پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ماهنامه عصر تراکنش / چند سالی هست که بانک دیجیتال و بانکداری مجازی وارد دایره واژگان بانکدارهای ایرانی شده است. در پنل بانکداری دیجیتال در دومین روز از هفتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت مهران محرمیان، محمد مظاهری، مسعود عسگری مهر، محمد گرکانی‌نژاد و مرتضی ترک تبریزی به این موضوع مهم پرداختند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به صحبت‌هایی که در این پنل درباره بانکداری دیجیتال شد.
بانکداری دیجیتال به معنی ارائه خدمات رفاهی ـ اجتماعی ـ بانکی به مشتری، به‌ویژه از طریق تلفن همراه است. پایه اصلی بانکداری دیجیتال در کشورهای توسعه‌یافته، تلفن همراه است؛ چراکه این روزها تعداد زیادی از افراد تمایل دارند تا بیشتر یا شاید همه کارهایشان را از طریق تلفن همراه خود انجام دهند.
در واقع بانکداری دیجیتال یعنی دیجیتالی کردن تمام فعالیت‌ها و برنامه‌های بانکداری سنتی که پیش از این تنها در شعب فیزیکی در اختیار مشتری بود. به عبارتی در بانکداری دیجیتال، پایه کار، شناخت رفتار مشتری و نیاز او بر اساس تراکنش‌های عملیاتی دریافت و پرداخت است؛ بنابراین در این سیستم محصول و شعبه اهمیت خود را از دست می‌دهند و تنها مشتری‌محوری ملاک کار قرار می‌گیرد. در این نوع از بانکداری به ازای هر مشتری و مطابق با رفتار او، محصولات و سرویس‌های خاص و منحصربه‌فردی برای او در نظر گرفته می‌شود. باید باور کنیم که حرکت به سمت بانکداری دیجیتالی بسیار سخت است و تاکنون نیز در کشور ما هیچ بانکی در این مسیر فعالیت نکرده است؛ البته برخی از بانک‌ها گام‌هایی در این زمینه برداشته‌اند، اما سرعت و پیشرفت خوبی ندارند.
در دومین روز از هفتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، پنلی با عنوان «بانکداری دیجیتال» در سالن سعدی مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد برگزار شد. در این پنل مهران محرمیان، معاون شبکه شرکت خدمات انفورماتیک؛ محمد مظاهری، مدیرعامل شرکت توسن‌تکنو؛ مسعود عسگری مهر، مدیر بخش مشاوره، مدیریت و فناوری اطلاعات شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی و محمد گرکانی‌نژاد، مشاور معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی حضور داشتند و مرتضی ترک تبریزی، مدیر امور فناوری اطلاعات بانک ملت نیز مدیریت این پنل را بر عهده داشت. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به صحبت‌هایی که در این پنل درباره بانکداری دیجیتال شد.
در ابتدای پنل مرتضی ترک تبریزی درباره اینکه مشتری هر روز با توجه به پیشرفت تکنولوژی، خواسته‌ها و سرویس‌های بانکی جدیدتری را طلب می‌کند و به همین دلیل باید به سمت بانکداری دیجیتال حرکت کرد، گفت: «از دهه 70 به ساخت سیستم‌های غیرمتمرکز در بانک‌ها اقدام کرده‌ایم و امروز باید بانک دیجیتال ایجاد کنیم، ولی این موضوع به چیزی به نام هزینه کردن نیاز دارد. گفته می‌شود بانکداری دیجیتال هزینه‌ها را کاهش و درآمدها را نیز افزایش می‌دهد؛ اما واقعا چه تضمینی در این موضوع وجود دارد؟»
محمد مظاهری در این پنل با بیان اینکه اکنون در ایران ۲۲ هزار شعبه وجود دارد و شعبه گران‌ترین کانال بانکداری است، گفت: «ما در ایران تخمین زده‌ایم که بین ۱۶ هزار تا ۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه شبکه شعب بانک‌های ایران است و در ۱۰ یا ۱۸ سال گذشته نیز سرویس‌هایی که ایجاد شده، به‌طور جدی و به دلایل مختلف تحولی در شعب بانک‌ها ایجاد نکرده‌اند.»
مظاهری درباره کاهش تعداد شعب بانک‌ها نیز صحبت کرد و گفت: «ما هدف‌گیری کرده بودیم تا در یکی از بانک‌ها، تحویل‌دار را به بیرون از شعبه منتقل کنیم؛ یعنی افتتاح حساب، صدور کارت یا سرویس‌هایی را که شعبه باید به‌خاطر آن وجود داشته باشد، بیرون آوردیم، ولی در نهایت مساله‌ای که وجود دارد این است که تعداد شعب بانک را کم نمی‌کنند. در نتیجه نکته بسیار مهمی که وجود دارد تفکر دیجیتال است و مدل ذهنی افراد این صنعت باید تغییر کند.»
محمد گرکانی‌نژاد نیز معتقد بود، موضوع این نیست که آیا بانک دیجیتال هزینه‌های ما را پایین می‌آورد یا خیر؛ بلکه بانکداری دیجیتال پدیده‌ای است که در حال اتفاق افتادن است و درک این اتفاق جدید در حوزه بانکداری، اجتناب‌ناپذیر است و اگر بانکی این تغییر را متوجه نشود، از میدان خارج می‌شود و از بین می‌رود. به نظر او بانک‌ها هیچ فرصتی برای حساب‌وکتاب کردن این ندارند که آیا بانکداری دیجیتال هزینه‌هایشان را پایین می‌آورد یا خیر و تنها چیزی که مهم است رفتن به این سمت است.
او صحبت‌هایش را با مثالی از نوکیا ادامه داد و گفت: «دقیقا مانند داستانی است که برای امپراتوری نوکیا اتفاق افتاد و بازار جدید و موضوع موبایل‌های هوشمند را درک نکرد و از میدان خارج شد؛ در نتیجه شبکه بانکی ما برای اینکه از گردونه رقابت حذف نشود باید همسو با تغییرات حرکت کند.»
مشاور معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی همچنین درباره رشد فناوری در برهه فعلی صحبت کرد و بر این باور بود که رشد فناوری باعث شده است مردم سرویس‌های جدیدی را تجربه و شخصی‌سازی کنند؛ بنابراین بعید نیست در آینده نزدیک مردم انتظار جابه‌جایی پول از شبکه‌های اجتماعی را داشته باشند، از این رو تغییر در این حوزه لازم است، همچنین مدل ذهنی افراد کلیدی صنعت بانکداری و پرداخت باید تغییر کند.
به گفته گرکانی‌نژاد، با تجربه شخصی‌سازی‌شده منطبق بر نیازهای روزمره مردم، چه در لایه بانکداری خرد و چه در لایه بنگاهداری، باید کاری را انجام داد تا افراد متقاعد و علاقه‌مند به سرویس شوند و حاضر باشند هزینه آن سرویس را بپردازند.
بانک به یک جراحی بزرگ نیاز دارد
به گفته مظاهری امروزه ۵۰ هزار دستگاه خودپرداز در کشور وجود دارد که تقریبا ۱۰۰ هزار میلیارد تومان پول نقد در سال توزیع می‌کنند. سوالی که پیش می‌آید این است که این پول نقد چگونه به خزانه برمی‌گردد؟ مدیرعامل شرکت توسن‌تکنو در توضیح گفت: «پول نقد توزیع‌شده از طریق شعب بانک به خزانه وارد می‌شود و این در حالی است که پول نقد دیگر آخرین سنگر بانکداری سنتی است که فناوری زنجیره بلوک هم آن را هدف گرفته است. از دلایل شلوغی شعب نیز نبود یک گزینه جایگزین برای نرفتن به شعبه است.» به گفته مظاهری تحویل‌داری باید از شعب بانک مهاجرت کند و بانک‌ها به سمت ارائه یک راه‌حل و گزینه جدید برای کاهش شلوغی شعب و تعداد آنها حرکت کنند.
مظاهری همچنین درباره مساله نیروی انسانی که با کاهش شعب مطرح می‌شود، این‌گونه گفت: «زمانی که به‌طور دقیق به موضوعات گفته‌شده فکر کرده و به سمت آنها حرکت کردیم، می‌توان نشست و درباره منابع انسانی نیز فکر کرد؛ اما قطعا نیروی انسانی قسمت سخت ماجراست.»
سپس ترک تبریزی درباره بحث تغییر فرهنگ که بعد از ایجاد تغییرات، موضوع مهمی است، صحبت کرد و گفت: «یکی از موضوع‌هایی که در بانکداری دیجیتال حتما تغییر خواهد کرد، بحث فرهنگ و فرایند داخل سازمانی است. اگر بخواهیم تغییراتی را ایجاد کنیم، حتما در کنار آن فرهنگ‌سازی و کمک بانک مرکزی و صداوسیما بسیار مهم است.»
به گفته مهران محرمیان در دنیا ۶ تا ۹ درصد درآمد شبکه بانکی صرف فناوری می‌شود و این در حالی است که در ایران این میزان حدود دو تا سه درصد است. معاون شبکه شرکت خدمات انفورماتیک با بیان اینکه ما باید خودمان را برای تخریب دیجیتال آماده کنیم، گفت: «به نظر بنده اگر بانک نمی‌تواند در حوزه دیجیتال نقش تمام‌دیجیتال را بازی کند، نقش خودش را درست تعیین کند و اجازه دهد تا دیگران مانند استارت‌آپ‌های فین‌تک آن را دیجیتالی کنند؛ بنابراین بانک باید فضا را باز کند و دیدگاهش را تغییر دهد. بحث فرایند و دیتاهای کنونی بانک‌ها تغییرات بنیادین زیادی نیاز دارند که دردآور نیز هستند؛ مثلا کارمند یا مدیری که سال‌های سال عادت کرده است با مدل خاصی کار کند، باید روش‌های کاری خود را به‌کل تغییر دهد؛ ولی در کل، بانک به یک جراحی بزرگ نیاز دارد تا بتواند به سمت بانکداری دیجیتال حرکت کند.»
مسعود عسگری مهر نیز درباره دغدغه اصلی که در ایجاد بانکداری دیجیتال وجود دارد، صحبت کرد و گفت: «دغدغه اصلی ما در دو حوزه است؛ یکی تفکر مدیران است که باید تغییر کند و دوم نیز بحث فرهنگ است. در سازمان‌های ما کارکنان خیلی پذیرای استانداردها و پیاده‌سازی فرایندها نیستند که این موضوع باید فرهنگ‌سازی شود؛ در کل معتقدم چارچوب‌ها و نظام‌های سفارشی‌سازی‌شده، می‌توانند کمک زیادی به ما کنند.»
به گفته عسگری مهر اگر به دیجیتالی شدن همه حوزه‌ها فکر نشود، صنعت بانکداری در آینده با چالش بزرگی مواجه خواهد شد؛ در نتیجه بانک‌ها باید در جهت افزایش رضایتمندی مردم و صنعت بانکداری نیز باید در جهت قوی‌سازی سرویس‌های استاندارد خود حرکت کند.