پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حجم 86ميليارد دلاري تراکنش موبايل پيمنت در سال2011؛
بررسي‌ها نشان مي‌دهد که 158.1ميليون کاربر موبايل در سراسر جهان در سال2011 پرداخت‌هاي مالي خود را از طريق موبايل انجام داده‌اند که براين اساس، پيش‌بيني شده است که اين تعداد تا پايان سال2016 به يک ميليارد نفر برسد. با وجودي که تعداد مشترکان موبايل مالک تلفن‌هاي همراه مجهز به فن‌آوري NFC در سال گذشته ميلادي نيز برابر با 129.1ميليون نفر تخمين زده شده است که تا پايان سال2016 به حدود 1.2ميليارد نفر افزايش مي‌يابد، مي‌توان گفت افزايش سرويسهاي پرداخت از طريق ابزارهاي فن‌آوري همچون موبايل در سال‌هاي 2012 – 2016 در اقتصادهاي توسعهيافته و نيز کشورهاي داراي اقتصادهاي در حال توسعه نقش مهمي ايفا خواهد کرد. در همين حال پيش‌بيني شده است تا انتهاي سال2016 ميلادي حجم تراکنش پرداخت موبايل از 15.3درصد در سال 2011 به 40.8درصد برسد و حتي نتايج تحقيقات نشان مي‌دهد که پرداخت موبايل تا سال2015 با رشد 40 درصدي کاربران مواجه شود.
خريد بليت سينما، پرداخت قبوض يا تمديد اشتراک وسايل حمل‌ونقل عمومي با تلفن‌همراه بدون نياز به پول نقد، کارت‌هاي الکترونيکي اعتباري و «دبيت کارت» امروزه از طريق سرويسهاي «پرداخت موبايل»(M-payment) امکان‌پذير شده و اين درحالي است که اين روش پرداخت تا چند سال قبل در چشم‌انداز بسيار دوري قرار گرفته بود و کمتر کسي حتي تصور آن را داشت که بتواند از طريق موبايل و با استفاده از گوشي خود بسياري از تراکنش‌هاي مالي را که تا پيش از اين تنها به‌صورت حضوري امکان انجامش را داشت، تجربه کند.
نگاهي به ويژگي‌هاي «پرداخت از طريق موبايل»
بررسي‌هاي صورت گرفته حاکي از آن است که سرويس پرداخت موبايل به‌عنوان روشي مطمئن در بازار امروز شناخته مي‌شود و از اين حيث اين روش پرداخت بايد از ويژگي‌هايي برخوردار باشد تا بتواند مورد پذيرش تمام کاربران موبايل قرار گيرد. براين‌اساس قابليت استفاده بالا و سادگي، فراگيري، همکاري با ساير سرويس‌ها، امنيت حريم شخصي، هزينه و سرعت از جمله ويژگي‌هاي اين سرويس مالي- فن‌آوري است که روزبه‌روز نيز بر تعداد کاربران آن افزوده مي‌شود.
براين‌اساس در اين گزارش سعي برآن است تا با بررسي و معرفي ويژگي‌هاي مختلف اين سرويس و راهحلهاي پيشرو، استفاده از آن در کشور نيز با توجه به وجود زيرساخت‌هاي ارتباطي موردنظر نهادينه شود.
قابليت استفاده بالا و سادگي
نرم‌افزار M-payment بايد به روشي طراحي شده باشد که حتي براي مشترياني که از سواد آکادميک بالايي برخوردار نيستند، قابل استفاده باشد. همچنين مشتري بايد بتواند اين نرم‌افزار را برپايه سلايق و راحتي خود شخصي‌سازي کند.
قابليت فراگيري
سرويسهاي M-payment بايد عمل تراکنش ميان يک مشتري با يک مشتري ديگر (C2C) يا «شرکت به مشتري» (B2C) يا ميان دو شرکت (B2B) را ارائه کنند. همچنين اين سرويس‌ها بايد بتوانند تمام محيط‌هاي خانگي، منطقه‌اي و جهاني را پوشش دهند و خريد برحسب ريزپرداخت‌هاي ارزش پايين يا کلان و پرداخت‌هايي با ارزش بالا را امکان‌پذير کنند.
قابليت همکاري با ساير سرويس‌ها
توسعه سرويسهاي M-payment بايد برپايه استانداردها و فن‌آوري‌هاي منابع باز باشد تا بتواند با ساير سيستم‌ها سازگار شود.
قابليت امنيت، حريم شخصي و اعتماد
مشتري بايد به ارائه‌دهنده سرويس M-payment به حدي اعتماد کند که بتواند اطلاعات کارت اعتباري يا «دبيت کارت» خود را در اختيار آن قرار دهد و مطمئن باشد که از اين اطلاعات سوءاستفاده نمي‌شود. همچنين زماني‌که تراکنش‌ها ثبت شد، حريم شخصي مشتري نبايد نقض شود و اين به آن مفهوم است که سوابق اعتباري و الگوهاي ارسال مشتري نبايد به‌صورت آزادانه در دسترس عموم قرار گيرند. پرداخت‌هاي موبايل نيز همانند تراکنش‌هاي نقدي بايد بي‌نام انجام شوند. از سويي ديگر، سيستم پرداخت بايد مصون از هرگونه خطا و اشتباه باشد و بتواند در مقابل حملات هکرها از خود دفاع کند. براي دستيابي به اين امنيت مي‌توان از زيرساخت‌هاي کليدي امنيت عمومي، سيستم‌هاي بيومتريک (زيستسنجي) و رمزهاي عبور مطمئن که با راهحلM-payment يکپارچه شده‌اند، بهره جست.
هزينه
M-payment نبايد گرانتر از مکانيسم‌هاي پرداختي موجود باشد بهطوريکه يک راهحل پرداخت موبايل بايد بتواند از نظر هزينه و راحتي با ساير روش‌هاي پرداخت رقابت کند.
سرعت
سرعت پرداخت از راه موبايل نيز بايد از نظر مشتريان و بازرگانان قابل‌قبول باشد.
نگاهي به راه‌حل‌ها و فن‌آوري‌هاي ويژه پرداخت‌هاي موبايل
راهحلهاي پرداخت موبايل بر اساس نوع اثربخشي و برپايه فن‌آوري سازگار با راهحل به سه روش متفاوت برپايه حساب بانکي، کارت اعتباري و صدور صورت حساب‌هاي شرکت‌هاي مخابراتي طبقه‌بندي مي‌شوند که مي‌توانند. امکانات متنوعي را براي اجرايM-payment ارائه کنند.
اساسا يک تلفن‌همراه GSM مي‌تواند اطلاعات را از طريق سه کانال ممکن SMS، USSD يا WAP/GPRS (سرويس ديتاي موبايل) ارسال يا دريافت کند که انتخاب هر يک از اين کانال‌ها روي الگوهاي پرداخت موبايل تاثير مي‌گذارند.
همچنين نرم‌افزار مشتري M-payment مي‌تواند روي تلفن‌همراه يا روي SIM قرار گيرد. فن‌آوري NFC (ارتباطات ميدان نزديک) نيز مي‌تواند به‌عنوان امکاني ديگر مدنظر قرار گيرد که در ادامه اين بحث فن‌آوري‌هايي که استفاده از پرداخت موبايل را امکان‌پذير مي‌کنند به اختصار ذکر مي‌شوند.
سرويس پيام کوتاه (SMS)
- کدهاي دستوري USSD که يک فن‌آوري منحصربه‌فرد در شبکه GSM به‌شمار مي‌رود و قادر خواهد بود در داخل استانداردهاي شبکه GSM ساخته شود و براي حمايت از انتقال اطلاعات فراتر از کانال‌هاي سيگنال‌دهي اين شبکه به‌کار رود.
- ارتباطات ميدان نزديک NFC از ترکيب فن‌آوري «شناسايي با بسامدهاي راديويي» (RFID) و تلفن‌همراه به‌وجود آمده و فن‌آوري جديدي است که در کنار ساير عملکردهاي تلفن‌همراه اين امکان را به کاربران اين ابزار مي‌دهد که پول کالاهاي کوچک خود را از طريق تلفن‌همراه و تنها با نزديک کردن اين دستگاه به کارت‌خوانهاي بيسيم فروشگاه‌ها و مراکز خريد پرداخت کنند. در اين راستا پروژه «پرداخت خريد موبايل» که توسط انجمن جهاني GSM ارائه شده قصد دارد امکان استفاده از فن‌آوري NFC را براي 900 ميليون کاربر موبايل و برپايه يک روش مشترک جهاني فراهم کند.
- کيف پول موبايل نيز يک نرم‌افزار پرداخت موبايل است که بر پايه اطلاعات حساب بانکي يا کارت اعتباري کاربر روي تلفن‌همراه وي قرار مي‌گيرد و به مشتري اجازه مي‌دهد با استفاده از تلفن‌همراه پرداخت‌ها را انجام دهد که اصطلاحا به اين امکان «کيف پول موبايل» (Mobile Wallet) گفته مي‌شود.
- نرم‌افزار برپايه سيم‌کارت که در شبکه GSM استفاده مي‌شود نيز در واقع يک کارت هوشمند است که براساس آن سيم‌کارت که يک تراشه کوچک با قدرت پردازش (هوشمند) و داراي حافظه است اطلاعات را مي‌تواند با استفاده از الگوريتم‌هاي رمزي و کليدها محافظت کند. به همين منظور، نرم‌افزارهاي برپايه SIM نسبت به نرم‌افزارهاي مشتري که روي تلفن‌همراه قرار مي‌گيرند از امنيت بالاتري برخوردارند.
کيف پول گوگل و بازار مشترک اروپا ويژه پرداخت‌هاي موبايل
در ماه مي2011 شرکت گوگل محصول جديدي با عنوان «کيف پول گوگل» (Google Wallet) را معرفي کرد که مي‌تواند به‌واسطه قابليت جايگزين شدن کارت‌هاي اعتباري، رسيدهاي پرداختي و کوپن‌ها به کيف پولي براي کاربران تبديل شود. گوگل اين سيستم جديد را راهحل «تک‌ضربه‌اي» ناميد. به اين معني که کاربران با يک بار ضربه زدن بر نمايشگر لمسي تلفن هوشمند خود روي پايانه پرداختي، مي‌توانند پول موردنظر را پرداخت کنند. اين کيف پول الکترونيک برپايه فن‌آوري NFC عمل مي‌کند كه درحالحاضر بسياري از کارت‌هاي اعتباري معروف از آن استفاده مي‌کنند. براي مثال در داخل کارت‌هاي اعتباري «مسترکارت» تراشه‌هاي NFC کار گذاشته‌اند که اين تراشه‌ها قادرند به گيرنده‌هاي بيسيم دستگاه POS عادي پاسخ دهند.
همچنين بازار مشترک اروپا ويژه پرداخت‌هاي موبايل، اينترنت و کارت‌هاي اعتباري راه‌اندازي شده که هدف از «دستورالعمل سرويس پرداخت اتحاديه اروپا» افزايش فرصت‌هاي پرداخت از طريق موبايل است. براين‌اساس درحالحاضر امکانات بسياري فعال هستند که کاربر مي‌تواند با استفاده از آنها يک سري کامل از پرداخت‌ها انجام دهد و عمليات‌هاي انجام شده روي حساب جاري خود را کنترل کند.
در تهيه اين دستورالعمل انجام شده، افزايش پرداخت‌هاي موبايل در بين تمام روش‌هاي پرداخت، رشد سريعي را داشته است. در حقيقت، رشد استفاده از تلفن‌هاي همراه هوشمندي که از گزينه نصب آسان برنامه‌هاي جانبي برخوردارند، توانسته است در توسعه اين روش پرداخت، نقش مهمي ايفا کند.
نتايج بررسي‌هاي موسسه تحقيقاتي «ژوپيتر» (Juniper Research) نشان مي‌دهد که بين سال‌هاي 2010 تا 2012 ارزش کل پرداخت‌هاي موبايل در سطح جهاني از 100 ميليون دلار امريکا به 200 ميليون دلار امريکا افزايش خواهد يافت.
مطالعات ديگر نيز نشان مي‌دهد که ارزش جهاني M-payment در سال2014 بالغ بر يك تريليون دلار امريکا خواهد شد که از اين ميزان تنها 350ميليارد دلار در اروپا خواهد بود و اين به آن معني است که يکپنجم تلفن‌هاي‌همراه هوشمند تا سال2014 به فن‌آوري NFC مجهز خواهند شد. با وجود اين، ضريب نفوذ بازار موبايل پيمنت در اتحاديه اروپا در مقايسه با منطقه آسيا/ اقيانوسيه از پتانسيل‌هايي برخوردار است که هنوز به اجرا نرسيده‌اند.
برپايه ارزيابي‌هايي که موسسه تحقيقاتي گارتنر انجام داده در سال2010 بالغ بر 7.1 ميليون کاربر موبايل در اروپاي‌غربي وجود داشته و اين درحالي است که تعداد اين کاربران در آسيا/ اقيانوسيه برابر با 62.8 ميليون بوده که بيشتر آنها را نيز شهروندان ژاپني تشکيل داده‌اند.
براين اساس به اعتقاد تحليلگران گارتنر، يکي از دلايل کليدي براي جذب آهسته اين بازار در اروپا چندپارگي بازار پرداخت موبايل است و بازيگران مهم اين بازار که اپراتورهاي شبکه‌هاي موبايل، ارائه‌دهندگان سرويسهاي پرداخت و توليدکنندگان تلفن‌هاي‌همراه محسوب مي‌شوند نيز تاکنون نتوانسته‌اند به يک مدل تجاري با ثبات که در سراسر بازار موبايل اروپا قابل اجرا باشد به توافق دست يابند.
در نتيجه، بزرگترين و نويدبخش‌ترين تدابير جهاني موبايل پيمنت درحالحاضر تنها در خارج از اروپا ارائه شده که از جمله آن مي‌توان به ارائه برنامه‌هاي ويژه اپل و گوگل و ويزا براي ورود به تجارت M-payment اشاره کرد.
آسيايي‌ها و تراکنش 2.5ميليارد دلاري موبايل پيمنت تا سال2015
به اعتقاد تحليلگران موسسه تحقيقاتي «ژوپيتر» پرداخت موبايل تا سال2015 با رشد 40 درصدي کاربران مواجه خواهد شد. پيش‌بيني‌هاي اين موسسه انگليسي متخصص در تحقيق روي بازار مخابرات که در گزارشي با عنوان «پرداخت موبايل براي کالاهاي فيزيکي و ديجيتالي» در جولاي2011 منتشر شده است، نشان مي‌دهد که اين افزايش در راستاي افزايش تعداد تلفن‌هاي‌همراه در سطح جهاني از 1.8 ميليارد کنوني به 2.5 ميليارد دستگاه تا سال2015 رخ مي‌دهد و مناطقي که بالاترين رقم توسعه را در اين بازار به ثبت مي‌رسانند، شرق دور و چين هستند که 30 درصد در تعداد کاربران پرداخت موبايل رشد خواهند داشت. همچنين، تعداد کاربراني که در شبه قاره هند از سرويس M-payment استفاده مي‌کنند به رقم 400 ميليون نفر خواهد رسيد. همچنين بخش‌هاي سرگرمي و حمل‌ونقل، بيشترين رشد را در استفاده از اين سرويس خواهند داشت. بهطوريکه خريد بليت‌هاي وسايل حمل‌ونقل عمومي يا بليت سينما و تئاتر از طريق پرداخت موبايل افزايش خواهند يافت.
به گفته يکي از تحليلگران اين موسسه تحقيقاتي، پرداخت موبايل فرصت‌هاي بسيار بزرگي را عرضه مي‌کند اما بازيگران اصلي اين بخش بايد M-payment را به‌عنوان سکويي مدنظر قرار دهند که از روي آن مي‌توان سرويس‌ها و نرم‌افزارهاي جديدي ارائه کرد که مي‌تواند راهحلهاي نوآورانه‌اي چون کوپن‌هاي شخصي‌سازي شده را عرضه کند.
حجم پرداخت‌هاي موبايل در سال2011
تحليلگران موسسه تحقيقاتي گارتنر نيز در گزارش سالانه خود نشان دادند که حجم جهاني پرداخت موبايل با 75.9 درصد رشد از 48.9 ميليارد دلار در سال2010 به 86.1 ميليارد دلار در سال2011 رسيده است، براين اساس «قابليت اتصال بيسيم به اينترنت» (WAP) همچنان به‌عنوان يک فن‌آوري مطلوب در توسعه بازار M-payment است. بهطوريکه در سال2011 حدود 90درصد از تمام کسب وکارهاي موبايل در امريکاي شمالي و حدود 70 درصد از آن در منطقه اروپاي‌غربي در انحصار WAP بوده است.
«گزارش فروش آن‌لاين جشن شکرگزاري 2011» که در نوامبر گذشته توسط شرکت IBM نيز ارائه شد، نشان مي‌دهد خريد از راه موبايل در اين دوره 39درصد نسبت به جشن شکرگزاري سال2010 افزايش داشته است.
شرکت‌هاي eBay و PayPal نيز آمار مشابهي را در اين زمينه منتشر کردند بهطوريکه بخش PayPal Mobile اعلام کرد در مقايسه با جشن شکرگزاري 2010 در حجم جهاني پرداخت موبايل 511 درصد رشد داشته و تعداد خريداراني که در امريکا از راه سرويس eBay Mobile به مناسبت جشن شکرگزاري پرداخت کرده‌اند نسبت به روز مشابه در سال2010 دو برابر شده است.
چشم‌انداز 2012 در حجم جهاني پرداخت از طريق موبايل
پيش‌بيني‌هاي eBay نشان مي‌دهد که در سال2012 بتواند هشت ميليارد دلار در حجم خريد کالا از طريق موبايل و هفت ميليارد دلار در کل حجم پرداخت موبايل به‌دست آورد. همچنينPayPal در سال2011 با کسب چهار ميليارد دلار در حجم پرداخت موبايل و پنج ميليارد دلار در حجم خريد کالا از طريق موبايل توانست به رقمي بالاتر از پيش‌بيني‌هاي خود دست يابد؛ چرا که به گفته مديران بازاريابي اين شرکت، مصرف‌کنندگان هر روز بيشتر و بيشتر مي‌توانند در هر لحظه و هر کجا با استفاده از تلفن‌همراه خود خريد کنند.
براي بررسي شناخت کميتي درباره استفاده جمعيت ايتاليا از پرداخت موبايل نيز تحقيقي روي 400 نفر متشکل از افرادي که اظهار داشته بودند علاوه بر عملکردهاي عاديSMS، MMS، جست‌وجو در اينترنت و پست الکترونيک حداقل از يک عملکرد افزوده روي تلفن‌همراه نيز استفاده مي‌کنند با فرض اينکه اين کاربران توانايي قبول فن‌آوري‌هاي نوآورانه مرتبط با موبايل را دارند نيز انجام شد.
اطلاعات جمع‌آوري شده نشان داد که 64.9درصد از مصاحبه‌شوندگان براي پرداخت‌هاي خود از خودپردازهاي بانک‌ها استفاده مي‌کنند و تنها 30.9 درصد اظهار داشتند که از کارت اعتباري استفاده مي‌کنند.
همچنين برپايه اين بررسي‌ها، يک سوم ايتاليايي‌ها درباره پرداخت موبايل شنيده‌اند اما هرگز از آن استفاده نکرده‌اند و 31.9درصد نيز اظهار داشتند که با اين مفهوم آشنايي دارند. در اين بررسي 47.5درصد از مصرف‌کنندگاني که داراي مدارج تحصيلي بالا بودند و 39.7 درصد از کاربراني که هر روز با اينترنت کار مي‌کنند بيش از سايرين از خدمات M-payment بهره مي‌گيرند.
موسسه تحقيقاتي EMEA در بررسي‌هاي خود نشان داد امريکاي شمالي 35درصد از کل تراکنش‌هاي موبايل در سراسر دنيا تا پايان سال2011 را به خود اختصاص داده است.
در سال2010 از 310 ميليون نفر جمعيت امريکا 293ميليون نفر، مشترک موبايل بودند و بر پايه بررسي‌هاي موسسه «مورگان استنلي» 37درصد از تلفن‌هاي‌همراه امريکا در سال2010 با شبکه نسل سوم موبايل سازگار بودند بهطوريکه امريکا از ميان 10کشور داراي بيشترين ضريب نفوذ نسل سوم در رتبه هفتم قرار گرفت.
در تحقيقاتي که موسسه Obopay درباره پرداخت موبايل در امريکا انجام داد نيز 70 درصد از مصاحبه‌شوندگان در سه ماهه چهارم سال2010 اظهار داشتند که امکان ارسال يا دريافت پول از طريق پرداخت موبايل را به‌عنوان يک دليل خوب براي اينکه حساب خود را در يک بانک خاص نگه دارند يا خير مدنظر قرار مي‌دهند. همچنين 64 درصد از پاسخ‌دهندگان به پرداخت‌هاي شخصي يا کاري از طريق کارت اعتباري، «دبيت کارت» يا چک الکترونيک از راه تلفن‌همراه ابراز علاقه‌مندي کردند.
منبع: همشهری اقتصاد