پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی امروزه به موزه این بانک تبدیل شده است و با نمایش ابزار قدیمی بانکداری و اسکناس‌های تاریخی، تصویری از بانکداری در گذشته را به نمایش می‌گذارد. قانون تأسیس بانک ملی ایران پس از پایان جنگ جهانی اول و خروج اشغالگران از ایران، در جلسه تاریخ ۱۴ اردیبهشت‌ماه ۱۳۰۶ به تصویب مجلس رسید و اساسنامه بانک در ۱۴ تیرماه ۱۳۰۷ مورد تصویب کمیسیون مالیه مجلس قرار گرفت و در نهایت ۲۰ شهریور ۱۳۰۷ بانک ملی ایران در تهران رسماً کار خود را آغاز کرد.
سال ۱۳۱۸ قانونی به‌منظور تشویق و ترغیب مردم به پس‌انداز تصویب شد که به دنبال آن صندوق پس‌انداز بانک ملی ایران کار خود را آغاز کرد و پس از استقرار نظام بانکداری اسلامی به‌صورت قرض‌الحسنه پس‌انداز، یکی از واحدهای فعال بانک به شمار می‌رود.
ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی ایران اکنون به لحاظ قدمت جایگاه ویژه‌ای دارد. این ساختمان در بین آثار ثبت شده میراث فرهنگی قرار دارد. مدیران این بانک با هدف بازدید عمومی مردم از اشیای موزه بانک ملی ایران، این ساختمان به موزه تبدیل کردند و اکنون اشیای گران‌قیمت و گنجینه‌های ارزشمند بانک ملی برای عموم قابل بازدید است.
موزه بانک ملی ایران در ۲۱ تیرماه ۹۶ با حضور اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور افتتاح شد. این این ساختمان در خیابان فردوسی واقع است و شامل مجموعه‌ای از سکه‌ها، نقاشی‌های مدرن و کلاسیک، اشیای قیمتی اهدا شده از سوی بزرگان دنیا و نیز اسناد معاملات بزرگ می‌شود.
سایت کجارو نیز گزارشی از این موزه تهیه کرده است که بخشی از آن را در ادامه می‌خوانیم:
پای درهای چوبی این ساختمان دو شیر مسی رنگ به سمت خیابان گردن کشیده‌اند. شیرهای سنگی مقابل ساختمان موزه بانک ملی، نماد نگهبانی ایمن از دارایی‌های سپرده‌گذاران در این بانک بوده‌اند و زنجیرهای قطوری که مقابل در، میان دو شیر سنگی روی سکوها نصب شده نمایانگر حفاظت از اموال مشتری‌های بانک‌ها است. پشت سر شیرهای سنگی، بنایی بلندبالا قرار گرفته که بیننده را به یاد قلعه‌های مستحکم می‌اندازد. به‌خصوص که مردان حکاحی‌شده روی نمای بنا کمان به دوش و نیزه به دست بخشی از ظاهر ساختمان را از آن خود کرده‌اند.
سالن داخل موزه سقف بلند و نور زیادی دارد. ویترین‌های شیشه‌ای موزه بانک ملی تا انتهای سالن شمالی آن پیش رفته‌اند. اسنادی که پشت ویترین‌ها به نمایش درآمده‌اند، ماجرای پیشنهاد تأسیس بانک ملی را بیش از ۱۳۰ سال به عقب برمی‌گردانند و از خصوصیات صرافی‌ها و تجارت‌خانه‌های قبل از تأسیس بانک پرده بر می‌دارند. به این ترتیب معلوم می‌شود که صراف‌ها بیشتر از افراد دیگر با تعیین، صحت وزن و عیار سکه‌ها و همینطور مبادله پول بین شهرهای ایران و خارج از کشور سر و کار داشته‌اند. به‌طوری که دنباله بانکداری مدرن به این حرفه برمی‌گردد.
پیشنهاد تأسیس بانک ملی را نخستین بار یکی از صرافان بزرگ تهران مطرح کرده است. حاج محمدحسن امین‌الضرب در تصویر سند موجود در موزه بانک ملی نشسته و جملات کنار عکس او خبر می‌دهند که پیشنهاد تأسیس بانک را او به گوش ناصرالدین شاه قاجار رسانده بود، اما قدرت منفعت‌طلب‌ها به صراف قجر چربید و ناصرالدین شاه با استقرار این بانک مخالفت کرد. در نهایت ورق به نفع تأسیس بانک شاهنشاهی برگشت. خطوطی از سند موجود نشان می‌دهد رد پای بیگانگان و عوامل آنها در مسکوت ماندن تأسیس بانک ملی و در عوض استقرار بانک شاهنشاهی هویدا بوده است.
بعدها با استقرار مشروطیت، زمانی که دولت از مجلس شورای اسلامی برای استقراض خارجی کسب اجازه کرد، نمایندگان این مجلس برای قطع نفوذ بانک‌های خارجی خواستار تأسیس بانک ملی شدند. روزهای سال ۱۲۸۵ خاطره این اتفاق را در خود ثبت کرده است.
۹۰ سال پیش با ۲۰ میلیون ریال سرمایه خیال تأسیس یک بانک را عملی کرده‌اند، این را سند موجود در ویترین بخش شمالی موزه بانک می‌گوید که سرمایه اولیه راه‌اندازی بانک ملی در سال ۱۳۰۷ را ۲۰ میلیون ریال عنوان کرده است. البته ظاهرا این رقم مربوط به حساب و کتاب روی کاغذ بوده چون همین بانک با سرمایه اولیه هشت میلیون ریال به‌طور رسمی کارش را آغاز کرده است. سندهای دیگر به نمایش درآمده در ویترین‌ها خبر از زمان و نحوه ساخت نخستین ساختمان بانک داده‌اند. درست پنج سال بعد از تأسیس بانک ملی، برای ساخت بنای بانک ملی، یک معمار آلمانی را از بین معماران بنام آن روزگار انتخاب کرده‌اند. «هاینریش» در سال ۱۳۱۲ طراحی اولیه ساخت بنا را انجام داده است. طرح معمار آلمانی بانک ملی در مدت سه سال به طور کامل پیاده‌سازی و ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی در سال ۱۳۱۵ تحویل مسئولان داده شده است.
کم‌کم پای شعبه‌های بانک ملی با معماری ثابت و شبیه ساختمان اولیه، به نقاط مختلف پایتخت و دیگر شهرها هم باز می‌شود. بوشهر جزو نخستین شهرهایی بوده که از این امکان بهره‌مند شده است. طرح‌های محسن فروغی، استاد معماری در آن روزهای ابتدایی استقرار شعبه‌های بانک ملی، در شهرهای اصفهان، تبریز و شیراز و همینطور بازار تهران قابل تشخیص بوده است. سادگی و تلفیق معماری ایرانی و اروپایی در تمام این بناها دیده می‌شود. شعبه دانشگاه تهران بانک ملی را بعدها، یورن اوتزن معمار دانمارکی طراحی کرد. این بنا که هنوز هم در راسته خیابان انقلاب سرپا است، دارای نمادهایی از معماری ایرانی و اسلامی است. این اولویتی بود که اوتزن برای طراحی این شعبه از بانک ملی در نظر داشته و با همکاری یک معماری اتریشی آن را پیاده‌سازی کرده است.
بانک ملی ایران در سال ۱۳۱۱ چاپ انحصاری اسکناس را در دست گرفت. تقریبا دو سال قبل از این، بانک ملی توانسته بود امتیاز حق نشر اسکناس از سوی دولت ایران را با پرداخت ۲۰۰ هزار لیره انگلیسی از بانک شاهنشاهی خریداری کند. هر چند بعدها بانک مرکزی عهده‌دار چاپ اسکناس در کشور شد، اما یادگار روزهایی که بانک ملی در آنها اسکناس چاپ می‌کرد، بالای اسکناس‌های ویترین موجود است و نشانه بانک ملی ایران روی اسکناس‌های درشت آن زمان درج شده است. بعضی از این اسکناس‌ها حتی نمای بیرونی ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی را همراه خود داشتند و اکنون نمونه‌هایی از آنها در میان اشیای موزه‌ای این بانک وجود دارد. در کنار این اسکناس‌ها نمونه‌هایی از اسکناس‌های بانک شاهنشاهی رایج در دوره قاجار هم هست. یک تومانی قرمز- قهوه‌ای آن روزها، اسکناس ۱۰ تومانی به رنگ آبی و زرد و دو تومانی سبزرنگی که در نوار بالایی آن نوشته شده این اسکناس «فقط در تهران ادا خواهد شد.» به این ترتیب اسکناس‌های این چنینی تنها در شهر یا شهرهای معینی پذیرفتنی و دارای ارزش بوده‌اند.
نقطه آغاز افتتاح حساب در بانک ملی به روز هفدهم شهریور سال ۱۳۰۷ برمی‌گردد. اوراق حساب شماره «یک» بانک در یکی از ویترین‌های بخش شمالی ساختمان موزه نگهداری می‌شود. کمی آن طرف‌تر برگی از روزنامه اطلاعات قاب گرفته شده که چرایی تأسیس بانک ملی را در گزارشی یک صفحه‌ای برای مخاطبانش تشریح کرده است. تیتر درشت بالای صفحه می‌گوید «تأسیس بانک ملی ایران آرزوی ملی بود.» در تصویری که میانه صفحه روزنامه چاپ شده، صفی از مردان با کت‌وشلوار اتو کشیده و کلاه پهلوی به سر ایستاده‌اند و احتمالا متصدی افتتاح حساب بانک ملی را در نخستین روز کاری‌اش تماشا می‌کنند.
پشت شیشه ویترین‌های موزه دستگاه‌هایی به نمایش درآمده‌اند که نسبت به ماشین حساب‌های فعلی چند برابر حجم و وزن دارند. چیزی شبیه ماشین‌های تایپ که مدام به ته خط می‌رسیدند و باید قسمت بالایی دستگاه را به اول خط بعد، هل می‌دادند. به غیر از شماره‌های صفر تا ۹ و عمل‌های اصلی مانند جمع و تفریق، ضرب و تقسیم که بین همه ماشین حساب‌های موزه مشترک هستند دکمه‌های دیگری با استفاده از علائم و پیکان‌ها مشخص شده‌اند. تاریخ استفاده از ماشین حساب‌های عظیم‌الجثه (نسبت به ماشین حساب‌های فعلی) به دهه ۲۰ و ۴۰ بر می‌گردد.
نمونه‌هایی از ترازوهای ریز و درشت در موزه بانک ملی موجود است. بازدیدکننده‌ها در کنار ترازوی بلند قد انتهای سالن می‌ایستند و ردیف وزنه‌های یک کیلوگرمی تا یک گرمی کنار ترازو را از زیر نظر می‌گذرانند. درست پشت سر میله‌های باجه‌ها ترازوهای کوچکی در محفظه‌های شیشه‌ای نگهداری می‌شود که باید به کار اندازه‌گیری وزن جواهر یا سنگ‌های قیمتی بیایند. کاسه کوچک یکی از ترازوها در اندازه یک نیمه گردو، برای اندازه‌گیری مروارید کاربرد داشته است. محفظه‌های شیشه‌های دیگر در ادامه همین مسیر، شمش‌های نیم و یک کیلوگرمی طلا را با نشان جدال تن به تن یک پهلوان با شیری به نمایش گذاشته‌اند که روی پاهای عقب خود ایستاده است.
در موزه بانک ملی ایران نمونه‌هایی از نخستین دفترچه‌های حساب پس‌انداز بانک وجود دارد. عمر یکی از دفترچه‌ها ۸۸ سال است و عدد درج شده زیر عنوان تاریخ، به روز هفدهم شهریور سال ۱۳۰۸ باز می‌گردد. مشتری در آن روز مبلغ ۱۵۰ قران در بانک سپرده‌گذاری کرده و در محل درج امضا خطوطی نسبتا محو از او به یادگار مانده است. بانک ملی در آن روزها با درج اطلاعاتی در دفترچه حساب، مشتری‌ها را از حقوق و مسئولیت‌هایشان آگاه کرده است. هشدارهایی که به مشتری می‌گویند کتابچه وجوه باید محفوظ بمانند چون بانک ارائه‌دهنده کتابچه را صاحب مطلق آن می‌داند. ذکر این نکات در نبود سیستم الکترونیک شناسایی مشتری، منطقی به نظر می‌رسیده البته بانک در بخشی هم یادآور شده که حق رسیدگی و تحقیقات را برای خود محفوظ باقی گذاشته است.
دسته چک‌های بانک ملی این طور که نمونه‌های موجود در موزه نشان می‌دهند در دهه ۲۰ در قطع بزرگ تهیه می‌شده‌اند. در مقابل قسمتی از چک که مبلغ حساب درج می‌شده، کلمه «قرآن» به چشم می‌خورد. تاریخ این چک‌ها حوالی سال‌های ۱۳۱۰ دور می‌زند. در کنار آنها اساسنامه بانک ملی و سررسیدی که بانک در سال ۱۳۱۹ چاپ کرده است، موجود است. آلبوم نمونه اسکناس‌های دوره پهلوی اول، اسکناس‌هایی را روی برگه‌های مقوایی آلبوم به نمایش در آورده که در نگاه اول، کوچک‌تر از اسکناس‌های معمول به نظر می‌آیند. اما قرارگیری اسکناس‌ها در ویترین شیشه‌ای این امکان را نمی‌دهد که اندازه دقیق آنها ارزیابی شود. با این حال از فاصله چند وجبی با اسکناس‌ها می‌توان تخمین زد قطع آنها کمی بزرگ‌تر از کف دست، شاید به اندازه یک بند کوتاه انگشت باشد.
در دهه ۳۰ و ۴۰ گاهی برای کسانی که از داشتن دسته چک محروم بودند ضمانت بازپرداخت وام کار مشکلی بود. در این میان، بانک کارگشایی باید مانند ناجی وارد عمل شده باشد؛ چرا که با پذیرفتن و قیمت‌گذاری روی اثاثیه و جواهرات در ازای آنها به مشتریان خود وام پرداخت می‌کرد.
مبلغ وام، «حق‌الحفاظه» و «بیمه» در بخش انتهایی فرم مشخص می‌شده و بعد از پایان کار، از فرم جدا می‌شده است. حالا بعد از گذشت پنجاه و چند سال از به کارگیری این فرم، در نمونه موجود یک مشتری مشخص است که او جفت گوشواره‌های ملیله‌اش را با تزیینات یاقوت به گرو بانک گذاشته اما ظاهرا مبلغ بیشتری نیاز پیدا کرده و ردیف بعد نام النگوهای بادامی را به فرم او اضافه کرده است. او با گرو گذاشتن ۱۳ گرم جواهر، ۵۰۰ ریال وام دریافت کرده و مهلتی که برای بازپرداخت وام به او داده‌اند، ۱۴ ماه مقرر شده است.
بخش ابتدایی سالن شمالی موزه به نمایش سکه‌های دوران مختلف ایران اختصاص داده شده است. زیر ویترین‌های زاویه‌داری که سمت نگاه بازدیدکنندگان صورت گردانده‌اند، ردیف سکه‌های ریز و درشتی چیده شده که برای دیدن نقوش روی آنها گاهی نیازی به چشم مسلح است. به همین خاطر، ذره‌بینی روی شیشه ویترین کار گذاشته‌اند تا بازدیدکنندگان به دلخواه خود آن را روی سکه‌ها حرکت دهند و نقش سکه ها را در حالت درشت نمایی شده ببینند. سکه‌ها از همان ویترین اولیه تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده‌اند. مدام ریز یا درشت شده‌اند. در بعضی موارد امکانات تولید این سکه‌ها آنقدر ابتدایی بود که حتی نتوانسته‌اند یک سکه متقارن ضرب کنند. حالا با دیدن همین سکه‌ها از فاصله یک متری، طوری به نظر می‌آیند انگار که دندان‌های تیزی کناره‌های فلزی آنها را جویده باشد یا در گذر روزگار، زیر پای یک شی سنگین جا مانده و فرورفتگی پیدا کرده باشند.
با این حال ریزه‌کاری‌های هر سکه قابل توجه است. سکه‌های دوران قجر، پادشاهان قاجار را با کلاه و سبیلی از بناگوش در رفته تصویر کرده‌اند. ساسانی‌ها نیمرخی ریش‌دار از پادشاه خود را روی سکه‌ها به تصویر کشیده‌اند. جزئیات لباس و حتی گوشواره پادشاه تاجدار روی سکه‌ها پیدا است. طرح سکه‌های کوچکی که به سختی اندازه نخود می‌شوند، وضوح زیادی ندارند. اما مردان شکارچی نقش شده روی برخی سکه‌ها حرکات قابل تشخیص‌تری دارند. روی برخی سکه‌ها مردان زره‌پوشی نقش شده که نیمرخ زیبا و موهای فرخورده دارند.
بخش شمالی همین راهرو به قسمت شمالی ساختمان متصل می‌شود جایی که ویترین‌های مملو از نشان و تمبرهای چاپ شده در سالگردهای مختلف تأسیس بانک ملی در آن ردیف شده‌اند. در همین بخش آلبوم سکه‌ها و نشان‌های طلایی که به مناسبت سال‌های تأسیس بانک ملی تولید و ضرب شده‌اند در ویترین‌ها گردآوری شده‌اند. ماشین‌های تحویلداری دهه ۵۰ جزء اشیای دیگر موزه‌ای هستند. اطلاعات درج شده زیر آنها می‌گوید که از پلاستیک و فلز ساخته شده‌اند، اما نمونه بلیت‌های اعانه ملی در دهه ۵۰ که در ویترین کناری همین ماشین یافت می‌شود، بازدیدکنندگان مسن‌تر موزه را به سمت خود جلب می‌کنند.
بخش جنوبی ساختمان موزه ظروف و هدایایی را نمایش می‌دهند که به مناسبت سال‌های تأسیس بانک ملی به آن اهدا شده‌اند. می‌توان ساعت‌های برنزی، سربی یا مرمری را پیدا کرد که عقربه‌هایشان روی ساعتی در سال‌های دور متوقف مانده‌اند. بقیه اشیا مانند ظروف نقاشی لعابی، گلدان‌های مینا، شمعدان‌های برنز و کریستال، سینی‌های نقره، قدح‌های چینی و نشان طلا و نقره با نقش سالگرد تأسیس بانک ملی روی بعضی از آنها اهدایی کشورهایی همچون فرانسه، ژاپن، چین،آمریکا و آلمان بوده است.
نشانی موزه بانک ملی ایران: تهران، خیابان فردوسی جنوبی، بالاتر از خیابان سرهنگ سخائی، پلاک ۱۳۴
ساعات کار: شنبه تا چهارشنبه به جز ایام تعطیل ساعت ۱۳ الی ۱۷ بازدید برای عموم آزاد و رایگان است
تلفن: ۶۰۹۹۴۰۳۳_۰۲۱
