پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رضا رمضان، دانشجوی دکترا از دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا؛ به گزارش دنیای اقتصاد/ در طی سال‌های اخیر فنّاوری بلاک‌چین بسیار موردتوجه دنیای فناوری قرارگرفته است. موازی با کلمه بلاک‌چین، برخی کلمه رمز ارزها را نیز به کار می‌برند و به‌اشتباه این دو کلمه را معادل هم قرار می‌دهند. در این مقاله کوتاه بر آنیم تا مروری سریع بر فلسفه و کاربرد فنّاوری بلاک‌چین داشته و توضیح دهیم که چرا در آینده ممکن است رمز ارزها منسوخ و از رده خارج شوند، اما فنّاوری بلاک‌چین به حرکت توسعه‌ای خود ادامه خواهد داد.
بلاک‌چین یکی از روش‌های قدرتمند برای غیرمتمرکزسازی (Decentralization) سیستم‌ها است. تحقیقات روی علم غیرمتمرکزسازی سیستم‌ها از حدود ۳۰ سال قبل با تعریف مسئله ژنرال‌های بیزانسی Byzantine
Generals Problemدر دانشگاه‌ها شروع شد. هدف غیرمتمرکزسازی ایجاد شبکه یا سیستمی است که در آن اعضا بتوانند بدون وجود یک سیستم یا مدیر برای تأیید هویت، به اطلاعات یکدیگر اعتماد کنند؛ به عبارت دیگر اعضا بتوانند در مورد اطلاعات داخل سیستم به اجماع دست پیدا کنند، بدون آنکه نیاز به یک ناظر یا مدیر داشته باشند. برای مثال مردم یک کشور بتوانند با شرکت در انتخابات ریاست جمهوری، یک رئیس‌جمهور انتخاب کنند بدون آنکه نیازی به وزارت کشور به‌عنوان برگزارکننده انتخابات به منظور نظارت و شمارش آرا باشد.
هیچ‌کدام از روش‌های غیرمتمرکزسازی پیشنهادی تا سال ۲۰۰۹ در ابعاد وسیع کارآیی نداشتند؛ یعنی در سیستم‌هایی با حداکثر تنها ۱۰۰ عضو کار می‌کردند. ازاین‌رو بیشتر در صنایع خاص مانند سیستم کنترل پرواز هواپیماهای بوئینگ استفاده می‌شدند. در سال ۲۰۰۹ معرفی فنّاوری بلاک‌چین امکان غیر متمرکزسازی در سیستم‌ها با صدها هزار عضو را فراهم کرد. مهم‌تر آنکه، برخلاف روش‌های قبلی امکان آن را فراهم کرد که حتی در شبکه‌ای که اعضا یکدیگر را نمی‌شناسند فرآیند رأی‌گیری یا اجماع انجام شود. این روش توسط فردی بانام مستعار ساتوشی ناکاموتو به‌عنوان مبدع رمز ارز بیت‌کوین معرفی شد؛ اما ازآنجاکه این فرد اثبات علمی برای روش خود ارائه نکرد و مقاله اولیه قادر به توضیح و اثبات روش پیشنهادی به‌صورت کامل نبود، بلاک‌چین موردتوجه ویژه دنیا قرار نگرفت. فنّاوری بلاک‌چین در طی سال‌های بعد توسط محققان دانشگاهی و شرکت‌های بزرگی مانند ای‌بی‌ام موردتحقیق و توسعه فراوان قرار گرفت و خواص و کارآیی آن اثبات شد. طی سال‌های اخیر در مجامع دانشگاهی و تحقیقاتی مانند انجمن IEEE فنّاوری بلاک‌چین به‌عنوان اینترنت بعدی The Next Interne معرفی می‌شود. در حال حاضر سیستم‌های بسیار زیادی درحال‌توسعه بر اساس فنّاوری بلاک‌چین هستند. انتظار می‌رود در آینده نزدیک محصولاتی مبتنی بر فنّاوری بلاک‌چین در کاربردهایی مانند ردیابی داروها در صنعت داروسازی، ثبت‌اسناد و املاک، برقراری ارتباط مستقیم بین کشاورزان و مراکز توزیع محصولات کشاورزی و … مورداستفاده قرار گیرد. همچنین شرکت‌های بزرگ فناوری اطلاعات مانند ای‌بی‌ام و سامسونگ اقدام به توسعه پلت‌فرم‌های برنامه‌نویسی بلاک‌چین کرده‌اند تا توسعه‌دهندگان این سیستم‌ها را ترغیب کنند بر بسترهای تولید آن شرکت‌ها، سیستم‌های غیرمتمرکز و توزیعی خود را توسعه دهند. باوجوداین خوش‌بینی در مورد آینده فنّاوری بلاک‌چین، در خصوص رمز ارزهایی مانند بیت‌کوین که بر اساس فنّاوری‌های بلاک‌چین بدون مجوز (Permissionless Blockchain) بناشده‌اند، سؤالات و مشکلات زیادی مطرح‌شده و بسیاری از متخصصین، آینده روشنی برای بیت‌کوین متصور نیستند. رمز ارزها، به‌عنوان ارز رمزنگاری شده خارج از نظارت بانک‌های مرکزی، چند سالی است که توجه دنیای فنّاوری را به خود جلب کرده‌اند. رمز ارزها امکان کنترل تبادلات پولی توسط دولت‌ها را غیرممکن می‌سازند. بر اساس این فنّاوری، ده‌ها هزار رمز ارز دیگر طی چند سال گذشته تولیدشده است. به‌نحوی‌که در حال حاضر طراحی و تولید یک رمز ارز جدید روی بسترهای موجود بلاک‌چین بیش از چند ساعت زمان نمی‌برد.
هر یک از رمز ارزهای نوظهور با افزودن ویژگی‌های جدید سعی می‌کنند به محبوبیت خود بیفزایند تا کاربران بیشتری را جذب کنند. در رمز ارز بیت‌کوین مشخصات صاحب حساب معلوم نیست اما شماره‌حساب و میزان بیت‌کوین موجود در هر حساب مشخص است. همچنین به ازای هر تراکنش انتقال بیت‌کوین، شماره‌حساب ارسال‌کننده و دریافت‌کننده و میزان بیت‌کوین انتقالی معلوم است. در رمز ارز زی‌کش (zcash)، این اطلاعات نیز پنهان و در سیستم قابل‌مشاهده نیست. بدین معنی که سیستم تنها یک تراکنش انتقال پول را نشان می‌دهد؛ اما کاربران سیستم نمی‌دانند چه میزان زی‌کش (zcash) و مابین کدام حساب‌ها منتقل‌شده است. رمز ارزهای موجود بستری مناسب برای پول‌شویی هستند. دو ویژگی عدم نظارت و کنترل توسط بانک مرکزی یا مقام ناظر و اختفای فوق‌العاده زیاد در انتقال رمز ارز، رمز ارزها را بستری مناسب برای تجارت‌های سیاه و پول‌شویی کرده است. اختفای بیش‌ازحد، باعث ناامنی در دنیا می‌شود. از چند سال قبل متخصصین این حوزه مانند دکتر آنتونوپولوس نویسنده کتاب Mastering Bitcoin در خصوص تغییر الگوی جنایت در جامعه در صورت حضور رمز ارزهای مبتنی بر بلاک‌چین بی مجوز هشدار می‌دهد. درصورتی‌که جنایتکاران بدانند امکان اخاذی و انتقال پول یک فرد فقط در صورت داشتن کلید خصوصی او مهیا بوده و این انتقال غیرقابل‌برگشت و ردیابی است، جان انسان‌ها در معرض خطر قرار می‌گیرد. بیل گیتس بنیان‌گذار مایکروسافت نیز در سخنرانی مارس ۲۰۱۸ خود اعلام کرد رمز ارزها مستقیماً جان انسان‌ها درخطر می‌اندازند؛ بنابراین ویژگی‌های ذکرشده برای رمز ارزها در تضاد کامل با مسیر حرکت سیستم‌های بانکی دنیا برای شفاف‌سازی انتقالات پولی قرار دارند.
علاوه براین، هزینه تراکنش (Transaction Fee) زیاد انتقالات رمز ارزها در مقایسه با سیستم‌های بانکداری الکترونیک استفاده از رمز ارزها را غیر مقرون‌به‌صرفه می‌کند. در بانکداری الکترونیکی متداول، به علت آنکه پول مشتری در اختیار بانک قرار دارد، بانک‌ها تراکنش‌های پولی را با هزینه بسیار پایین یا بعضاً رایگان برای مشتریان خود انجام می‌دهند؛ اما در رمز ارزها هر تراکنش باید به میزانی هزینه تراکنش پرداخت کند که سیستم بلاک سازهای بلاک‌چین (Miners) را در شبکه رمز ارز متقاعد کند تا آن تراکنش را در بلاک‌چین قرار داده و به آن رسمیت ببخشند؛ بنابراین برای انتقال قانونی پول، درجایی که سیستم الکترونیک مرسوم بانکی در دسترس باشد، مردم انگیزه‌ای برای به‌کارگیری رمز ارز ندارند.
متأسفانه توهم یک‌شبه پولدار شدن، افراد زیادی را به تجارت باطل رمز ارزها سوق داده است. بازار فعلی رمز ارزها را می‌توان با بازار معاملات فارکس یا شرکت‌های هرمی مقایسه کرد. در این سیستم‌ها کار و تولیدی صورت نمی‌پذیرد و ارزشی خلق نمی‌شود. با توجه به مضرات رمز ارزها برای سیستم‌های اقتصادی ازجمله تجارت سیاه و حضور تبهکاران، در حال حاضر بسیاری از کشورها مانند چین، ژاپن، آمریکا، کره‌جنوبی، پاکستان و … معاملات رمز ارزها را ممنوع کرده یا محدودیت‌های زیادی بر آن وضع کردند. امید است که خواننده این مقاله کوتاه با درک اهمیت توسعه به‌کارگیری فنّاوری بلاک‌چین و بهره‌گیری از مزایای آن، از ورود به بازار تجارت سیاه رمز ارزها خودداری کند.