توصیفی ساده از مفهوم پیچیده بلاکچین

حتی اگر سالی یک‌­بار هم مطالعه داشته باشید، مطمئنم که نام بلاکچین و بیت‌­کوین به گوشتان خورده است. این دو کلمه، در حال حاضر موضوعات داغ و ترند رسانه‌­ها و اخبار هستند و می‌توان آن­ها را کلمات کلیدی سال دانست. حتی کسانی‌­که هرگز به عنوان یک ماینر ارز رمزنگاری­‌شده‌­ای استخراج نکرده و از ماهیت آن بی­‌خبرند نیز در مورد آن حرف می‌­زنند. اما اینکه حقیقتاً بیت‌­کوین و بلاکچین چیست و چگونه می‌­تواند زندگی بشر آینده را تحت تاثیر قرار دهد موضوع مهمی است که هدف این مقاله از راه‌­پرداخت است. مقاله‌­ای که قصد دارد با زبانی بسیار ساده، ماهیت بلاکچین را برای کسانی که کوچکترین اطلاعات فنی‌­ای در این زمینه ندارند تشریح کند.

هر مساله پیچیده‌­ای دارای جوابی است که می­‌تواند واضح، ساده و اشتباه باشد.

اچ ال منکن (H. L. Mencken)

بلاکچین چیست و چرا به این مفهوم پیچیده نیاز داریم؟

برخلاف اغلب مقالات دیگر که با معرفی و تعریف بلاکچین شروع می‌­کنند، من از مساله­‌ای شروع می­‌کنم که بلاکچین توانست آن­ را حل کند. فرض کنید جو بهترین دوست شما است. او به مسافرت خارج از کشور رفته و در پنجمین روز از مسافرتش با شما تماس می­‌گیرد و می­‌گوید: «رفیق! من کمی پول لازم دارم. همه پولم را خرج کرده­‌ام». شما که آدم خوبه داستان هستید می‌گویید: «همین الان برایت می­‌فرستم».

سپس با بانک تماس می‌­گیرید و تقاضای انتقال 1000 دلار به حساب جو را می­‌کنید. مسئول بانک، حساب کتاب شما را چک می­‌کند و در صورت تایید موجودی کافی، طبق سندی مانند سند زیر مبلغ 1000 دلار برای جو ارسال می­‌کند.

اکنون شما می‌توانید با چک کردن موجودی خود، خبر انتقال وجه را به جو بدهید. او نیز می‌­تواند به بانک مراجعه کرده و مبلغ مورد نظر را تایید و دریافت کند. برای اینکه موضوع از این حد پیچیده‌­تر نشود، از بیان مکانیسم‌­های کامپیوتری آن پرهیز می­‌کنیم.

حال در این بین، نه وجه نقدی منتقل شده و نه چیزی. در حقیقت انتقالات از طریق تراکنشی صورت گرفته است که نه شما و نه دوست‌تان هیچگونه مالیکت و کنترلی روی آن ندارید. شما مجبورید به سیستم بانکی‌­ای که این انتقالات را انجام داده و کنترل می‌­کند صد درصد اعتماد کنید. این مساله، دقیقاً مشکلی است که سیستم‌­های مالی فعلی دارند و موضوع بحث ما است.

اینکه برای ایجاد اعتماد بین خودمان، به یک شخص ثالث وابسته‌­ایم.

در حقیقت برای سال­‌ها، ایجاد اعتماد بین افراد از طریق شخص ثالث صورت گرفته‌است. اما ایراد این سیستم چیست؟ مشکل اینجاست که این شخص سوم‌­ها در اقلیت هستند و اگر شخص یا سازمانی به صورت عمداً یا سهواً فاسد شود می‌­تواند در سیستم هرج و مرج و اختلال ایجاد کند.

• اگر لیستی که تراکنش در آن ثبت شده است آتش بگیرد چه اتفاقی می­‌افتد؟
• اگر مسئول مالی حساب‌تان سهواً به جای 1000 دلار 1500 دلار انتقال وجه دهد چه می‌­شود؟
• اگر این کار را از روی عمد انجام دهد چطور؟

ما سال­‌ها است که همه تخم مرغ­‌هایمان را در یک سبد می‌­گذاریم. سبدی که از آن شخص دیگری است!

آیا ممکن است سیستمی داشته باشیم که بدون نیاز به بانک بتوانیم انتقال وجه دهیم؟ برای پاسخ به این پرسش لازم است کمی بیشتر عمیق شویم و سوال بهتری بپرسیم (چرا که سوالات بهتر به پرسش­‌های بهتر ختم می‌­شوند). بیایید فکر کنیم که انتقال وجه در حقیقت چیست؟ فقط یک رکورد در یک دفتر است. پس می‌­توان چنین سوال کرد که:

آیا ممکن است به جای اینکه شخص دیگری این­‌ کار را برایمان انجام دهد، دفتری در بین خودمان داشته باشیم؟

درست حدس زده‌­اید. پاسخ این سوال بلاکچین است. روشی برای داشتن یک دفتر کل در بین خودمان بدون اینکه به شخص سومی برای انجام دادن انتقالات و کنترل­‌ها نیاز باشد. اکنون می‌خواهم در مورد ماهیت و نحوه عملکرد این دفتر توزیع‌­شده صحبت کنم.

---

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره بلاکچین، همین حالا می‌توانید «کتاب نوآوری کسب‌و‌‌کار از طریق بلاکچین» و «مبانی بلاکچین» را از فروشگاه فین‌تک شاپ خریداری کنید.

---

چطور عمل می­‌کند؟

اولین چیزی که نیاز داریم، افراد و کاربرانی (ماینرها) هستند که نمی‌خواهند تحت کنترل شخص سومی کار کنند.

ممکن است خریداری مقداری بیت­‌کوین در زمان محبوبیت آن جالب باشد. اما وقتی که تعداد زیادی از افراد همین‌­طور فکر کنند، امپراتوری خودساخته‌­ای تشکیل خواهد شد.

ساتوشی ناکاموتو ( Satoshi Nakamoto)

چند نفر کافی است؟ برای تشکیل زنجیره حداقل سه نفر نیاز است. اما، برای مثال فرض می­‌کنیم که 10 نفر می­‌خواهند از شر بانک­‌ها و موسسات دولتی خلاص شوند و دفتر توزیع­‌شده خود را داشته باشند. به محض توافق جمع، آن­ها مشخصات حساب همدیگر را برای همیشه خواهند داشت، بدون اینکه همدیگر را بشناسند و از هویت هم آگاه باشند.

1) یک فولدر خالی

هرکدام از کاربران در ابتدا یک فولدر خالی در اختیار دارند. به مرور زمان، هرکدام از 10 نفر اطلاعاتی را به فولدر اضافه می‌کنند. بدین ترتیب هرچه پیش می‌رویم مجموعه‌­ای از برگه‌ها که تراکنش‌های مارا رهگیری می‌کنند کامل‌تر می‌شود.

2) رخ دادن یک تراکنش

تصور کنید تمام این 10 نفر خودکار به دست منتظر هستند تا با انجام یک تراکنش آن را ثبت کنند. فرض کنیم شماره 2 می‌خواهد 10 دلار به حساب شماره 9 انتقال دهد. برای انجام و ثبت تراکنش، شماره 2 با صدای بلند به همه اعلام می‌کند که می‌خواهد 10 دلار به حساب شماره 9 انتقال دهد تا آنها همگی تراکنش صورت گرفته را ثبت کنند.

تمام افراد در فولدر خود حساب شماره 2 را چک می‌کنند تا ببینند وی موجودی کافی برای این تراکنش را دارد یا نه. در صورت کافی بودن موجودی، تمام کاربران تراکنش مربوطه را در دفتر خود ثبت می‌کنند. اکنون تراکنش ثبت و تمام شده است.

3) ادامه تراکنش‌ها

هرچه زمان بیشتری می‌گذرد، انتقالات وجه در سیستم نیز بیشتر می‌شود. تمام افراد کاملا گوش به زنگ هستند تا با انجام هر تراکنش آن را به دقت ثبت کنند. این کار ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که دیگر روی برگه جایی برای کسی نمی‌ماند. برای مثال، اگر برگه جای ثبت 10 تراکنش را داشته باشد، پس از انجام و ثبت تراکنش شماره دهم، دیگر ظرفیتی برای ثبت یا انجام تراکنش وجود نخواهد داشت. در چنین حالتی زمان آن رسیده است که برگه تمام شده را در فولدرها قرار داده و برگه جدیدی را برای ثبت تراکنش‌ها برداریم.

4) قراردادن برگه‌ها در فولدر

قبل از اینکه هر 10 نفر به اتفاق هم برگه تکمیل‌شده از تراکنش‌ها را در فولدر خود قرار دهند، نیاز به یک کلید ویژه است که تمامی اعضا روی آن اتفاق نظر دارند. این کلید به منزله تایید و مهر و مومی است که پس از تایید آن، هیچکس حق ندارد اطلاعات ثبت شده در این برگه‌ها را تغییر دهد. نه امروز، نه فردا و نه هیچ زمان دیگری، کسی نمی‌تواند این برگه‌ها را تغییر داده یا تراکنش‌های ثبت شده در آن‌ها را حذف کند. این مهر و موم کردن در حقیقت همان ماین کردن (Mining) است که در زنجیره بلاک‌ مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما فعلاً برای سادگی از همان لفظ مهر و موم استفاده می‌کنیم.

پیش از این، شخص سومی که تراکنش‌ها و داده‌ها را ثبت می‌کرد به ما این اطمینان را می‌داد که داده‌ها کاملا مصون و غیرقابل تغییر هستند (در آنها تغییری نخواهد داد)، اما در سیستم توزیع‌شده و غیرمتمرکز ما، اطمینان و شفافیت از طریق همین مهر و موم ایجاد می‌شود و این می‌تواند جالب توجه باشد.

چه کسی عمل مهر و موم را انجام می‌دهد؟

قبل از اینکه به این پرسش بپردازیم که چه کسی مهر و موم برگه‌های ثبت‌شده را بر عهده دارد، بهتر است ببینیم مکانیسم این مهر و موم به چه صورتی است. به عنوان پیش‌نیاز لازم است ابتدا در مورد چیزی صحبت کنیم که من آن را این‌گونه می‌نامم.

ماشین جادویی

دستگاهی را فرض کنید با استفاده از دیواره‌هایی محکم و ضخیم پوشش داده شده است. وقتی جعبه‌ای که حاوی چیزی است را از سمت چپ وارد دستگاه می‌کنید، از سمت راست، جعبه‌ای که محتوی چیز دیگری است بیرون می‌آید! این دستگاه همان تابع هش (Hash Function) است اما چون زیاد حال و حوصله فنی بودن را ندارم پس بگذارید همان ماشین جادویی صدایش کنیم!!

فرض کنید عدد 4 را از سمت چپ وارد ماشین می‌کنید. از آن سوی دستگاه کلمه dcbea بیرون می‌آید. اینکه چطور این ماشین عدد 4 را به این کلمه تبدیل کرده است مشخص نیست. به علاوه اینکه باید بدانید این فرایند غیر قابل برگشت است. به این معنی که نمی‌توان حدس زد با ورود کلمه dcbea به دستگاه، چه چیزی از آن بیرون خواهد آمد. اما مطمئن باشید هربار که همان عدد 4 قبل را به سیستم وارد کنید، بی‌برو‌برگرد کلمه dcbea را تولید خواهد کرد.

حال فرض کنید عدد 26 را به ماشین می‌دهید. چیزی که در خروجی سیستم مشاهده می‌کنید 94c8e است. جالب شد! پس سیستم می‌تواند غیر از حروف اعداد یا تلفیقی از آن‌ها را هم تولید کند.

معما! می‌توانید حدس بزنید که باید چه عددی را وارد سیستم کنیم تا ابتدای خروجی تولید شده با سه عدد صفر شروع شود؟ برای مثال  000ab یا 00098 یا 000fa یا هرچیز دیگری مشابه این‌ها …

کمی به این سوال بیاندیشید. قبلا گفتم که ماشین جادویی ما به گونه‌ای است که نمی‌توانیم مقداری را محاسبه کنیم که خروجی تولید شده آن مشخص باشد. پس با چنین مکانیسمی چطور می‌توان معمای مطرح شده را پاسخ داد؟ تنها چیزی که به ذهن می‌رسد، امتحان کردن اعداد زیادی است تا به پاسخ برسیم. می‌شود همه اعداد دنیا را یکی یکی امتحان کنیم تا به خروجی‌ای برسیم که ابتدایش دارای سه تا صفر است؟!

احتمالا اگر نیمه پر لیوان را ببینیم، پس از چندین هزار امتحان می‌توانیم به عددی با سه صفر در اولش برسیم. پس در ماشین جادویی ما، محاسبه و تخمین ورودی‌ای که بتواند خروجی‌ای دلخواه را تولید کند بسیار دشوار است. ولی اگر ورودی در دست باشد، برای تخمین خروجی کافی است آن را به سیستم بدهیم و خروجی تولیدی را شناسایی کنیم. مثلا پاسخ به این سوال که:

اگر عدد 72533 را به ماشین جادویی بدهیم، نتیجه با سه تا صفر شروع می‌شود؟

خیلی هم سخت نیست. کافی است عدد را به دستگاه وارد کرده، خروجی آن را نگاه کنید. همین و بس!

پس مهم‌ترین ویژگی ماشین جادویی و سیستم‌هایی نظیر آن این است که با در دسترس بودن خروجی نمی‌توان ورودی متناظر آن را تخمین زد (بسیار سخت است)، ولی در صورت در دسترس بودن ورودی و خروجی، بررسی تناظر این دو عدد در سیستم بسیار آسان است.

همین ویژگی، مهم ترین خاصیت تابع هش است:

با در دسترس بودن خروجی، محاسبه ورودی کار بسیار دشواری است؛ اما با داشتن ورودی و خروجی، بررسی اینکه این ورودی منجر به خروجی مربوطه می‌شود بسیار ساده است.

نحوه استفاده از ماشین جادویی برای مهر و موم کردن یک برگه

برای مهر و موم کردن هر برگه از همین ماشین جادویی استفاده خواهیم کرد. باز هم شرایطی خیالی را متصور شوید. فرض کنید دو جعبه با شما داده‌‌ام. جعبه اول حاوی عدد 20893 است. سپس از شما می‌پرسم که آیا می‌توانید عددی را بیابید که در صورت جمع بستن با محتوای این جعبه، خروجی ماشین جادویی‌مان با سه صفر شروع شود؟

باز هم مانند سوال قبل تنها راه دستیابی به پاسخ استفاده از روش سعی و خطا است. احتمالا پس از چندین هزار بار امتحان کردن به عددی مانند 21191 خواهیم رسید که پس از جمع شدن با محتوای جعبه (20893) خروجی‌ای دارای سه عدد صفر در ابتدایش می‌دهد.

در این مثال، عدد 21191 مهر و موم عدد 20893 است. فرض کنید برگه‌ای داریم که عدد 20893 روی آن نوشته شده است. با قرار دادن یک نشانه با عدد 21191 روی این برگه به عنوان مهر و موم تا کسی نتواند پس از مهر و موم کردن آن، تغییراتی در آن اعمال کند، به محض اینکه عدد 21191 روی برگه قرار گیرد مهر و موم می‌شود.

این عدد مهر موم اثبات کار یا Proof of Work نامیده می‌شود و اثبات کننده کارهایی است که برای این محاسبات صورت پذیرفته است. البته فعلا برای سهولت در توضیح ما اثبات کار را با همان لفظ مهر و موم میشناسیم.

هرکسی که بخواهد انجام یا عدم انجام تغییرات در برگه را امتحان کند، کافی است عدد ثبت شده روی برگه را با عدد مهر و موم آن جمع بزند و آن را به ماشین جادویی بفرستد. در صورتی که خروجی به دست آمده عدد شروع شونده با سه صفر باشد، برگه و اطلاعات صحیح و قابل اعتماد است و تغییری پس از مهر و موم در آن صورت نگرفته است. در غیر این‌صورت، برگه مورد نظر بی‌ارزش است و می‌توانید آن را دور بیاندازید چرا که اطلاعات آن دستکاری شده‌اند.

از این روش مهر و موم، برای تمامی برگه هایمان (10 برگه به تعداد کاربران) استفاده کرده و سپس آن را در فولدرهایشان قرار می‌دهیم.

در نهایت، مهر و موم کردن صفحه

همانطور که گفتم، برای اینکه صفحه حاوی تراکنش‌های ثبت شده مهر و موم و قابل اعتماد شود، لازم است عددی محاسبه شود که در صورت جمع‌بندی با عدد صفحه و انتقال به ماشین جادویی، خروجی‌ای دارای سه صفر در ابتدای آن به دست بدهد. خروجی دارای سه صفر تنها یک مثال برای درک موضوع و نحوه عملکرد این مکانیسم است. این مثال تنها وسیله‌ای برای بیان نحوه کار تابع هش است و در عمل، شرایط بسیار پیچیده‌تر از این حالت است.

اکنون که مهر و موم کردن صفحه، لزوم آن و نحوه انجامش را می‌دانیم، میتوانیم به مرحله‌ای برگردیم که آخرین تراکنش مجاز روی اولین برگه نوشته شده و می‌خواهیم آن را مهر و موم کرده در فولدر ذخیره کنیم.

به محض اینکه نوشتن آخرین تراکنش (طبق این مثال تراکنش شماره 10 ام) به پایان رسید، تمام کاربران شروع به محاسبه عدد مهر و موم این برگه می‌کنند تا بتوانند پس از انجام مهر و موم لیست را در فولدر قرار دهند. تمام 10 کاربر با سرعت هرچه تمام‌تر محاسبات مربوط به عدد مهر و موم را انجام می‌دهند و هر کاربری که به عدد مربوطه رسید آن را اعلام می‌کند.

اکنون کافی است باقی اعضا بررسی کنند که آیا عدد اعلام شده درست است یا نه. در صورت مثبت بودن پاسخ، همگی برگه‌های خود را با آن عدد مهر و موم کرده و در فولدر می‌گذارند.

اما اگر برای یکی از اعضا (مثلا کاربر شماره 7) خروجی و عدد مهر و موم تطابق نداشت چه؟ هرچند که این احتمال خیلی کم است ولی می‌تواند ناشی از دلایل زیر باشد:

• احتمالا کاربر شماره 7 برخی از تراکنش‌های اعلام شده در شبکه را به درستی نشنیده است
• ممکن است برخی از تراکنش‌های اعلام شده به اشتباه نوشته شده باشد
• و یا احتمالا به عمد برخی از تراکنش‌ها را به نفع خود یا شخص دیگری از شبکه اشتباه ثبت نموده است

صرف‌نظر از اینکه کدامیک از احتمالات بیان شده اتفاق افتاده است، کاربر شماره 7 باید برگه خود را کنار گذاشته و یک کپی از روی سایر برگه‌ها برای خود تهیه کند. تا زمانی که این کاربر نیز برگه خود را تصحیح کرده، مهر و موم نموده و در پوشه قرار نداده است، امکان ادامه ثبت تراکنش‌ها برای شبکه وجود ندارد و سبب ممنوعیت فعالیت او در شبکه می‌شود.

عدد مهر و مومی که اکثریت آرا را داشته باشد، درست‌ترین عدد مهر و موم خواهد بود.

پس چرا همه اعضا انرژی خود را صرف انجام محاسبات می‌کنند در حالی که می دانند سایر اعضا عدد مهر و موم را به دست آورده و اعلام خواهند کرد؟

سوال خوبی است. این دقیقا همان چیزی است که باعث فعالیت اعضا و ادامه حیات سیستم می‌شود. شبکه برای کسی که زودتر از همه محاسبات را انجام داده و نتیجه درست را اعلام کند جایزه‌ای در نظر گرفته است. مقداری وجه می‌تواند انگیزه خوبی برای صرف انرژی و احتمالا منابع برای یافتن عدد مهر و موم باشد. خیلی ساده است. تصور کنید کاربر شماره 5 قبل از همه محاسبات را انجام داده و عدد مهر و موم برگه ها را اعلام می‌کند. به همین علت، شبکه 1 دلار به حساب او واریز می‌کند بدون اینکه از حساب کاربران دیگر کسر شود.

همین مکانیسم، بستر تولد بیت‌کوین است. اولین ارز رمزنگاری شده‌ای که روی بلاکچین منتقل می‌شود. در ادامه، برای اینکه کاربران یا همان ماینرها تلاش خود را در سطح شبکه افزایش دهند، به آن ها بیت کوین جایزه داده می‌شود. زمانی که تعداد کاربران مالک بیت‌کوین به میزان قابل توجهی می‌رسد، ارزش این ارز نیز افزایش یافته، کاربران اعضای دیگری را نیز وارد سیستم می‌کنند تا بیت‌کوین بیشتری جذب سیستم شود. به همین منوال، با افزایش تعدادکاربران و تقاضا، ارزش بیت کوین نیز ارتقا یافته و شبکه هر روز بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. این جایزه‌ها باعث می‌شوند تا کاربران به فعالیت خود در شبکه ادامه دهند.

به محض اینکه صفحه تکمیل شده از تراکنش‌ها مهر و موم شده و در فولدر قرار می‌گیرد، صفحه و لیست جدیدی برای ثبت‌ها بیرون آمده و کل چرخه از ابتدای آن تا انتها تکرار می‌شود.

اکنون می‌توانید هر لیست و صفحه را به عنوان یک بلاک و مجموعه آن‌ها را زنجیره بلاک یا همان بلاکچین در نظر بگیرید.

این توضیحات، توصیفی ساده از فناوری بلاکچین بود.

فقط چند نکته کوچک باقی می‌ماند

فرض کنید همه برگه‌ها (مثلا 5 برگه) در داخل فولدرمان ذخیره شده است. زمانی که یکی از اعضا به عقب برگشته و یکی از برگه‌ها و تراکنش‌های ثبت شده در آن را دستکاری می‌کند، سیستم و شبکه به تمام اعضا این امکان را می‌دهد تا از عدم تطابق عدد مهر و موم و اطلاعات برگه آگاه شوند. ولی شرایطی را در نظر بگیرید که همان فرد، عدد مهر و موم متناظر را نیز دستکاری کرده باشد. در این حالت چطور؟ برای ممانعت از این اقدام که کسی نتواند به عقب برگشته و اطلاعات یک برگه را به همراه عدد مهر و موم آن تغییر دهد، تغییر کوچکی در نحوه محاسبه عدد مهر و موم داده شده است.

جلوگیری از ویرایش اعداد مهر و موم

اگر به خاطر داشته باشید در ابتدای کار دو جعبه به شما داده بودم. جعبه اول حاوی عدد 20893 بود و دیگری نیز جعبه‌ای خالی برای محاسباتی که شما انجام می‌دهید. در حقیقت در بلاکچین سه عدد جعبه وجود دارد که دوتای آن‌ها حاوی داده است و جعبه سوم از طریق شما پر خواهد شد. زمانی که سه جعبه پر شده و وارد ماشین جادویی می‌شوند، لازم است بازهم خروجی تولید شده شرایط مطلوب را داشته باشد.

همانطور که می‌دانید، جعبه اول حاوی عدد برگه یا همان عدد لیست تراکنش‌ها است و جعبه دوم نیز حاوی عدد مهر و موم است. اما در جعبه سوم، خروجی سیستم برای برگه پیشین قرار می‌گیرد. با این ترفند ساده، هر برگه، به برگه پیش از خود لینک می‌شود. با این شرایط، اگر کسی بخواهد اطلاعات یکی از برگه‌های سابق را دستکاری کند، مجبور است تمامی داده‌ها و اعداد مهر و موم تمام برگه‌ها را تغییر دهد. بنابراین؛ احتمال موفقیت کاربر متقلب در بین تعداد بالای کاربران زنجیره بلاک و تعداد بالایی از تراکنش‌ها و صفحات تقریبا صفر است.

در این حالت، فرد متقلب سعی می‌کند زنجیره جدیدی را در شبکه ایجاد کند که با توجه به بالا بودن سرعت محاسبات و فعالیت‌های 9 کاربر نسبت به کاربر متقلب، زنجیره یا بلاکچین اصلی سازگازی نخواهد داشت. پس می‌توان تضمین کرد که بلندترین زنجیره از بلاک‌ها، سالم‌ترین زنجیره نیز هست.

وقتی گفتم یک نفر از 10 نفر نمی‌تواند کاری از پیش ببرد، زنگی در گوش‌تان صدا نکرد؟

اگر به جای 1 نفر از 10 نفر، 6 نفر متقلب باشند چه؟!

این، همان چیزی است که با عنوان حمله 51% از آن نام برده می‌شود و می‌تواند کل پروتکل را زمین بزند. درحقیقت، اگر اکثریت قاطع اعضای شبکه تصمیم به تقلب بگیرند، می‌توانند پروتکل را مختل کرده و آن را از هدف خود دور کنند. این، تنها عامل آسیب‌پذیری بلاکچین است و با وجود اینکه بسیار بعید به نظر می‌رسد، می‌تواند باعث فروریزی زنجیره شود.

منبع: WTF is The Blockchain