پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
علی رمضانیان / همواره به برخی از قوانین محدودکننده بازار سرمایه و بورس ایراد گرفته شده است. مهم‌ترین ایرادی که از سوی فعالان و کارشناسان مطرح شده و البته موافقان و مخالفان زیادی نیز داشته، موضوع دامنه نوسانات و حجم معاملات است. بر همین اساس در روزهای اخیر شاهد تحولاتی در این خصوص در بازار پایه بودیم که در نوع خود، تحول مثبتی از سوی برخی کارشناسان ارزیابی شده است.
بازار پایه یکی از پنج بازار موجود در بین بازارهای فرابورس است. در اصل می‌توان گفت بازار پایه برای ثبت و خریدوفروش سهام شرکت‌هایی است که در سازمان بورس ثبت شده‌اند، ولی شرایط پذیرفته‌شدن در یکی از بازارهای بورس و فرابورس را ندارند.
معاملات در این بازار با محدودیت‌هایی مواجه است. به‌عنوان مثال، ساعت سفارش‌گیری یا دامنه نوسان نمادهای معاملاتی بازار پایه محدودیت دارند. اما حجم مبنای شرکت‌های بازار پایه مانند دیگر نمادها بر اساس فرمول تعداد سهام ضرب در چهارهزارم به دست می‌آید. اما به‌دلیل اینکه این بازار دارای حجم کوچکی است، به‌راحتی معاملات آن به صف فروش یا خرید تبدیل می‌شود.
بر همین اساس، معاونت نظارت بازار شرکت فرابورس با سرپرستی سروش خواجه حق‌وردی طی اطلاعیه‌ای در خصوص حجم مبنای نمادهای دارای صف خریدوفروش در بازار پایه اعلام کرد: «وفق مصوبات هیئت‌مدیره این بورس به‌منظور افزایش نقدشوندگی در بازار پایه، مقرر شد در صورتی که هر یک از نمادهای مندرج در بازار پایه 20 جلسه معاملاتی متوالی در تمامی لحظات دارای صف خریدوفروش داشته باشند، حجم مبنای نماد پس از انجام اطلاع‌رسانی لازم از سوی این شرکت به یک تغییر خواهد کرد که در واقع بدون اعمال حجم مبنا قابل معامله خواهد بود.» این تحول سبب می‌شود تا به‌نوعی گره معاملاتی در این بازار از بین رفته و بازار پایه کمی معقول‌تر شود.
بعد از این اطلاعیه بود که فهرست نمادهای بازار پایه که بر اساس این فرمول جدید، حجم مبنای آنها حذف می‌شود، اعلام شد. در این بخشنامه آمده است که در صورتی که معامله با قيمت‌های متفاوت از آستانه‌های قيمتی انجام شود، حجم مبنا به مقادير مرتبط با فرمول حجم مبنا تغيير مي‌يابد. بر این اساس، حجم مبنای نمادهای «حرهشا، ساذری، سنوين، شکف، فسديد، پارتا، ثقزوی، ثنظام، حاريا، خفناور، سخواف، سفارود، فالوم، فنرژی، قجام، گپارس، واحصا، وسنا و وشمال» از چهارشنبه 8 دی‌ماه به یک تغيير پیدا می‌کند.
علاوه بر این، طبق این دستورالعمل از روز سه‌شنبه 7 دی‌ماه 1400 وقفه معاملاتی یک‌ساعته بابت نوسان بیش از 20 درصد سهم حذف خواهد شد. در صورت انجام معاملات در نماد با قیمت‌هایی متفاوت با آستانه‌های قیمتی (سقف و کف قیمتی)، حجم مبنای نماد معاملاتی بر اساس مقادیر مرتبط با فرمول حجم مبنا در تابلوی مربوطه، محاسبه و اعمال خواهد شد.
اقدامی مناسب، اما ناکافی برای بورس
اما این تغییرات با واکنش‌های زیادی مواجه شده است. در حقیقت، از سوی همه کارشناسان بازار سرمایه مورد تأیید صد درصدی قرار تگرفته است. برخی این تغییرات را ناکافی و برخی دیگر نیز حتی آن را مضر می‌دانند.
فردین آقابزرگی از کارشناسان ارشد بازار سرمایه با اشاره به اینکه تغییراتی از این دست برای بازار الزامی است، افزود: «اقدامی مثبت و آغازگر است، اما نباید گفت این همه تحولات است و در همین‌جا متوقف شد. اگر به همین نکته بسنده کنیم، توان تأثیرگذاری را از دست می‌دهیم. در ادامه یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید مطالبه شود، حذف دامنه نوسانات است. این یک آغاز است و استقبال می‌کنیم.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: «در، یکی دو سال گذشته ایرادات زیادی در این حوزه وجود داشت. به‌عنوان نمونه در 225 روز کاری یک سال گذشته برخی از نمادها بیش از 70 درصد صف فروش و برخی صف خرید داشتند، یعنی تعادلی در این بازار وجود نداشته است. این رخداد یعنی زیان چنان زیاد است که سبب سرخوردگی و فرار سرمایه از بازار شده است. بر همین اساس این تحولات را قطعاً باید به فال نیک گرفت که سبب عمق‌بخشی به بازار می‌شود.»
اقدامی غیرضروری برای فرار از اصلاحات بزرگ ساختارهای بورس
محسن عباسی از فعالان بازار سرمایه با مخالفت با این‌گونه تغییرات در بازار سرمایه ایران گفت: «در بازاری که ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک بالایی داشته و 70 الی 80 درصد از آن بازار متعلق به دولت و نهادهای شبه‌دولتی است که تحریک و سرکوب اصلی تقاضا و عرضه را در اختیار داشته و گردش سرمایه در آن محدود هست، تغییراتی که سبب شوک به بازار می‌شود، مناسب نیست.»
او افزود: «حذف دامنه نوسانات و حجم مبنا در شرایطی که موارد زیاد دیگری برای تغییر وجود دارد، به‌نوعی فرار از اصلاحات بزرگ برای اقناع افکار عمومی است. این حذف‌ها به نفع بازار نیست.»
این فعال بازار سرمایه در ادامه بیان کرد: «اگر سازمان بورس واقعاً به‌دنبال اصلاح ساختار، قوانین و دستورالعمل‌هاست، باید به موضوعات بزرگ‌تری بپردازد، به‌عنوان نمونه قوانین بازارگردانی و عملکرد بازارگردانان و معضل معاملات الگوریتمی مهم‌تر از تغییر حجم مبنای بازار پایه است. سازمان بورس باید به سراغ آنها برود و در حقیقت دامنه نوسان، شاید آخرین حلقه از زنجیره تغییر و مطالبات فعالان بازار باشد.»
عباسی در پایان اظهار کرد: «باوجود ساختار اقتصادی و وضعیت بورس ایران و همچنین هیجانات رفتاری فعالان این بازار که گرایش به افراط و تفریط دارند، تغییراتی مانند حجم مبنا و دامنه نوسان بدون اصلاح دیگر ساختارهای بازار اثری معکوس و شاید غیرسازنده داشته باشد.»