به شرکت‌های دانشبنیان کمتر از 0.3رصد کل درآمدهای دولت در سال 1400 از محل مالیات را تشکیل میدهد.
در بخش دیگری از این گزارش آمده که نسبت مالکانه میانگین شرکت‌های دانشبنیان در سال ۹۹ حدود سه‌دهم درصد بوده و بخش اعظمی از تأمین مالی این شرکتها از طریق دریافت انواع وام‌ها انجام می‌شود.
همچنین دارایی‌های ثابت شرکت‌های دانشبنیان تقریباً معادل حقوق صاحبان سهام و دارایی جاری آنها معادل مجموع بدهی آنهاست.
نویسندگان این گزارش اعلام کرده‌اند با توجه به اینکه تأمین مالی و بهبود نقدینگی از مهم‌ترین چالش‌های کسب‌وکارهای کوچک محسوب شده و بخش قابل توجهی از این شرکتها به علت ایرادات ساختار مالی (بیشتربودن زیان انباشت نسبت به سرمایه) امکان دریافت تسهیلات از نهادهای مالی را ندارند؛ بنابراین تسهیل فرایند افزایش سرمایه از محل‌هایی همچون تجدید ارزیابی دارایی‌ها و دارایی‌های نامشهود می‌تواند سهم قابل توجهی در برطرف‌کردن چالش این دسته از شرکتها داشته باشد.
درآمد دانش‌بنیان‌های بورسی هم از محصولات غیر دانشبنیان است
دانشبنیانها برعکس شرکت‌های استارتاپی فعالیت بیشتری در بورس دارند. با این حال ارزش آنها در این بازار بالا نیست. در حال حاضر حدود هشت درصد از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار را شرکت‌های دانشبنیان تشکیل می‌دهند که ارزش بازار این شرکتها تنها حدود سه درصد ارزش کل این بازار است.
مجموعه درآمد عملیاتی شرکت‌های دانشبنیان فعال در بورس اوراق بهادار 78هزار میلیارد تومان بوده که عمده آن مربوط به شرکت‌های فعال در دسته فناوری نرمافزار و فناوری اطلاعات و مواد شیمیایی و پلیمری است.
بررسی وضعیت فروش شرکت‌های دانشبنیان فعال در بورس نشان میدهد درآمد عموم این شرکتها ناشی از محصولات غیر دانشبنیان آنها بوده و فروش قابل توجهی از محصولات دانشبنیان نداشته‌اند.
شرکت‌های دانشبنیان بورسی در انتهای سال ۱۴۰۰ مجموعاً حدود ۱۸ هزار و ۷۷۶ میلیارد تومان وام فعال داشته‌اند. این در حالی است که در همان تاریخ، مجموع وام‌های فعال کل شرکت‌های بورسی ۲۶۹ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان بود.
همچنین از حدود چهار هزار و ۹۹۲ میلیارد تومان ضمانت‌نامه و تعهدات کل شرکت‌های بورسی، ۵۱ هزار و ۵۱۲ میلیارد تومان مربوط به شرکت‌های دانشبنیان بورسی است.
وام‌ها به نام دانشبنیان، به کام غیر دانشبنیان
ارائه وام به شرکت‌های دانشبنیان ازموارد پرابهامی است که در سالیان گذشته در مورد آن اما و اگرهای بسیاری وجود داشته است. برخی شفاف‌نبودن شرایط اعطای وام و این که شرکتها با چه شرایط و چه ویژگی‌هایی وام دریافت می‌کنند را مورد سوال قرار داده‌اند.
حتی در اواسط سال 1399 اعتراض به شفاف‌نبودن اعطای وام به شرکت‌های دانشبنیان آنقدر بالا گرفت که امیر ناظمی، رئیس وقت سازمان فناوری اطلاعات همزمان با انتشار لیست شرکت‌هایی که از وزارت ارتباطات وام دریافت کرده‌اند از صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری (زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری) هم خواست تا در یک فرایند شفاف لیست شرکت‌هایی را که از این صندوق وام گرفته‌اند، منتشر کند.
هرچند در آن زمان مدیرعامل صندوق به این نامه واکنش مثبت داشت، اما تا این لحظه لیست شرکت‌های دانش‌بنیانی که از این صندوق وام گرفته‌اند مشخص نشده است. حتی در گزارش اخیر وضعیت اکوسیستم دانشبنیان هم دسترسی به جزئیات اعطای وام به شرکت‌های دانشبنیان در بخش محرمانه قرار گرفته و منتشر نشده است.
با این حال در گزارش سالانه اکوسیستم شرکت‌های دانشبنیان، به وام‌های کلی که شرکت‌های دانشبنیان دریافت کرده‌اند اشاره شده است.
میزان وام‌های فعال شرکت‌های دانشبنیان در سیستم بانکی در انتهای سال ۱۴۰۰ حدود ۸۷ هزار میلیارد تومان گزارش شده که در مقایسه با مجموع کل وام‌های فعال بانک‌های کشور، سهم ۲.۱درصدی دارد.
همچنین با فرض اینکه هزینه‌کرد تسهیلات دریافتی توسط شرکت‌های دانشبنیان متناسب با تفکیک درصد فروش آنها صورت می‌گیرد (هم فروش شرکت‌های نوپا دانشبنیان فرض شده است) محاسبه وام تخصیص داده‌شده به محصولات دانشبنیان و محصولات دانشبنیان نوع یک صورت گرفته است. با احتساب این موضوع سهم تسهیلات محصولات دانشبنیان از مجموع وام‌های فعال کشور ۰.۶۷ درصد است.
طبق این گزارش به نظر می‌رسد اگرچه سیستم بانکی کشور بیشترین سهم اعطای وام را به شرکت‌های دانشبنیان داشته، اما بخش قابل توجهی از وام‌های دریافتی این شرکتها برای محصولات غیر دانشبنیان یا شرکت‌های بزرگی بوده که درصد فروش محصولات دانشبنیان در آنها قابل توجه نیست و این دسته از شرکتها عموماً خارج از اکوسیستم دانشبنیان نیز امکان دریافت این وام‌ها را داشته‌اند.
در مجموع حدود ۷۴ درصد شرکت‌های دانشبنیان هیچ‌گونه وام فعالی در سیستم بانکی ندارند و از طرفی شرکت‌های دارای وام فعال شش وام داشته‌اند و میانگین میزان مانده بدهی وام‌های فعال این شرکتها حدود ۴۱ میلیارد تومان بوده است.
طبق بررسی‌های صورت‌گرفته، مجموع دانش‌بنیان‌هایی که برای دریافت وام در سال ۱۴۰۰ به نهادهای تأمین مالی مانند بانک، صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش و فناوری مراجعه کرده‌اند، کمتر از نیمی از شرکت‌های دیگر بوده و این در حالی است که بخش قابل توجهی از این شرکتها و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، نبود نقدینگی برای تولید را چالش اصلی‌شان عنوان کرده‌اند.
در این بخش آمده که تعداد ۸۷ هزار و ۴۷۹ وام به شرکت‌های دانشبنیان اعطا شده که کل مانده وام بانک‌های کشور چهار میلیون و ۱۶۰ هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین ۲۸ هزار و ۲۶۸ میلیارد تومان وام به محصولات نوع یک و دو و ۹ هزار و ۱۵ میلیارد تومان به محصولات نوع یک وام اختصاص یافته است.
از سوی دیگر در این گزارش مشخص شده که هزار و ۶۷۸ شرکت حداقل یک وام فعال دارند و ۴ هزار و ۸۸۵ شرکت هیچ‌گونه وامی ندارند.
این گزارش مشخص کرده که در پایان سال 1400 کل مانده وام بانک‌ها و موسسات اعتباری چهار میلیارد و 160 میلیون تومان بوده و از این میزان حدود 1.6 درصد مربوط به شرکت‌های دانشبنیان است.
عموم وام‌های دریافتی شرکت‌های دانشبنیان در بازه یک میلیارد تا 10 میلیارد تومان است. همچنین عموم شرکت‌های این اکوسیستم، کمتر از 10 میلیارد تومان وام فعال بانکی دارند. اگرچه حدود چهار هزار و 900 شرکت دانشبنیان هیچ‌گونه وام فعال بانکی ندارند، اما 2.5 درصد شرکت‌های دانشبنیان 80 درصد کل وام اعطایی بانک‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.
همچنین از 678 شرکت که دارای وام فعال هستند 150 شرکت هیچ‌گونه دیرکردی نداشته و حدود 90درصد دیرکرد وام‌ها متعلق به 23 شرکت است.
پنج بانکی که بیشتر به دانشبنیانها وام داده‌اند، بانک‌های تجارت، ملت، اقتصاد نوین، صادرات و ملی بوده‌اند.
سهم استان‌های تهران، البرز و اصفهان در تعداد شرکت‌های دانش‌بنیانی که بیشتر از منابع مالی استفاده کرده‌اند در مقایسه با سایر استان‌ها بیشتر است.
تعداد شرکت‌های دانشبنیان در استان‌هایی همچون تهران موجب افزایش حجم تسهیلات دریافتی توسط آنها شده و 40 درصد از کل وام‌ها را به خود اختصاص داده‌اند؛ ولی استان قزوین با در اختیار داشتن تنها یک درصد از شرکت‌های دانشبنیان میزان قابل توجهی از کل وام‌ها را به خود اختصاص داده که نشان‌دهنده دریافت تسهیلات زیاد توسط چند شرکت بزرگ است.
۵۴ هزار و ۸۷۵ میلیارد تومان ضمانت‌نامه
در بخش چهارم این گزارش، ضمانت‌نامه‌های فعال بانک‌های کشور، ضمانت‌نامه و تعهدات فعال، ضمانت‌نامه تخصیصی به محصولات نوع یک و ضمانت‌نامه تخصیصی به محصولات نوع یک و دو مورد بررسی قرار گرفتند.
در این بخش آمده که میزان ضمانت‌نامه‌های فعال شرکت‌های دانشبنیان در سیستم بانکی در انتهای سال ۱۴۰۰ حدود ۵۵ هزار میلیارد تومان بوده است. معادل ۳.۱ درصد مجموع اقلام زیر خط ترازنامه‌های بانکی است و بخش عمده آن را تعهدات تشکیل میدهد.
در این بخش مشخص شده که ۵۴ هزار و ۸۷۵ میلیارد تومان ضمانت‌نامه و تعهدات فعال، یک میلیون و ۷۶۱ هزار میلیارد تومان ضمانت‌نامه‌های فعال بانک‌های کشور ، ۱۷ هزار و ۸۸۴ میلیارد تومان ضمانت‌نامه به محصولات نوع یک و دو و شش هزار و ۸۴۶ میلیارد تومان ضمانت به شرکت‌های دانشبنیان اختصاص یافته است.
از سوی دیگر مجموع مبالغ ضمانت‌نامه‌های فعال 54 هزار و 875 میلیارد تومان بوده و 42 هزار و 929 ضمانت‌نامه فعال وجود دارد.
در پایان سال 1400 میزان ضمانت‌نامه و تعهدات در بانک‌ها و موسسات اعتباری یک میلیارد و 761 میلیون تومان بوده و از این میزان حدود 3.1 درصد مربوط به شرکت‌های دانشبنیان است.
عموم شرکت‌های دانشبنیان کمتر از ۱۰ ضمانت‌نامه بانکی فعال دارند که میانگین ارزش هر یک از آنها حدود ۱.۳ میلیارد تومان است. در سال ۱۴۰۰ مجموعاً مبلغ دو هزار و ۱۸۲ هزار میلیارد تومان به ۵۰۸ شرکت دانشبنیان وام پرداخت شده است.
چک‌هایی که برگشت خورده‌اند
گرفتن وام در کنار حل مشکلات می‌تواند مشکلات جدیدی هم به وجود بیاورد؛ مخصوصاً اگر شرکت امکان بازگشت وام در موعد آن را نداشته باشد. به همین خاطر این گزارش وضعیت چک برگشتی شرکت‌های دانشبنیان را نیز بررسی کرده است.
تعداد شرکت‌های دارای چک برگشتی و تعداد چک‌های برگشتی تعیین شده است. در این گزارش ذکر شده که از شش هزار و ۵۶۳ شرکت، ۳۷۷ شرکت دارای چک برگشتی بوده و مجموع مبالغ چک‌های برگشتی هزار و ۴۲ میلیارد تومان بوده است.
این گزارش می‌گوید یکی از شرکت‌های دانشبنیان به‌تنهایی حدود 30 درصد مجموع چک‌های برگشتی اکوسیستم دانشبنیان را دارد و به همراه 14 شرکت دیگر در مجموع 82 درصد چک‌های برگشتی را به خود اختصاص داده‌اند.
در بخش دیگری از این گزارش آمده که چک‌های برگشتی شرکت‌های دانشبنیان با حذف اثر تورم، با وجود افزایش تعداد شرکت‌های دانشبنیان، نزولی شده که به نظر می‌رسد از نتایج اجرای قانون جدید چک باشد.
همچنین در گزیده‌ای از بخش پنجم این گزارش ذکر شده از این مبالغ چک‌های برگشتی اکثر شرکت‌های دانشبنیان کمتر از یک میلیارد تومان بوده، اما یکی از شرکتها به‌تنهایی حدود ۲۳۰ فقره چک برگشتی به مبلغ حدود 300 میلیارد تومان داشته که رفع سوء‌‌اثرنشده دارد که معادل 30 درصد کل چک‌های برگشتی شرکت‌های دانشبنیان است.
شرکتی نزدیک 156 میلیارد تومان از بانک‌ها وام دریافت کرده که حدود 126 میلیارد تومان مانده بدهی و 104 میلیارد تومان هم دیرکرد دارد. این شرکت حدود 60 میلیارد تومان ضمانت‌نامه فعال (73 فقره) نزد بانک‌های کشور دارد.
مجموع مبالغ چک‌های برگشتی اکثر شرکت‌های دانشبنیان (دارای چک برگشتی) کمتر از یک میلیارد تومان است، اما یکی از شرکتها به تنهایی حدود 230 فقره چک برگشتی به مبلغ حدود 300 میلیارد تومان و شرکتی دیگر حدود 90 فقره چک برگشتی به مبلغ حدود 80 میلیارد تومان دارد که با چشم‌پوشی از این دو شرکت، بهبود قابل توجهی در رفتار اعتباری شرکت‌های دانشبنیان مشاهده می‌شود.
