پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بیش از شش هزار میلیارد تومان زیان خالص تراکنش‌های بانکی در ایران است
ماهنامه عصر تراکنش / در دومین روز از همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، پنل چشم‌انداز صنعت پرداخت، مدل کسب‌وکار و ارتباط با صنعت بانکداری در سالن رودکی برج میلاد برگزار شد. در این پنل علیرضا لگزایی، قائم‌مقام بانک ملت، محمدرضا روشن‌نژاد، معاون توسعه و نظارت شرکت شاپرک، عبدالعظیم قنبریان، مدیرعامل پرداخت الکترونیک پارسیان، صادق فرامرزی، مدیرعامل شرکت کارت اعتباری ایران‌کیش و امیرحسین داودیان، معاون شرکت پرداخت الکترونیک سداد حضور داشتند و مینا ساعتچی مدیر این جلسه بود.
برنامه‌ریزی استراتژیک نداریم
اولین نفری که در پنل صحبت کرد، لگزایی بود. او در مورد صنعت کارمزد سخن گفت: «در صنعت پرداخت و به‌طور خاص PSP ها، سیستم بانکی به شکل شگفت‌انگیزی سرمایه‌گذاری کرد، گرچه تصور این بود که تراکنش خرد از لابی بانک خارج می‌شود و به سمت جایی خارج از بانک می‌رود، اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد. بخش خصوصی با سهم کمتری اکنون کنار PSP ها فعالیت می‌کند و حدود شش میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه کارتخوان راه‌اندازی شده‌اند که سهم عمده آن مربوط به بانک‌هاست.»
قائم‌مقام بانک ملت ادامه داد: «نظام تعرفه کارمزد علیه سرمایه‌گذاران صنعت پرداخت است. از منظر کسب‌وکاری این صنعت مورد تهدید قرار گرفته است. ذی‌نفعان متناسب با هزینه‌ای که می‌کنند، باید هزینه بپردازند. منطق اقتصادی هم همین‌طور است. اگر به‌دنبال رابطه برد ـ برد هستیم، باید نظام تعرفه کارمزد را اصلاح کنیم.»
قنبریان، مدیرعامل پرداخت الکترونیک پارسیان از منافع و هزینه‌های PSP ها سخن گفت و اشاره کرد: «کارمزد ترمزی جدی در برابر یک پرش عظیم است. تراکنش‌ها از سال 1395 نسبت به سال 1396 در این صنعت ۳۵ درصد رشد کرده است و اگر موانع نبود می‌توانستیم دوبرابر بیشتر از این سود کنیم. با نظام کاربرد فعلی عملاً ترمز ایجاد شده است. اگر تحت تأثیر عواملی خارج از صنعت قرار نگیریم، اصلاحات عملی است.»
مدیرعامل ایران‌کیش گفت: «نه‌تنها نظام پرداخت؛ بلکه هر کسب‌وکار دیگری نیازمند مدل کسب‌وکار است. وقتی مدل کسب‌وکار نداشته باشیم، آرمان آن صنعت بنا بر نفع خودشان یک طرح کسب‌وکار می‌چیند و به کل صنعت توجهی نمی‌کنند.»
فرامرزی افزود: «در چنین حالتی برنامه‌ریزی استراتژیک کنار می‌رود. ما در صنعت پرداخت، پنج سال که پیشکش، آیا برنامه‌ریزی یک‌ساله داریم؟ پذیرندگان که باید پولی بدهند، کارمزد می‌خواهند. از شایعه و درگوشی صحبت کردن گذشته و به‌صورت علنی کارمزد می‌خواهند. خیلی وقت‌ها به‌عنوان PSP باید این کار را بیشتر انجام دهی تا بیشتر سود کنی.»
مدیرعامل ایران‌کیش ادامه داد: «الان بحث پرداخت کارمزدها به بانک‌ها هم رسیده است. می‌پرسند چقدر به ما کارمزد می‌دهید؟ مواردی داریم که بیش از دریافت، داریم پرداخت می‌کنیم. خیلی‌ها برای اینکه از کارمزد کارتخوان منتفع بشوند با فروشگاه‌ها قرارداد می‌بندند. دغدغه سود دغدغه اصلی بعضی‌ها نیست و می‌خواهند در رده‌بندی‌ها اول باشند.»
معاون پرداخت الکترونیک سداد عنوان کرد: «صنعت پرداخت ما قرضی است. اینکه ما B2C باشیم و بعد نتوانیم آن را خرج کنیم، خیلی بد است. با تهدید نمی‌شود کار کرد و PSP کارش سخت است. ذی‌نفعان این صنعت اکنون بانک، PSP، پذیرنده و قانون‌گذار هستند. بانک به جذب منابع ارزان‌قیمت فکر می‌کند. PSP ها چون پول را خودشان درنمی‌آورند، هر کدام به چیزی فکر می‌کنند. در واقع شخص دیگری این پول را می‌دهد. ۸۹ درصد کارت‌خوان‌ها چهار عمل اصلی را انجام می‌دهند. چطور یک PSP سهم زیادی از بازار را دارد و بعضی‌ها کمتر؟ چگونه برخی از شرکت‌های پرداخت درآمدزایی می‌کنند که بیشتر از درآمدشان به تراکنش‌ها کارمزد می‌دهند؟»
داودیان افزود: «حتی بسیاری از مسئولان بانک‌ها نمی‌دانند PSP دقیقاً چه سرویسی ارائه می‌دهد. اخبار قطع و وصلی مدام شنیده می‌شود. بدون اینکه ما بفهمیم ممکن است امکانی قطع شود و باید به یک میلیون نفر جواب دهیم. تعداد کارت‌خوان‌ها در بعضی فروشگاه‌ها از سرمایه خود فروشگاه بیشتر است!»
معاون پرداخت الکترونیک سداد در ادامه تصریح کرد: «در صنعت بانکی که آن‌قدر قوانین سفت‌وسخت بود، مشکلات زیادی به وجود آمد. الان تعداد بانک‌هایی که درآمدشان از هزینه آنها بیشتر است، از انگشتان یک دست کمتر است. نظام پرداخت هم ممکن است چنین بلایی سرش بیاید.»
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
تغییر ضوابط تسویه سامانه‌های پایا و ساتنا
این پنل روز سوم بهمن‌ماه برگزار شد و در روز دهم بهمن 1396، بانک مرکزی ضوابط تسویه سامانه‌های پایا، ساتنا و شاپرک را تغییر داد. تسویه‌حساب‌های این دو سامانه از این پس با تأخیر بیشتری انجام خواهد شد. در مورد معاملات سامانه «ساتنا»، محدودیت این است که در روزهای تعطیل تسویه‌ای انجام نخواهد شد و تراکنش‌های اینترنتی تحت این سامانه، به روز بعد موکول خواهد شد. در مورد سامانه پایا، تراکنش‌های تحت این سامانه تا ساعت 15:45 دقیقه در همان روز تسویه و باقی تراکنش‌ها به بعدازظهر روز بعد موکول می‌شود. ضمن اینکه تراکنش‌های کارتی شاپرک تحت سامانه پایا نیز تنها یک بار در ۲۴ ساعت و در صبح روز بعد تسویه خواهد شد. هیچ تسویه‌ای نیز در روزهای تعطیل انجام نخواهد شد. این رویکرد بانک مرکزی می‌تواند بر کنترل گردش پول در کوتاه‌مدت اثر قابل توجهی داشته باشد و بازارهای دیگر را تا حدودی از نقدینگی مصون نگه دارد.
[/mks_pullquote]
معاون توسعه و نظارت شرکت شاپرک گفت: «همواره در لحظه‌ای که از هر تغییری مطلع شدیم، به دوستان تغییرات را گفتیم. عنوان میزگرد عنوان خوبی است. وضعیت موجود مناسب نیست و باید اصلاح شود. قبلاً هم گفتیم که این وضعیت مناسبی نیست. قبل از نظام فعلی کارمزد، ۳.۵ میلیون دستگاه کارتخوان داشتیم و هم‌اکنون ۶.۵ میلیون. این مدل به معنای واقعی کار را شتاب‌دهی کرد.»
روشن‌نژاد ادامه داد: «دولت و حاکمیت برای اعمال قوانین از چه چیزی استفاده می‌کنند؟ کارمزد دست رگولاتور است. اتفاق نظر بین همه وجود دارد که این مدل خوبی نیست. مدل کارمزد نیازمند اصلاحات جدی است. علت ناراحتی بانک به‌عنوان سهامدار PSP این است که هزینه برای جذب منابع ارزان‌قیمت زیاد است.»
لگزایی با بیان اینکه در سال 1395 سیستم بانکی ۵۰ هزار میلیارد ریال پول خرج کرده، عنوان کرد: «پیش‌بینی این است که در سال 1396 این مقدار بین ۷۰ تا ۸۰ هزار میلیارد شود. ۶۹ درصد هزینه بانک‌ها هیچ بازگشتی به آنها ندارد.»
بیش از شش هزار میلیارد تومان زیان خالص!
قائم‌مقام بانک ملت تصریح کرد: «اگر روز عید نبود، مداحی دعوت می‌کردیم که روضه‌ای بخواند و به حال این سیستم بانکی گریه کنیم! اگر تراکنش‌ها را به سه دسته زیر ۵۰ هزار تومان، بین ۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان و بالای ۲۰۰ هزار تومان تقسیم کنیم، ۷۰ درصد تراکنش‌ها از دسته اول و زیر ۵۰ هزار تومان هستند. سیستم بانک‌ها در تراکنش‌های زیر ۵۰ هزار تومان متحمل ۱۰ هزار میلیارد تومان زیان خالص شده‌اند. جمع جبری این سه دسته با هم بیش از شش هزار میلیارد تومان زیان خالص است.»
در ادامه قائم‌مقام بانک ملت پیشنهادی برای اصلاح نظام کارمزد ارائه کرد: «بهتر است حداقل این زیان بین ذی‌نفعان توزیع شود. این اتفاق اگر دیر یا زود نیفتد، چشم‌انداز روشنی برای صنعت بانکی متصور نیستیم. برای زیر ۵۰ هزار تومان کارمزد را دارنده کارت تقبل کند. تراکنش‌های بین ۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان را پذیرنده‌ها تقبل کنند. بالای ۲۰۰ هزار تومان کارمزد را بانک نگه‌دارنده حساب پذیرنده بدهد. علت این پیشنهاد این است که محاسبه کردیم که زورمان به چه کسانی نمی‌رسد. به سود شاپرک و شتاب دست نزدیم.»
روشن‌نژاد با شوخی به لگزایی گفت که یکی از پنج بانک هیات‌مدیره شاپرک، بانک ملت است و لگزایی در جواب با خنده از این موضوع خبر داد که بانک ملت در تصمیم‌گیری‌های شاپرک تأثیری ندارد.
مدیرعامل تجارت الکترونیک پارسیان اظهار داشت: «ما هم پیشنهادهایی ارائه دادیم که البته اتفاق خاصی نیفتاد و کسی به آن توجهی نکرد. تنها راه نجات از این بلایا اصلاح نظام کارمزد است. این مشکل را باید اصولی حل کنیم. هر بار به‌جای اصلاح ابرو، چشم را کور می‌کنیم. برای این اصلاحات، اصلاً به نبوغ خاصی احتیاج نیست. باید مطالعه کرده و آن را پیاده‌سازی کنیم.»
قنبریان در ادامه بیان کرد: «هیچ جای دنیا رگولاتور برای خودش سود تعریف نمی‌کند. چه میزان سود از حوزه پرداخت نصیب شتاب و شاپرک و خدمات انفورماتیک می‌شود؟ چرا مدل کارمزد آن‌قدر باید اشکال داشته باشد؟ چرا می‌ترسیم که در صنعت پرداخت یک صنف درست کنیم؟ چرا از صحبت هراسان هستیم؟ این یک مصیبت بزرگ است.»
فرامرزی در تأیید صحبت‌های قنبریان گفت: «به یک‌باره وسط سال نامه نزنیم که قرار است در این صنعت اتفاقی بیفتد. قبل از تصمیم‌گیری باید به فعالان این حوزه اعلام شود. دو، سه سال پیش این پیشنهاد آقای لگزایی را بنده مطرح کردم. کلیت همین بود، ولی جزئیات بیشتری داشت. در پرداخت‌های خرد دیوار مدل ما کج بالا رفته و اگر بخواهیم الان این دیوار را ترمیم کنیم، خطر ریزش ما را تهدید می‌کند. با احتیاط و حوصله زیاد باید این قضیه را حل کنیم.»
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کیف پول الکترونیکی به تعبیر بانک مرکزی
بانک مرکزی در توضیح کیف پول الکترونیکی یا «کیپا» آورده است: «کیف پول الکترونیکی یک ابزار پولی مبتنی بر فناوری است که به مردم و کسب‌وکارها امکان می‌دهد تا مبادلات با مبالغ خرد را با استفاده از سازوکار پردازش الکترونیکی برون‌خطی به لحاظ اتصال به زیرساخت بانکی انجام دهند. در تراکنش‌های برون‌خط، نیاز به بستر مخابراتی و تاییدیه‌های برخط برای اتصال به زیرساخت بانکی وجود نداشته و زمان انجام تراکنش در آن عمدتاً زیر یک ثانیه است.»
[/mks_pullquote]
مدیرعامل ایران‌کیش در ادامه کیف پول‌های الکترونیکی را راه نجات پرداخت‌های خرد در کوتاه‌مدت دانست و افزود: «این درصد زیاد تراکنش‌ها که زیر 50 هزار تومان است، اگر روی بستر کیف پول بیاید، خیلی بهتر است. باید مردم را به سمت استفاده از کیف پول الکترونیک ترغیب کنیم. تا سال آینده هشت میلیون کارتخوان خواهیم داشت. نرخ طبیعی کارت‌خوان‌های غیرفعال ۲۵ درصد است. مسئولان بانکی از وضعیت فعلی بانک‌ها می‌نالند، ولی حاضر نیستند یک درصد سهام‌شان را واگذار کنند.»
داودیان به مخالفت با روشن‌نژاد پرداخت و عنوان کرد: «موافق نیستم که تعداد کارتخوان را شتاب‌دهی کرده‌ایم. زیاد شدن تعداد کارتخوان، هیچ کمکی به بهبود صنعت پرداخت نمی‌کند. ساعتی را فرض کنید که بر دیوار آویزان است و برعکس می‌چرخد. این کارکرد به هیچ دردی نمی‌خورد. PSP ها بیشتر در ایجاد شادمانی عمومی فعال بوده‌اند. اکثر شوهای تلویزیونی را به هر نحوی PSP ها می‌چرخانند. سرویس دادن را به حق تبدیل کرده‌ایم. الان که می‌خواهیم حق مسلم خودمان را پس بگیریم، این کار بسیار سخت است.»
