تفاوت‌های تأمین مالی از طریق ICO در مقایسه با IPO و VC / حکایت پیر و جوان

محمدرضا مباشرفر، مشاور سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی؛ ماهنامه عصر تراکنش /  مشاور سرمایه‌گذاری سال 2017 شاهد رشد خوبی در بازار ارزهای رمزنگاری‌شده بودیم، همین رشد باعث جلب توجه سایرین به موضوع سرمایه‌گذاری در رمزارزها و استفاده از فناوری بلاکچین در حوزه کسب‌وکارهای مختلف شد. این رشد در کوتاه‌مدت متوقف و روند معکوسی به بازار ارزهای رمزنگاری داد، اما حداقل تأثیر آن بر شناخته‌تر شدن این فناوری در بین فعالان صنایع مختلف بود. این موضوع تا جایی ادامه پیدا کرد که شاهد برگزاری صدها کارگاه و دوره آموزشی در این خصوص در سطح کشور بودیم و در نهایت تمرکز پژوهشکده پولی و بانکی روی موضوع انقلاب بلاکچین در هشتمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت را تجربه کردیم.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

بازار آرام عرضه اولیه سکه

با وجود سقوط قیمت ارزهای رمزنگاری‌شده در سال 2018، اما پروژه‌های فروش توکن بسیاری در آن راه‌اندازی شد و سال 2019، به نسبت برای حوزه ICO، سال آرامی بوده است. کمتر از 50 پروژه در هفته اول ژانویه راه‌اندازی شد و تنها شش میلیون دلار سرمایه توسط 424 ارز ارائه‌شده، جذب شد و بر اساس گزارش بیت‌کوین دات‌کام، این کمترین میزان سرمایه جمع‌آوری‌شده طی یک هفته از سال 2017 تاکنون بوده است.

[/mks_pullquote]

 

موضوع از جنبه سرمایه‌گذاری، فنی و اجرایی به‌دفعات مورد بررسی و آزمون قرار گرفته است، اما حوزه تأمین مالی طرح‌های عرضه اولیه سکه با یک گزارش جامع طرح، جایگاه خاصی پیدا کرد. به‌جرات می‌توان گفت سال 2017 بهشت ICO ها بود. با توجه به رونق بازار، این عرضه‌های اولیه هم با جو حاکم بر آن از استقبال خوبی برخوردار شدند. دقیقاً چیزی شبیه بازار سرمایه، وقتی شرایط بازار مناسب است، عرضه اولیه اوراق بهادار (سهام) هم متأثر از شرایط بازار با اقبال خوبی مواجه خواهد شد. اما در این مقاله به تفاوت‌ها، ریسک و سهولت تأمین مالی از طریق ICO در مقایسه با تأمین مالی از طریق «صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه» و «عرضه اولیه سهام» می‌پردازیم.

 

تفاوت بین ICO و IPO

فناوری جدید ارزهای رمزنگاری‌شده یک حوزه سرمایه‌گذاری جدید است که علاقه‌مندان خاص خود را دارد. اگر مقداری پول برای سرمایه‌گذاری دارید، می‌توانید در یک عرضه اولیه شرکت سهامی عام حضور پیدا کنید یا در یکی از شرکت‌های نوپا از طریق ICO سرمایه‌گذاری کنید. کدام را انتخاب می‌کنید و تفاوت این دو چیست؟

اولین تفاوت اصلی در این است که IPO معمولاً برای شرکت‌های ریشه‌دار خوب است، در حالی که ICO برای جوانان با ریسک بیشتر مناسب است. به استعاره IPO یک مالک شرکت تجهیزات باغبانی 40 ساله است و ICO یک جوان ماجراجو و نابغه 18 ساله است که supercomputer خود را در گاراژ خانه پدری خود ساخته است.

اولی دارای یک کسب‌وکار پرسود، یک حساب بانکی معتبر و یک سابقه کاری درخشان است. دومی پشتوانه خاصی ندارد و می‌تواند استیو جابز بعدی باشد یا اینکه ایده او سریع فراموش شود. حال چه انتخاب کنید که در طرح یک نابغه کامپیوتر جوان یا یک تاجر میانسال سرمایه‌گذاری کنید، هدف این است که کسب‌وکار رشد کرده و سود سرمایه‌گذاری شما متناسب با آن رشد کند.

اجازه دهید تفاوت‌های بین این دو را در مقررات، نیازمندی سرمایه‌گذاران و بازدهی سرمایه‌گذاری بررسی کنیم.

 

مقررات

IPO

پذیرش در بورس یا فرابورس الزامات خاص خود را دارد. یک شرکت باید قبل از لیست‌شدن در تابلوی معاملاتی الزاماتی مثل حداقل سرمایه ثبتی، حداقل تعداد سهام‌داران، صورت‌های مالی تأییدشده و سایر نیازمندی‌ها را از طریق مشاور عرضه پذیرش اجرا و تاییدات لازم را از اداره ثبت شرکت‌ها و سازمان بورس دریافت کند. عرضه اولیه سهام به این روش یک فرایند طولانی از تصمیم تا عرضه را باید طی کند. امیدنامه و بیانیه ثبت، شروع یک اعلامیه قانونی از تصمیم شرکت برای عرضه درصدی از سهام به عموم است و باید شامل اطلاعات کلیدی شرکت برای سرمایه‌گذاران بالقوه باشد. بنابراین، برای IPO فرایندی نسبتاً طولانی و بر پایه الزامات قانونی باید طی بشود.

 

ICO

از آنجا که ICO ها نیازی به پیروی از چارچوب قانونی و پروتکل قانونی خاصی ندارند، تنها یک گزارش جامع طرح برای پشتیبانی از پروژه ارائه می‌کنند. کل فرایند تأمین مالی از طریق ICO در طول مدت بسیار کوتاه‌تری نسبت به ICO انجام می‌شود. قابل ذکر است در برخی از کشورها، گزارش جامع طرح یک سند قانونی محسوب نمی‌شود. بنابراین برای تأمین مالی از طریق ICO فقط به چند برنامه‌نویس و دسترسی به اینترنت نیاز است!

 

نیازمندی سرمایه‌گذاران

IPO

سرمایه‌گذاری در کشوری که مقیم هستید، خیلی راحت و سریع انجام می‌شود، اما اگر بخواهید در یک شرکت خارجی یا در کشور دیگری سرمایه‌گذاری کنید، فرایند قانونی اضافی وجود دارد. البته این موضوع به غیر از خرید سهام، شامل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نیز می‌شود.

 

ICO

تنها چیزی که برای شروع سرمایه‌گذاری در ICO نیاز دارید، دسترسی به اینترنت است! می‌توانید هر نوع توکن یا سکه را از هر کشوری خرید کنید. یک استثنا در برخی پروژه‌ها وجود دارد که محدودیت‌هایی برای شهروندان بعضی کشورها قائل می‌شود. البته برای آگاهی از این محدودیت‌ها قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری، سند شناسایی هویت مشتری را مطالعه کنید و توجه داشته باشید که اطلاعاتی از خودتان را باید در آن ثبت کنید. این اقدام جهت جلوگیری از پولشویی، اقدامات تروریستی، مصادیق مجرمانه و سایر محدودیت‌ها انجام می‌شود.

 

بازدهی سرمایه‌گذاری

IPO

سهام حاصل از IPO ها نشان‌دهنده مالکیت در درآمدهای آینده شرکت است. سهام‌داران سالیانه سود سهام دریافت می‌کنند. البته نوسان‌گیری از تغییرات قیمت سهام روشی متداول برای کسب سود در بازار سرمایه است.

 

ICO

مهم‌ترین چیزی که باید در نظر داشت این است که سکه‌ها و توکن‌ها مالکیتی در پروژه ایجاد نمی‌کنند. راه‌های زیادی وجود دارد که سرمایه‌گذاران ممکن است از سکه‌ها سود کسب کنند و این بستگی به ساختار بلاکچینی سکه دارد.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

سقوط بورس وال‌استریت در سال 1929

در قرن بیستم، اقتصاد رشد زیادی داشت. این دوران از لحاظ پیشرفت تکنولوژی، عصری طلایی به حساب می‌آید که در آن نوآوری‌هایی همچون رادیو، اتومبیل، حمل‌ونقل هوایی، تلفن و شبکه برق؛ ایجاد و توسعه یافتند. سهام شرکت‌های پیشگام در این زمینه‌ها، همچون سازمان رادیوی آمریکا و جنرال موتورز، افزایش و رشد چشم‌گیری را تجربه کردند. شرکت‌های مالی نیز عملکرد خوبی داشتند؛ همچون صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک وال‌استریت از جمله گلدمن ساکس. از این رو سرمایه‌گذاران جذب کسب بازده در بازار سهام شدند؛ به‌خصوص با استفاده از اهرم و حاشیه بدهی.

در تاریخ 24 آگوست 1921، میانگین صنعتی داوجونز ارزشی معادل 63.9 داشت و در سوم سپتامبر 1929 نیز به بیش از شش برابر افزایش یافت و به 381.2 رسید. این شاخص طی 25 سال بعد، دیگر به این سطح از افزایش نرسید. سپس در تابستان 1929، بازار سهام دچار یکسری کاهش قیمت نگران‌کننده شد. این کاهش‌ها منجر به نگرانی سرمایه‌گذاران و بروز رویدادهایی در تاریخ‌های 24، 28 و 29 اکتبر شد که به‌ترتیب پنجشنبه سیاه، دوشنبه سیاه و سه‌شنبه سیاه نامیده شدند.

[/mks_pullquote]

 

آیا به این معنی است که IPO امن‌تر از ICO است؟ ممکن است این‌طور به نظر برسد، اما این‌طور نیست. با تمام مستندات، کنترل‌ها و الزامات قانونی، امکان دارد شرکت ورشکسته شود و سرمایه‌گذاری از بین برود. از طرف دیگر، اگر یک پروژه آینده‌دار برای ICO انتخاب می‌کنید، ممکن است یک سرمایه‌گذاری سودآورتر با بوروکراسی کمتری وجود داشته باشد. در هر دو مورد توصیه می‌شود که تمام منابع موجود را به‌طور کامل مطالعه کرده تا مطمئن شده پروژه ارزش سرمایه‌گذاری دارد! البته در این بین کلاهبرداری‌های بزرگی هم به‌دلیل خلاء قانونی در ICO ها صورت گرفته و نتیجه آن این شده تا موجودیت جدیدی به‌عنوان عرضه توکن اوراق بهادار با حق مالکیت در پروژه ایجاد شود.

 

تفاوت بین ICO و VC

صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه یک گزینه آشنا برای افرادی است که قصد راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید را دارند؛ منابع مالی را از یک گروه از سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر جمع‌آوری و در قبال آن در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کند، اما گزینه دیگری که برای سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر وجود دارد، پیشنهاد سرمایه‌گذاری در یک سکه یا توکن در قالب ICO است.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

ثبت تنها 305 ایده در بورس ایده

از ابتدای تأسیس بازار بورس ایده تا زمان تهیه این مقاله چیزی حدود 305 ایده و اختراع به ثبت رسیده که از این میان تاکنون 11 طرح موفق به جذب سرمایه شده‌اند. همچنین کل منابع مالی جذب‌شده برای 11 دارایی فکری معادل 81 میلیارد ریال بوده است.

[/mks_pullquote]

 

جمع‌آوری پول از سراسر جهان از هر کسی که به اندازه کافی پول برای خرید یک توکن داشته باشد، اساساً، یک ابزار مالی جدید است که به شرکت‌های نوپا اجازه می‌دهد تا بدون هیچ تعهدی از دارایی، تأمین مالی کنند. ممکن است این‌طور به نظر برسد که ICO یک عامل تغییر زمین بازی [تأمین مالی] است. چرا باید درصدی از سهم شرکت را در صورتی که امکان تأمین مالی بدون آن وجود دارد، به اشتراک گذاشت؟ اما VC هنوز چند آس در آستین دارد. تفاوت‌های بین این دو در اهداف، مخاطبان، الزامات و جغرافیا، مطبوعات و ادراک عمومی بررسی می‌شود.

 

اهداف

خدمات باارزش‌تری به غیر از تأمین مالی می‌توان از VC دریافت کرد؛ خدماتی از قبیل مشاوره، دستورالعمل‌های کسب‌وکار، مقیاس‌پذیری و ارتباط با تاثیرگذاران صنعت. اگر به‌دنبال هر کدام از اینها هستید حتماً به سراغ VC بروید، اما اگر به‌دنبال یک راه‌حل سریع برای تأمین مالی با یک جامعه بزرگ از افراد بانفوذ هستید، خود را برای ICO آماده کنید.

 

مخاطبان

ساده‌ترین توضیح تفاوت این دو این است که ICO برای تجارت با مصرف‌کننده نهایی است، اما VC برای تجارت بین دو کسب‌وکار است و مدل اقتصادی این دو با هم متفاوت است.

 

VC

سرمایه‌گذاران VC، تجار باتجربه‌ای با اهداف و برنامه‌های مختلفی هستند. اگر یک ایده عالی داشته باشید، اما نمونه محصول، گزارش جامع طرح و نقشه راه دقیقی نداشته باشید، جذب سرمایه از طریق VC را کاملاً فراموش کنید. چون این موارد حداقل نیازمندی‌های تأمین مالی از طریق VC است و قطعاً جذابیتی برای سرمایه‌گذاران ایجاد نخواهید کرد. برای تأمین مالی از این طریق باید خیلی بهتر از ICO آماده باشید. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران VC قابل اطمینان‌تر هستند؛ آن‌ها مایل به پشتیبانی از پروژه شما برای مدت طولانی‌تری هستند و به‌دنبال بازگشت سرمایه سریع نیستند.

 

ICO

سرمایه‌گذاران ICO شامل همه می‌شود!! یعنی هر کسی از هر کجای دنیا می‌تواند در یک پروژه ICO سرمایه‌گذاری کند و می‌توانید پول زیادی از افرادی که در قاره دیگر زندگی می‌کنند، بگیرید. داشتن یک محصول آماده لازم نیست، داشتن سابقه کار ضروری نیست، فقط کافی است که ایده‌تان ذهن سرمایه‌گذاران را به خود مشغول کند.

با استفاده از ظرفیت ICO می‌توانید منابع مالی مو نظرتان را به‌سادگی جذب کنید. این کار به‌سادگی تهیه یک ویدئو و اشتراک در شبکه‌های اجتماعی است، فقط کافی است که این ایده به اندازه کافی برای مخاطبان جذاب باشد.

اما توجه داشته باشید ماهیت ICO، فرایند فروش سریع است؛ بنابراین اغلب سرمایه‌گذاران به‌دنبال فروش توکن‌ها برای سود فوری خواهند بود و بدون هیچ تعلق خاطری به‌راحتی پروژه شما را رها خواهند کرد.

 

الزامات

VC

هم به کارکنان و هم به افراد خبره، محصولی که کار کند، چشم‌انداز، تبلیغات و غیره نیاز دارید. در ضمن، زمانی که قصد تأمین مالی از این طریق را دارید، باید بخشی از شرکت را به سرمایه‌گذاران جدید واگذار کنید.

 

ICO

هیچ الزام رسمی برای برگزاری یک ICO وجود ندارد. فقط شما هستید که تصمیم می‌گیرید چگونه در ازای پول، توکن ارسال کنید.

 

جغرافیا و دسترسی‌پذیری

VC

سرمایه‌گذاران VC هنوز تغییرناپذیر و محافظه‌کار هستند؛ معمولاً سرمایه‌گذاری خود را محدود به کشورهایی کرده‌اند که سابقه خوبی از آنها دارند. از صاحبان ایده در جلسات تعهدات گوناگونی می‌گیرند، در حالی که این موضوع ممکن است محدودیت‌های خاصی برای شهروندان برخی کشورها به وجود آورد.

 

ICO

از هر جای دنیا امکان جذب سرمایه بدون هیچ محدودیتی وجود دارد.

 

مطبوعات و ادراک عمومی

VC

با توجه به ادراک عمومی، VC از امتیاز بالایی برخوردار است. تأمین مالی از طریق VC به شما اعتبار خوبی می‌دهد؛ زیرا برای تأمین مالی در VC، کلیه ابعاد کار سنجیده می‌شود. ضمناً اگر بعد از مدتی متوجه شوند که ایده خیلی هم بکر نیست، همه تقصیرها به گردن شما نخواهد افتاد؛ بنابراین احساس خطر جدی وجود ندارد، چراکه گاهی اوقات همان سرمایه‌گذاران در پروژه بعدی‌تان سرمایه‌گذاری خواهند کرد.

 

ICO

اگر مشکلی در ایجاد محصولی که در Whitepaper وعده داده‌اید، وجود دارد؛ آماده باشید که شما را به‌عنوان یک متقلب و کلاهبردار بشناسند. بدیهی است که به محض وقوع چنین چیزی در همه جا در لیست سیاه قرار گرفته و هیچ شانسی برای بازگشت به این بازار برایتان وجود نخواهد داشت.

سهولت در تأمین مالی و جذابیت ظرفیت سرمایه‌پذیری ICO ها راه را برای افراد سودجو باز می‌کند. بر همین اساس SEC (کمیسیون اوراق بهادار و بورس ایالات متحده) در ماه جولای 2017 با ارائه گزارشی نسبت به مشخص کردن ICO های معتبر و امن، اقدام کرده است.

تأسیس SEC به‌دلیل اختلاس انجام‌شده در اکتبر 1929 در بازار سهام است. بعد از این اتفاق اطمینان جامعه به سرمایه‌گذاری‌های عمومی کاملاً از بین رفت تا اینکه کنگره به‌منظور شناسایی و رفع مشکل وارد عمل شد. در سال 1933 در اوج بی‌اعتمادی جامعه به سرمایه‌گذاری در بورس، فرمان تشکیل این نهاد صادر شد و در سال 1934 رسماً وارد عمل شد. از جمله کارهای مهم انجام‌شده توسط این نهاد، تدوین استانداردهای حسابداری و مالی (FASB)، اصول کلی حسابداری (GAAP) و استاندارد گزارش‌دهی مالی بین‌المللی (IFRS) است.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

ICO در مقابل VC

صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه یک گزینه آشنا برای افرادی است که قصد راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید را دارند. منابع مالی را از یک گروه از سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر جمع‌آوری و در قبال آن در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کند، اما گزینه دیگری که برای سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر وجود دارد، پیشنهاد سرمایه‌گذاری در یک سکه یا توکن در قالب ICO است. جمع‌آوری پول از سراسر جهان از هر کسی که به اندازه کافی پول برای خرید یک توکن داشته باشد، اساساً یک ابزار مالی جدید است که به شرکت‌های نوپا اجازه می‌دهد تا بدون هیچ تعهدی از دارایی، تأمین مالی کنند.

[/mks_pullquote]

 

فرصتی مشابه نیز در ایران برای طرح ایده‌ها و تأمین مالی مطابق روش‌های نوین بین‌المللی از سال‌ها قبل فراهم شده است. راه‌اندازی بازار دارایی‌های فکری (بورس ایده) نیز به‌منظور ایجاد تنوع در کنار سایر ابزارهای مالی جدید و ارزش‌گذاری دارایی‌های فکری، به‌عنوان یکی از بازارهای نوین مالی از سال 1391 شکل گرفت. جهت بررسی ابعاد مختلف آن، مقررات ناظر بر این بازار در اواخر سال 1392 تدوین و به این ترتیب مقررات بازار دارایی‌های فکری رسماً فعالیت خود را با انعقاد تفاهم‌نامه میان سازمان بورس و اوراق بهادار کشور و پارک علم و فناوری پردیس در ذیل شرکت فرابورس ایران، در بازار سوم فرابورس آغاز کرد و اولین معامله در این بازار در خردادماه 1393 انجام شد.

از ابتدای تأسیس این بازار تا زمان تهیه این مقاله چیزی حدود 305 ایده و اختراع به ثبت رسیده است که از این میان تاکنون 11 طرح موفق به جذب سرمایه شده‌اند. کل منابع مالی جذب‌شده برای 11 دارایی فکری معادل 81 میلیارد ریال بوده است. این مبلغ در مقابل بازار بکر و گسترده مذکور بسیار ناچیز است. به همین خاطر برای رفع مشکل فوق صندوق‌های جسورانه راه‌اندازی شدند. البته این صندوق‌ها محدودیت‌های خاص خود را دارند، اما به‌عنوان راهکاری برای تأمین منابع مالی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

طبق اعلام مدیرعامل انجمن VC ایران، در سال 1396 معادل 3500 میلیارد ریال منابع مالی از طریق کلیه صندوق‌ها برای طرح‌های مختلف تأمین مالی شده و با توجه به شرایط اقتصادی، پیش‌بینی شد که در سال 1397 کمتر از 50 درصد از مبلغ سال قبل امکان تأمین مالی وجود داشته باشد. البته پیش‌بینی‌ها برای سال 1398 حداکثر 4500 و حداقل 1950 میلیارد ریال است. حال با توجه به بررسی فوق و مزایای تأمین مالی از طریق ICO، شایسته است از آن به‌عنوان یک فرصت ویژه جهت عملیاتی‌شدن در سطح کشور استفاده شود.

بدیهی است استفاده از تجربه‌های گذشته و رویکرد جدید، می‌تواند منابع مالی خوبی را در راستای پروژه‌های مبتنی بر بلاکچین جذب کند. گفتنی است نقش سازمان بورس و اوراق بهادار تهران نیز بیش از پیش خودنمایی می‌کند.

* منابع این مقاله در دفتر راه پرداخت موجود است.