پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در گفت‌وگو با مدیر عرضه اولیه شرکت تپسی بررسی شد / وضعیت تپسی قبل و بعد از عرضه اولیه متفاوت خواهد بود
علی رمضانیان / شرکت تپسی اولین شرکت استارتاپی ایرانی است که در بازار سرمایه عرضه اولیه می‌شود. این شرکت به‌دلیل رشدی که دارد، با چالش‌های مختلفی روبه‌رو شد. مهم‌ترین چالش عدم تجربه و آشنایی بازار سرمایه با شرکت‌های رشدی بود. علاوه بر این تجزیه‌وتحلیل صورت‌های مالی شرکت، هزینه‌ها، میزان درآمد، بررسی شرایط سودآوری و فروش شرکت از جمله مواردی هستند که این شرکت را به‌دلیل استارتاپی‌بودن متفاوت کرده است.
هرچند این چالش مختص بازار سرمایه ایران نیست، اما در هر صورت ارزش‌گذاری این شرکت منتشر و احتمالاً به‌زودی عرضه اولیه می‌شود. شرکت تپسی در ماه‌های اخیر در حوزه کسب‌وکار خود نیز با چالش‌های مختلفی از جمله همه‌گیری کرونا مواجه شده و همچنین بحث عدم جذب سرمایه به‌دلیل بلاتکلیفی دو ساله ورود به بورس هم مطرح بود که مقداری از پیش‌بینی‌های شرکت را غیرقابل دسترس کرد. با این وجود، شرکت در ارزش‌گذاری خود عنوان کرد که تا سال 1404 سودآوری قابل توجهی خواهد داشت.
برای بررسی وضعیت شرکت تپسی در قبل و بعد از عرضه، در گفت‌وگویی با روئین صمدزاده، مدیر عرضه اولیه شرکت تپسی این موضوع مورد بررسی قرار گرفت که در ادامه می‌خوانید
یکی از موضوعاتی که همواره در خصوص عرضه شرکت‌های استارتاپی مطرح بوده، موضوع ارزش‌گذاری است، ارزش‌گذاری تپسی چگونه پیش رفت؟
یکی از چالش‌های شرکت تپسی، موضوع ارزش‌گذاری بود؛ در حقیقت، چالش مهم پذیرش شرکت‌های استارتاپی، نبود تجربه قبلی در خصوص شرکت‌های با دارایی نامشهود به جای دارایی مشهود بوده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در ابتدای امر وجود داشت، موضوع سود خالص شرکت است. در مجموع تپسی چندین جلسه چهار، پنج‌ساعته داشت تا ابهامات سازمان بورس، به‌عنوان نهاد ناظر را برطرف کرده و هیچ اما و اگری باقی نماند. همچنین می‌توان به موضوع دارایی نامشهود و ورود سازمان حسابرسی و اضافه‌کردن مواد قانون IFRS15 به قوانین حسابداری ایران و انجام حسابرسی ویژه دارایی‌های نامشهود تپسی منطبق با قانون جدید اشاره کرد. در حقیقت نهاد ناظر با عینک بدبینی شدیدی به ماجرا نگاه کرده بود؛ تا جایی که این سؤال برایشان مطرح شده بود که آیا این شرکت اصلاً به کار بازار سرمایه می‌آید یا خیر. به همین دلایل شرکت تپسی مسیر طولانی و سختی را تا رسیدن به این مرحله پشت سر گذاشته است.
مهم‌ترین علت وجود این چالش‌ها این بود که تپسی نمونه مشابهی در بازار سرمایه ندارد. شرکت را در گروه رایانه قرار دادند، در حالی که به لحاظ ماهیتی مانند شرکت‌های حاضر در این گروه نیست؛ هرچند بخش‌هایی از هر شرکتی با دیگری شباهت‌هایی دارد. مثلاً شرکت تپسی دارای قابلیت نرم‌افزاری است که برخی دیگر از شرکت‌ها نیز دارند، اما ماهیت اصلی تپسی استارتاپی و ماهیت رشدی است، به همین دلیل دقیقاً شبیه هیچ‌کدام از این شرکت‌ها نیست.
چرا موضوع سود خالص به‌عنوان یک چالش مطرح بود؟
یکی از موضوعات مهم در صورت‌های مالی شرکت‌های استارتاپی یا به‌اصطلاح رشدی، این است که باید توجه داشت که تمرکز اصلی شرکت‌ها رشدی به‌دلیل پتانسیل رشدی سریع سرمایه‌گذاری بالا، جهت توسعه کسب‌وکار و رشد فروش بوده و سود خالص نیست. در حقیقت شرکت‌های رشدی در ابتدای کار سود نداشته یا سود حداقلی دارند. استارتاپ‌های بزرگ دنیا نیز به جای سود روی توسعه سریع خالص تمرکز دارند. به خاطر اینکه شرکت رشد سریعی داشته و همه آورده خود را ـ چه از محل تأمین سرمایه، جذب سرمایه‌گذار و سرمایه‌گذاری جریان نقدی آزاد خود شرکت باشد یا سود خالص و هر شکل دیگر از آورده ـ صرف توسعه شرکت می‌کند، همچنین برای توسعه زیرساخت و رشد سریع، بر در اختیار گرفتن بازار، مشتری و رشد فروش تمرکز دارد.
جایگزین سود خالص و سود انباشته چیست؟ به کدام سرفصل از صورت‌های مالی باید توجه کرد؟
موضوع مهم در شرکت‌های استارتاپی، فروش است. برای شرکت‌های رشدی یا استارتاپی، علاوه بر فروش، بیشتر باید به مواردی مانند سود و زیان شرکت توجه کرده و آن را ملاک ارزیابی قرار داد. در حقیقت در شرکت‌های استارتاپی نسبت‌های قیمت به فروش از ارزش بالاتری برخوردار است. برای ارزیابی شرکت‌های استارتاپی با دوره مالی قبل، باید میزان فروش را به جای سود خالص بررسی کرد. در واقع، به لحاظ مالی هرچه بیشتر روی اعداد بالای صورت سود و زیان تمرکز شود، راحت‌تر و بهتر می‌توان شرکت‌های استارتاپی را تجزیه‌وتحلیل کرد و نسبت‌های مالی قابل اتکایی بیشتری دارد؛ زیرا تمرکز روی رشد سریع است و شرکت بخش عمده‌ای از جریان نقدی آزاد خود را مجدداً سرمایه‌گذاری می‌کند و این‌گونه است که اصولاً این شرکت‌ها سود خالص ناچیز و حداقلی دارند؛ اتفاقی که برای بسیاری از شرکت‌های اینترنت‌محور دنیا در ابتدای راه‌شان رخ می‌دهد، از جمله آمازون، متا و ایربی‌ان‌بی.
آیا زیان انباشته شرکت تپسی نیز در همین راستا تفسیر می‌شود؟
بله! دلیل اینکه شرکت تپسی در صورت‌های مالی خود زیان انباشته ثبت کرده، همین است. یعنی شرکت در سال‌های اخیر سود خالص نداشته و آورده‌های خود را صرف سرمایه‌گذاری کرده است. استارتاپ‌ها معمولاً ابتدای امر با زیان انباشته همراه هستند.
یکی دیگر از موضوعات مهم در صورت‌های مالی شرکت تپسی موضوع حقوق و دستمزد است. با توجه به دوران کرونا و مشکلات پیرامونی، این شرکت تعدیل نیرو انجام نداد. علت این امر چه بود؟ آیا نگه‌داشتن همان تعداد نیرو (990 نفر) در شرایط بحرانی کار مناسبی بود؟
تردیدی نیست که هزینه پرسنلی کمی بالاست. در واقع می‌توان اشاره کرد که بیشترین هزینه شرکت‌های استارتاپی هزینه نیروی انسانی است و نیروی انسانی بزرگ‌ترین سرمایه آن است، اما توجه داشته باشید که در شرکت‌های استارتاپی نیروی انسانی یک سرمایه ارزشمند است. همچنین افرادی که در بخش فنی حضور دارند، ارزشمند هستند. تپسی نیروی انسانی را برای رشد و توسعه تا سال 1400 نگه داشت. پیش‌بینی این بود که تا سال 1400 اثر کرونایی بر اقتصاد از بین رفته و تعدیل نیرو ضرورتی ندارد. البته بخش بزرگی از این نیرو در بخش صف و در کار میدانی حضور دارند و بخش ستادی تپسی حدود 450 نفر بوده و این افراد آموزش لازم را دیده و برای شرکت مفید بوده و تخصص کافی را برای توسعه شرکت دارند. در حقیقت تپسی در 16 شهر بزرگ فعال است و باید در هر شهری یک دفتر داشت؛ بنابراین تپسی نیروی انسانی را دارایی ارزشمند تلقی کرده و برای رشد آتی آنها را حفظ کرد؛ چراکه این افراد همگی برای تپسی مفید هستند.
در بین تحلیلگران شرکت، ارزیابی‌ها از صورت‌های مالی 1400 و مجمع تپسی مثبت است، دلیل این مثبت‌اندیشی چیست؟
قبل از پاسخ به این سؤال توجه داشته باشید که در تهران، روزی حدود 20 میلیون سفر اتفاق می‌افتد که 10 میلیون از این سفر متعلق به خودروهای شخصی است؛ بنابراین بازار بالقوه تاکسی آنلاین بزرگ و عظیم است که فقط در تهران رخ می‌دهد. تپسی برای دستیابی به بخشی از بازار بالقوه که دسترسی به گوشی هوشمند نداشتند، تپسی تلفنی را راه‌اندازی کرد و برای دسترسی به بازار بالقوه مورد اشاره نیز در حال برنامه‌ریزی است؛ بنابراین در مورد بازاری با حجم شش تا هشت میلیون سفر در روز صحبت می‌کنیم که هنوز حداقل نصف آن بازار بالقوه دست‌نخورده باقی مانده و تاکسی‌های آنلاین قادر به کسب این بازار هستند.
از طرف دیگر، صورت‌های مالی سال 1400 کاملاً متفاوت خواهد بود؛ چراکه از مهر 1400 اثر کرونایی بر شرکت کمتر شده است. به‌طوری‌که میانگین درآمد سه‌ماهه آخر سال 1400 نسبت به میانگین شش‌ماهه اول بیش از 70 درصد رشد داشت و تنها در یک‌ماهه آخر سال حدود 90 درصد رشد داشته است. این رشد فقط ناشی از تورم نیست، بلکه تعداد سفرهای تپسی نیز رشد معناداری داشته است. هرچند نرخ سفر نیز کمی افزایش داشته، اما درآمد افزایش داشته است. به‌هرحال عدد فروش سه‌ماهه آخر سال 1400 نسبت به سال قبل، بسیار متفاوت است. بر همین اساس پیش‌بینی‌های سال 1401 این است که عدد فروش تپسی سه‌برابر شود.
برای دست‌یافتن به چنین بازاری به هزینه زیادی نیاز است، آیا پرداخت این هزینه‌ها برای تپسی مقدور است؟
منابع حاصل از عرضه اولیه در سال 1401 مستقیم به شرکت تزریق می‌شود و این منابع صرف سرمایه‌گذاری در شهرهای فعلی و اضافه‌کردن شهرهای جدید خواهد شد که اثر این سرمایه‌گذاری را در سال 1402 با رشد حاشیه سود شرکت خواهیم دید.
چه برنامه‌ای برای این رشد جهشی درآمد در نظر دارید؟
در گزارش ارزش‌گذاری شرکت، صحبتی از محصولات جدید شرکت که تأثیر زیادی بر فروش دارد، نشده است. دلیل این کار این بود که گزارش برای عرضه اولیه ارائه شده و باید برخی ملاحظات را در نظر گرفت. به‌عنوان نمونه محصول «تپسی‌لاین» به‌دلیل کرونا متوقف شده است. این محصول می‌تواند بازار را توسعه دهد، همچنین با توجه به برنامه‌های توسعه و تزریق منابع عرضه اولیه با سرمایه‌گذاری بیشتر، تپسی می‌تواند شاهد جهش قابل توجهی در سال‌های آتی باشد.