پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بابک صحراگرد؛ هفته‌نامه تجارت‌فردا / چندی پیش بانک مرکزی استفاده از بیت‌کوین و سایر ارزهای رمزنگاری شده را برای مراکز پولی و بانکی کشور ممنوع اعلام کرد. دلیل ابلاغ این ممنوعیت امکان استفاده از این ارزهای رمزنگاری شده در جابه‌جایی مجرمانه پول در قالب پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم عنوان‌شده است.پیش‌ازاین نیز بسیاری از بانک‌های مرکزی ازجمله بانک مرکزی آمریکا و انگلستان استفاده از بیت‌کوین را در نظام بانکی خود ممنوع اعلام کرده بودند.
این در حالی است که در حدود شش ماه پیش ژاپن به‌عنوان نخستین کشور، ضمن معرفی برخی از صرافی‌های مجاز برای خریدوفروش ارزهای رمزنگاری شده ، قوانین استفاده از این پدیده جدید تکنولوژیک را در کشور خود تدوین کرده است؛ اما چرا بسیاری از بانک‌های مرکزی دنیا در برخورد با پدیده ارزهای رمزنگاری شده با نگاهی بدبینانه و محافظه‌کارانه استفاده از ارزهای رمزنگاری شده را ممنوع اعلام کرده‌اند؟ آیا این سیاست محافظه‌کارانه صرفاً حاصل توزین فرصت‌ها در برابر تهدیدهای ارزهای رمزنگاری شده است؟ آیا ممنوعیت ارزهای ارزهای رمزنگاری شده می‌تواند مانع از نفوذ روزافزون این پدیده جدید پولی در بین شهروندان کشورهای مختلف شود؟
رقیبی خارج از مدار بانک مرکزی
کمتر از 10 سال پیش بود که گروهی موسوم به «ساتوشی ناکاموتو» در پاسخ به رویه بانک‌های مرکزی که منجر به بروز وضعیت بحرانی در اقتصاد جهانی شده بود، معمایی طراحی کردند که حل آن منجر به خلق پدیده پولی جدیدی شد. در سال 1991 «استوارت‌هابر» و «اسکات استورنتا» شکل جدیدی از شبکه کاربران را تعریف کردند که در آن اطلاعات در بستری غیرقابل نفوذ، جابه‌جا می‌شدند.
این شبکه که زنجیره بلوکیblock Chain نامیده می‌شود درواقع بستر تولد شکل جدید پول یعنی «ارزهای رمزنگاری شده» بود. اگرچه در ابتدا این پدیده جدید پولی چندان موردتوجه قرار نگرفت اما وجود عناصری چون شفافیت، نفوذناپذیری و دشواری استخراج رفته‌رفته باعث گسترش استفاده از بیت‌کوین در کارکردهای اساسی پول شد.
رفته‌رفته پس از سال 2010 برخی از فروشگاه‌ها و دانشگاه‌ها اقدام به پذیرش این ارزهای رمزنگاری شده در درگاه پرداخت خود کردند و نخستین تراکنش منجر به خرید در سال 2010 انجام شد. گسترش این ارز ارزهای رمزنگاری شده پس از سال 2016 وارد فاز جدیدی شد. به‌نحوی‌که ارزش هر بیت‌کوین در طول سال 2017 از 900 دلار به بیش از 20 هزار دلار رسید. نگاه به این پدیده نوظهور به حدی دوگانه بود که این صعود قیمتی از سوی یک عده صرفاً به‌عنوان یک حباب شناخته می‌شد، درحالی‌که برخی دیگر معتقد بودند ارزش هر بیت‌کوین به‌عنوان پدیده پولی غالب آینده حتی تا مرز پنج‌رقمی شدن نیز پیش خواهد رفت.
نشانه‌های این دو نگاه متضاد از همان آغاز به کار ارزهای رمزنگاری شده نیز دیده می‌شود؛ یعنی جایی که از دریچه نگاه پولی بیت‌کوین یک موجودیت تهدیدکننده بود، اما بازیگران ریسک‌پذیرتر بیت‌کوین را آغازی برای دگردیسی مفهوم پول می‌دانستند. محافظه‌کاری بانک‌های مرکزی و داشتن مسئولیت در قبال بازار پول نیز باعث شد بسیاری از بانک‌های مرکزی از همان ابتدا از این پدیده پولی با عنوان «موجودی شر» یاد کنند. موجودی شر که معرفی آن پاسخی به ضعف بانک‌های مرکزی در ایجاد بحران مالی سال 2008 بود.
چهار موج تقاضا به سمت بیت‌کوین
خالق بیت‌کوین در گام اول معمایی را طرح کرد که پاسخ به آن جایزه‌ای معادل با 50 بیت‌کوین به همراه داشت. در همان روزهای نخستین برخی از برنامه‌نویسان با حل این معما باعث خلق نخستین واحدهای ارزهای رمزنگاری شده با این عنوان شدند. پس از چندی نخستین موج تقاضای بیت‌کوین در بازارهای سیاه شکل گرفت.
بسیاری از فروشندگان مواد مخدر و اسلحه به‌واسطه ثبت نشدن اطلاعات پرداخت اقدام به فروش محصولات غیرقانونی خود با استفاده از این ارزهای رمزنگاری شده می‌کردند. افزون بر این برخی از دولت‌ها و شرکت‌ها که به علت محدودیت فنی یا دیپلماتیک امکان انتقال ارز به خارج از مرزهای خود را نداشتند شروع به استفاده از این بستر جدید کردند.
موج دوم تقاضای بیت‌کوین اما مربوط به شرکت‌های کارگزاری و تبلیغ‌کنندگان بیت‌کوین بود. در این زمان بود که معرفی درگاه‌های مختلف پرداخت به‌وسیله ارزهای رمزنگاری شده موجب گسترش اقبال به سمت بیت‌کوین و سایر ارزهای رمزنگاری شده شد. به‌این‌ترتیب رفته‌رفته تقاضا برای بیت‌کوین افزایش یافت تا اینکه صعود قیمت رفته‌رفته پای بازیگران ریسک‌پذیر را نیز به بازار ارزهای رمزنگاری شده باز کرد و حجم بیت‌کوین‌های خلق‌شده تا سال 2017 را به بیش از 15 میلیون بیت‌کوین رساند. می‌توان گفت با ورود این موج تقاضا رفته‌رفته حساسیت‌ها نسبت به بیت‌کوین افزایش یافت.
سه نقد به فرزند پولی تکنولوژی
می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیشروی ارزهای رمزنگاری شده به‌خصوص در سال‌های اخیر نوسان ارزش این ارزها بوده است. ازآنجاکه یکی از کارکردهای سه‌گانه پول ایفای نقش به‌عنوان واحد اندازه‌گیری ارزش است، نوسانات شدید قیمت ارزهای رمزنگاری شده به‌خصوص طی سال گذشته ذهن برخی از کارشناسان را نسبت به ماهیت پولی این پدیده دچار تردید کرده است. به همین دلیل مشاهده می‌شود که عموم بانک‌های مرکزی در چنین ابهامی استفاده از این ارزها را لااقل برای مدتی ممنوع اعلام کرده‌اند. چراکه شیوع کارکرد پولی این ارزها می‌تواند باعث ایجاد بی‌ثباتی در اقتصاد شود.
البته این ممنوعیت غیر همیشگی نشان می‌دهد که بانک‌های مرکزی نیز پذیرفته‌اند که مقابله با ارزهای رمزنگاری شده صرفاً از طریق انکار ممکن نیست و باید در آینده چارچوب قانونی و فنی برای بهره‌برداری از این پدیده تکنولوژیک را فراهم کنند. در این میان حتی برخی از بانکداران بزرگ به بانک‌های مرکزی توصیه کرده‌اند که هرچه زودتر شرایط و امکان بهره‌برداری از ارزهای رمزنگاری شده را فراهم کنند.
ازجمله «کریستین لاگارد»، رئیس صندوق بین‌المللی پول و آلن گرینسپن، رئیس سابق فدرال‌رزرو، آینده روشنی برای بیت‌کوین متصور شده و پیشنهاد‌هایی به بانک‌های مرکزی و دولت‌ها، در خصوص شیوه انطباق با این پدیده ارائه کرده‌اند. ارزهای رمزنگاری شده از بسیاری از ویژگی‌های ارزهای مرسوم در جهان برخوردارند با این تفاوت که هیچ نهاد دولتی بر انتشار و معاملات آن‌ها نظارت نمی‌کند. این پول جدید اعتبار خود را به‌جای بانک‌های مرکزی از امضای کاربرانی می‌گیرد که اتصال آن‌ها در شبکه بلاک‌چین منجر به ایجاد کدی یکتا و غیرقابل کپی به‌عنوان شناسه هر واحد بیت‌کوین می‌شود؛ بنابراین بیت‌کوین مانند بسیاری از ارزها به‌جز از کانال‌های مرسوم دست‌یافتنی نیست یا لااقل جعل آن با هزینه بالایی همراه است.
افزون بر این مقبولیت این پدیده طی سال‌های اخیر با توجه به گسترش نقش‌آفرینی آن رو به افزایش است و شفافیت و امنیت مبنای ارتباطی آن، باعث جلب اعتماد عمومی نسبت به این پدیده شده است؛ بنابراین باوجود نامتجانس بودن پذیرش زنجیره‌ای از کدها به‌عنوان یک واحد پولی، بیت‌کوین از بسیاری از کاراکترهای پول برخوردار است. یکی دیگر از ایراداتی که به ارزهای رمزنگاری شده گرفته می‌شود، نبود امکان رصد معاملات مبتنی بر ارزهای رمزنگاری شده در رادار بانک‌های مرکزی است.
به‌خصوص اینکه برخی از برآوردها از سهم بالای کارتل‌های مواد مخدر و اسلحه در بازار فعلی بیت‌کوین حکایت دارند؛ بنابراین می‌توان گفت یکی دیگر از دلایل بانک‌های مرکزی برای نشان دادن تابلوی ایست به معامله ارزهای رمزنگاری شده ، جلوگیری از تأمین مالی فعالیت‌های مجرمانه و تروریستی است. این در حالی است که در سوی مقابل برخی از کارشناسان معتقدند ارزهای رمزنگاری شده به‌تدریج به یک پدیده غالب پولی تبدیل خواهند شد، بنابراین به‌جای انکار این پدیده پولی باید بستر مناسب برای استفاده از ظرفیت‌های ارزهای رمزنگاری شده را فراهم کرد.
زاویه دیدی که عموماً در بین بازیگران ریسک‌پذیرتر اقتصاد شیوع پیداکرده است. نکته جالب‌توجه این است که از این زاویه دید حجم دلار در تماس با چرخه‌های پول‌شویی به حدی است که ورود ارزهای رمزنگاری شده نمی‌تواند نیروی تشدیدکننده چندانی درزمینهٔ پول‌شویی ایجاد کند؛ بنابراین نوعی بزرگنمایی درباره اثر رواج ارزهای رمزنگاری شده در تأمین مالی فعالیت‌های مجرمانه به چشم می‌خورد.
ورود بیت‌کوین به اتاق سیاست‌گذاری
می‌توان رویکرد بانک‌های مرکزی نسبت به ارزهای رمزنگاری شده مز پایه را در سه دسته جای داد. در دسته نخست کشورهایی مانند روسیه، آمریکا و انگلستان استفاده از ارزهای رمزنگاری شده را ممنوع اعلام کرده‌اند. این در حالی است که ژاپن باوجود گزارش چندین مورد تخلف درزمینهٔ ارزهای رمزنگار، چارچوب قانونی و عملیاتی استفاده از ارزهای رمزنگاری شده را تدوین و یازده صرافی منتخب را برای عملیات تبدیل این ارزهای رمزنگاری شده معرفی کرده است.
برخی از دولت‌ها نیز مانند کره جنوبی استفاده از این ارزهای رمزنگاری شده را منوط به ثبت اطلاعات تراکنش کرده‌اند. در ایران نیز سیاست‌گذار پولی همسو با بسیاری از بانک‌های مرکزی در سراسر جهان استفاده از بیت‌کوین را برای نظام پولی و مالی خود ممنوع اعلام کرده است. بررسی اظهارنظر مقامات رسمی در رابطه با این پدیده نامأنوس ارزی نشان می‌دهد که ورود ارزهای رمزنگاری شده به ذهن سیاست‌گذاران ایرانی هم‌زمان با گسترش تب بیت‌کوین اتفاق افتاده است.
در این میان نخستین اظهارنظر رسمی از سوی مقامات بانک مرکزی حاوی فرصت‌ها و تهدیدهای هم‌زمان این ارزهای رمزنگاری شده و لزوم بررسی ابعاد بیت‌کوین بود. حال به نظر می‌رسد که سیاست‌گذار ارزی پس از بررسی وجوه مختلف سکه بیت‌کوین رأی به ممنوعیت معامله ارزهای رمزنگاری شده در کشور داده است. این در حالی است که برخی از کارشناسان و مقامات اجرایی کشور (ازجمله وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات) ضمن تمرکز بر فرصت‌های همراه ارزهای رمزنگاری شده از لزوم ایجاد ارز محلی بومی سخن گفته بودند.
فرصت و تهدید بیت‌کوین
می‌توان گفت مهم‌ترین نقدهای واردشده به بیت‌کوین شامل امن نبودن ارزهای رمزنگاری شده ، نبود پشتوانه دولتی، امکان استفاده در فعالیت‌های مجرمانه بدون ثبت اطلاعات و رفتار پر نوسان و بورسی قیمت این پدیده پولی است. البته می‌توان گفت نقدهایی که نسبت به امنیت این ارزهای رمزنگاری شده می‌شود احتمالاً ناشی از نشناختن یا نامأنوس بودن این پدیده پولی است چراکه نفوذ در این شبکه عملاً غیرممکن و ایجاد نسخه تقلبی آن ازنظر اقتصادی توجیه‌پذیر نیست.
آشکار نبودن مختصات کامل بیت‌کوین برای کارشناسان در اظهارات منتشرشده درباره علل صعود قیمت ارزهای رمزنگاری شده در سال گذشته نیز به‌روشنی به چشم می‌خورد. شاید به همین دلیل باشد که برخی از بانک‌های مرکزی استفاده از بیت‌کوین را نه برای همیشه که برای مدتی ممنوع اعلام کرده‌اند. به عقیده کارشناسان با گسترش استفاده از ارزهای رمزنگاری شده روند نوسان قیمت این پدیده‌های پولی نیز به سایر ارزهای مرسوم نزدیک‌تر خواهد شد و رفته‌رفته کارکرد ارزهای رمزنگاری شده به‌عنوان واحد اندازه‌گیری ارزش نیز تقویت خواهد شد.
از سوی دیگر استفاده از ارزهای رمزنگاری شده با تسهیل و کاهش هزینه انتقال پول می‌تواند هزینه نهایی بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی را کاهش دهد. افزون بر این با توجه به اینکه هیچ محدودیت دولتی در معامله این ارزهای رمزنگاری شده اعمال نمی‌شود، دولت‌هایی که تحت تحریم سایر کشورها قرار می‌گیرند می‌توانند از ارزهای رمزنگاری شده برای پایان دادن به هژمونی دلار استفاده کنند. به‌خصوص کشورهایی نظیر ایران که طی سال‌های اخیر به سیبل سیاست‌های محدودکننده آمریکا تبدیل‌شده است.
البته این ویژگی ارزهای رمزنگاری شده تا حدودی می‌تواند برای تراز سرمایه کشور نیز تهدیدکننده باشد. به‌خصوص در شرایط اعمال‌شده برای محدودیت معامله و انتقال ارز در کشور طی هفته‌های اخیر، ممکن است برخی از شهروندان از این ابزار نوین پولی به‌عنوان راه‌حلی برای رفع این محدودیت و خروج سرمایه از کشور استفاده کنند. ملاحظه‌ای که احتمالاً در دلایل سیاست‌گذاران برای ممنوع اعلام کردن بیت‌کوین در ایران نیز نقش داشته است.
بررسی وجوه مختلف ارزهای رمزنگاری شده و به‌خصوص بیت‌کوین نشان می‌دهد که برخی از تهدیدات برشمرده برای بیت‌کوین ناشی از اغفال بانک‌های مرکزی در ترسیم راهبردی مشخص برای برخورد با فرزند پولی تکنولوژی است. به عقیده بسیاری از کارشناسان صرف‌نظر از اختلاف‌نظرهای شدید در رابطه با ارزهای رمزنگاری شده ، نفوذ این پدیده جدید و انطباق آن با تغییرات ناشی از تکنولوژی در زندگی بشر به حدی است که دیر یا زود بیت‌کوین و سایر ارزهای رمزنگاری شده به یک پدیده غالب پولی تبدیل خواهند شد.
بانک جهانی نیز در اجلاس پیشین «داووس» با اشاره به چنین سناریوی محتملی از تمامی کشورها خواسته بود تا درزمینهٔ تعیین چارچوبی برای نظارت بر بیت‌کوین ایفای نقش کنند؛ بنابراین به نظر می‌رسد که رفته‌رفته نگاه سلبی به این پدیده تغییر پیدا کند و کلیدواژه نظارت و کنترل‌پذیر کردن جایگزین واژه ممنوعیت در اظهار مقامات پولی در رابطه با این پدیده شود.
دیدگاه‌ها بسته شده است.