پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مدیرعامل شرکت فناپ؛ رمز موفقیت: ترکیب انرژی نیروهای جوان با تجربه بزرگان؛
شبکه بانکی کشور و بانکداری الکترونیکی، شبکه پوپا و پیچیده‌ای است که عملکرد بهینه و مؤثر آن در گرو عمل تک‌تک اجزاست. دکتر شهاب جوانمردی، مدیر جوان شرکت فناپ که تازه دارد به مرزهای ۴۰ سالگی نزدیک می‌شود، با این نگاه و با تأکید بر ضرورت توجه متولیان حوزه بانکی به این نکته که امروزه بانکداری الکترونیکی به‌عنوان یک دانش فنی، امری تفننی و غیر ضروری نیست و نیازمند دانش تخصصی است، درباره مسائل این حوزه حرف می‌زند. او معتقد است پویایی موجود در این حوزه باعث می‌شود که نیروهای جوان، پر انرژی و با انگیزهای به آن وارد شوند و به همین دلیل از یک سو لازم است در کنار استعدادشان از دانش تخصصی روز نیز برخوردار شوند و از سویی دیگر نیاز دارند از حاصل تجربیات بزرگان و پیشکسوتان این حوزه بهره گیرند تا آزموده‌ها را دوباره نیازمایند. حاصل گفت و گو با مدیرعامل شرکت فناپ را می‌خوانید.
با گذشت نزدیک به یک دهه از عمر نظام بانکداری الکترونیک در ایران، کارنامة بانکهای کشور را در این زمینه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما شبکه بانکی در این زمینه چقدر موفق بوده است؟
در مورد اینکه چقدر ما شبکه بانکی کشور را موفق می‌دانیم، باید گفت که موفقیت یک امر نسبی است. فقط جایی می‌توان به‌طور قاطع سخن گفت که از موفقیت صددرصد یا عدم موفقیت کامل سؤال شود. به اعتقاد بنده کار‌ها و حرکت‌های خوبی انجام شده است و علی‌رغم وجود موانع و مشکلات فرارو، به‌طور کلی ما در شبکه بانکی کشور موفقیت‌های زیادی داشته‌ایم. البته در حوزه زیرساخت‌ها به تلاش و فعالیت بیشتری نیاز داریم؛ زیرا هر نرم‌افزاری برای کارآمدی و تأثیر به زیرساخت‌هایی نیاز دارد که نبود یا عدم کفایت آن عملاً از کارایی آن می‌کاهد. علاوه بر زیرساخت‌ها بسترهای فرهنگی و اجتماعی هم باید مورد توجه قرار گیرند، تا بتوانیم در نهایت خدمات مناسبی ارائه کنیم.
ما در حوزه فناوری، مجموعه‌های توانمندی در سرتاسر کشور داریم و در این حوزه هم کارهای خوبی انجام شده است. هرچند در این خصوص هم مسائلی مانند تحریم‌ها و کارشکنی‌های دشمنان باعث بروز مشکلاتی در این زمینه شده و محدودیت‌هایی را به همراه آورده است؛ ولی به‌طور کلی باید گفت علی‌رغم وجود موانع و مشکلات فراوان در حوزه بانکداری الکترونیکی، اعم از ضعف‌های زیرساختی، فناورانه و… خوشبختانه در سایة تلاش فعالان صنعت بانکداری کشور و اقدامات قابل توجهی که صورت گرفته، شاهد تغییرات مطلوبی در حوزه مزبور در سه سال اخیر بود‌ه‌ایم. از سوی دیگر با فرهنگ‌سازی‌های انجام شده و در نتیجه، افزایش اعتماد مشتریان به خدمات الکترونیکی بانک‌ها، استفاده از ابزارهای روزآمد جهت بهره‌مندی از خدمات غیرحضوری، با استقبال چشمگیری مواجه شده است؛ به‌طوری که گسترش و افزایش ضریب نفوذ ابزارهایی مانند پایانه‌های فروش یا همراه بانک در سطح کشور ملموس است.
در این مدت بانکهای ما به سمت سامانه‌های متمرکز بانکی میل کرده‌اند و سامانه‌ای مانند کوربنینگ شالوده و پایه مهمی برای ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی بوده است. گر چه هنوز هم برخی از بانکهای کشور به صورت کامل در این حوزه حضور پیدا نکرده‌اند، ولی بیشتر بانک‌ها و به‌خصوص بانکهای تازه‌تأسیس به خوبی در این مسیر قرار گرفته و خدمات متنوعی را روی بسترهای اینترنت، تلفن همراه و دیگر ابزارهای نوین پرداخت ارائه کرده‌اند.
هما‌ن‌طور که گفته شد، با وجود کارهای انجام شده، باز هم جای کار در این زمینه فراوان است و همتی مضاعف می‌طلبد تا بتوان به همه نیازهای رو به گسترش مشتریان و مخاطبان پاسخ داد. طبیعی است که ما همگی به نقطه مطلوبی نظر داریم که تلاش می‌کنیم با سرعت هر چه بیشتر و با به‌کارگیری ابزارهای نوین بدان سو حرکت کنیم و ان‌شاءالله هرچه زود‌تر به آن قله‌ها برسیم.
به موفقیت‌های کشور در این حوزه و کارهای انجام شده اشاره کردید؛ این میزان رشد و توسعه را در مقایسه با کشورهای دنیا چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟ آیا سرعت حرکت ما رامناسب می‌دانید؟
قضاوت در مورد میزان رشد و توسعه بانکداری الکترونیکی، نیاز به یک تحقیق میدانی و جامع دارد. آنچه بنده به آن اشاره می‌کنم بیشتر مبنای تجربی و حسی دارد و حاصل برخی سفر‌ها و بحث و گفت و گوهاست. یکی از کارهایی که ما انجام داد‌ه‌ایم، تولید و خلق این سامانه‌هاست. یعنی ما برنامه تولید سامانه‌هایی مانند کوربنکینگ، سوئیچ، بانکداری مدرن و برخی دیگر از ابزار‌ها را از صفر شروع کرده‌ایم و بحث استفادة مجدد از سورس‌کد و نرم‌افزارهای تبدیلی مطرح نبوده است.
البته ما در آغاز به تجارب و دستاوردهای ملی و بین‌المللی بی‌توجه نبودیم و مثلاً زمانی که بحث کوربنکینگ در دنیا مطرح بود، ما هم پیگیر موضوع بودیم تا به تناسب کار خودمان اتفاقات این حوزه را رصد کنیم. همین توجه و بررسی‌ها به ما کمک کرد تا بتوانیم در تولید و ارائه نرم‌افزار‌ها کمترین سطح خطا را داشته باشیم و در واقع با تفکر جمعی در این حوزه همراه شویم.
نظر به تفاوت سطح قابل توجهی که بین فناوری و زیرساخت‌های کشورهای پیشرفته با کشور ما وجود دارد، بدیهی است که مقایسه این دو، ما را متوجه سطح پایینی از رشد و توسعه مقوله مورد بحث در ایران، نسبت به کشورهای مزبور خواهد کرد که نمایان شدن ضعف‌های موجود، لزوم تلاش بیشتر را یادآوری می‌کند. البته در مقایسه با کشورهای همسایه از وضعیت و جایگاه مطلوبی برخورداریم و ضمن ارزیابی مثبتی که از رشد و توسعه بانکداری الکترونیکی در ایران نسبت به کشورهای مذکور داریم، شاهد علاقه‌مندی کشورهای همسایه به اقدامات انجام شده توسط شرکت‌های ایرانی جهت بهره‌مندی از سامانه‌های نرم‌افزاری داخلی بود‌ه‌ایم. هرچند کشورهای همسایه هم از سطح متفاوت پیشرفت برخوردارند؛ به‌گونه‌ای که وضعیت کشور افغانستان با ترکیه یا ترکیه با امارات قابل مقایسه نیست.
به نظر می‌رسد برای پاسخ دقیق‌تر به این سؤال باید به مراجعی مانند بانک مرکزی که احتمالاً در این حوزه مطالعاتی انجام داده‌اند مراجعه کرد. معمولاً در رتبه‌بندی‌هایی که از سوی مراجع کشوری یا حتی بین‌المللی انجام می‌شود می‌توان به سطح مورد نظر دست پیدا کرد. ولی پاسخ کلی این است که با توجه به پیشرفت‌هایی که در ۱۰ سال اخیر داشته‌ایم، ما از اوضاع بدی برخوردار نیستیم و جهت اصلی حرکت هم به سوی توسعه و پیشرفت است.
در عین حال باید توجه داشت که شبکه بانکی کشور و بانکداری الکترونیکی، به‌عنوان یک شبکه پوپا و پیچیده از اجزایی تشکیل شده است که اگر هر کدام از این اجزا کار خود را به‌درستی انجام ندهند در عملکرد نهایی این سیستم مؤثر خواهد بود و در واقع عملکرد بهینه و مؤثر این سیستم پیچیده در گرو عمل تک‌تک اجزاست.
با توجه به تجربه‌هایی که در ارتباط با دست‌اندرکاران بانکی دارید، دانش تخصصی بانکهای کشور را در حوزه بانکداری الکترونیک در چه حدی می‌بینید؟ به نظرتان برای ارتقای دانش بانک‌ها چه می‌توان کرد؟
بانک‌ها، از سطوح دانشی مختلفی برخوردارند. برخی بانک‌ها دارای ساختارهای جوان‌تری هستند و عنایت بیشتری هم به دانش‌های این حوزه دارند و از متخصصان بیشتری هم بهره گرفته‌اند. برخی هم ممکن است بیشتر بر ساختارهای سنتی تکیه داشته باشند. در این میان نکته مهم این است که بانک‌ها باید در این زمینه واقعاً تلاش کنند و همة هم و غم خود را بر افزایش دانش تخصصی خود قرار دهند و برای ارتقای آن بکوشند. بانک‌ها معمولاً از لحاظ هزینه کردن برای ارتقای سطح دانش تخصصی کارکنان خود مشکل و محدودیتی ندارند و به همین جهت شایسته است که بهترین آموزش‌ها را دراین زمینه ارائه کنند.
نکتi دیگری که باید در خصوص دانش تخصصی بدان توجه داشته باشیم این است که حوزه بانکداری الکترونیکی، حوزه فناوری اطلاعات است و این حوزه تخصصی در معرض تغییراتی بسیار سریع قرار دارد و دست اندرکاران این حوزه باید دانش تخصصی خود را همواره به‌روز نگه دارند؛ زیرا در این حوزه اگر حتی یک گام عقب ماندگی پیش بیاید، جبران آن سخت و گاهی غیر ممکن می‌شود.
پویایی موجود در این حوزه باعث می‌شود که نیروهای جوان، پر انرژی و با انگیزهای به آن وارد شوند و به همین دلیل نیاز دارند تا در کنار استعداد خود از دانش تخصصی روز نیز برخوردار شوند و از سویی دیگر نیاز دارند از حاصل تجربیات بزرگان و پیشکسوتان این حوزه بهره گیرند تا آزموده‌ها را دوباره نیازمایند.
نگرش و نگاه متولیان امور در این حوزه نیز مهم و حیاتی است. اینکه متولیان حوزه بانکی عنایت داشته باشند که امروزه بانکداری الکترونیکی به عنوان یک دانش فنی، امری تفننی و غیر ضروری نیست و نیازمند دانش تخصصی است، بسیار مهم و تأثیرگذار خواهد بود.
در پیاده‌سازی و استفاده از بانکداری الکترونیک نظام بانکی را با چه مشکلات و چالش‌های مهمی رویارو می‌بینید؟
بانکداری الکترونیکی شکلی جدید از صنعت و هنر در حوزه اقتصادی و بانکی است. به‌طور طبیعی این حوزه هم با مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو است. شاید بتوان گفت در حال حاضر اصلی‌ترین مشکل و مانع موجود بر سر راه رشد و توسعه بانکداری الکترونیکی در کشور عدم وجود زیرساخت‌های مناسب و قابل اطمینان در حوزه ارتباطات و مخابرات و همچنین پوشش ضعیف و نامطلوب اینترنت است که در فضای الکترونیک به اعتماد مشتریان خدشه وارد کرده و موجب کاهش استفاده از خدمات غیر حضوری می‌شود و این خود کم کم به مانعی برای پیشرفت این صنعت تبدیل شده است.
موضوع و چالش دیگر بحث منابع انسانی در حوزه بانکداری الکترونیکی است. این حوزه به نیروی متخصص و توانمندی نیاز دارد که با شناخت و درک ضرورت‌های آن بتواند با سخت کوشی و مداومت در خدمت، تمامی انرژی و پتانسیل خود را برای انجام وظیفه‌ای که برعهده دارد به کارگیرد و از سویی دیگر سیستم باید توانایی جذب، ارتقا و نگهداشت چنین نیرویی را داشته باشد.
چنانچه بانکداری الکترونیک در کشور گسترش یابد و توسعه پیدا کند، چه تأثیری بر رشد و توسعه کشور و به‌ویژه بانک‌ها خواهد داشت؟
گسترش و پیشرفت بانکداری الکترونیکی از جنبه‌های مختلف بر رشد و توسعه کشور تأثیرگذار است. از جمله می‌توان به کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها، افزایش سرعت خدمات و طبیعتاً صرفه‌جویی‌های چشمگیر در زمان، افزایش کیفیت و تنوع خدمات قابل ارائه و در نتیجه افزایش رضایت‌مندی به‌عنوان رکن اصلی صنعت بانکداری، افزایش بهره‌وری، افزایش کیفیت مدیریت راهبری و عملیاتی و کاهش انواع مخاطرات اشاره کرد.
همچنین صرف نظر از تأثیرات مثبتی که بانکداری الکترونیکی بر رشد و توسعه اقتصادی و صنعتی هر کشور دارد، می‌توان به مقوله مزبور به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر توسعه نگریست. بانکداری الکترونیکی با تغییراتی که در نحوه و روش استفاده از منابع ایجاد می‌کند، موجب کاهش چشمگیری در رفت و آمد و آلودگی‌های محیط زیست علی‌الخصوص در شهرهای بزرگ می‌شود.
به نظر شما بانکهای کشور چه اندازه توانسته‌اند درخلق خدمات و محصولات جدید و متناسب با نیازهای مشتریان ایرانی موفق عمل کنند؟
با افزایش خصوصی‌سازی‌های انجام شده در دهه اخیر که تقریباً از صنعت بانکداری کشور کلید خورد، فضای رقابتی و مطلوب‌تری در ارائه خدمات و محصولات به وجود آمد و تلاش‌های بیشتری در راستای رفع نیازمندیهای مشتریان آغاز شد. در حال حاضر شاهد تنوع بسیار بالایی در خدمات و محصولات قابل ارائه توسط بانک‌ها هستیم که همه حاکی از انگیزه و پویایی موجود در صنعت بانکداری کشور است. از طرف دیگر در ارزیابی میزان موفقیت بانکهای کشور، در تولید محصولات جدید اکثراً با بازخورد و واکنش مثبت و رضایتمندانه‌ای مواجه می‌شویم.
در واقع مردم کشور، بانک‌ها را در زمره سازمان‌های پویا و نوآور علی‌الخصوص در حوزه خدمات الکترونیکی تلقی می‌کنند و این باور در سطح جامعه کاملا به چشم می‌خورد.
مواجهه مردم کشورمان با پدیدة بانکداری الکترونیک و خدمات و محصولات مرتبط به آن‌چه‌طور بوده؟ برای توسعه و ترویج این نوع بانکداری چه راهکارهایی را مناسب می‌دانید؟
استقبال مردم کشور از دریافت خدمات بانکی به صورت غیرحضوری در سال‌های اخیر مطلوب بوده است و در صورت بهبود زیرساخت‌های لازم از یکسو و انجام فرهنگ‌سازی مورد نیاز از سوی دیگر بدون شک با پذیرش حداکثری خدمات و محصولات بانکداری الکترونیکی از سوی مردم مواجه خواهیم شد که قصد داریم با ارائه راهکار‌ها و روش‌های نو و مناسب در این زمینه، فضای مناسبی را برای بهره‌گیری بیشتر مخاطبان و مشتریان فراهمآوریم.
به نظر می‌رسد که دیگر نقش و تأثیر بانکداری الکترونیک در توسعه کشور و فواید و مزایای عمومی گسترش این نوع بانکداری برای کل جامعه تقریباً به‌طور کلی جا افتاده است؛ با این وصف دولت و سازمان‌های دولتی متولی توسعه بانکداری، چه نقش و وظیفه‌ای برای توسعه سریع بانکداری الکترونیک و دسترسی آسان مردم به خدمات آن برعهده دارند؟
نقش دولت و سازمان‌های دولتی متولی صنعت بانکداری، علی‌الخصوص بانک مرکزی، در توسعه و بهبود بانکداری الکترونیکی کشور، بسیار کلیدی است. در واقع دولت به عنوان بزرگ‌ترین حامی این موضوع و مسئول ایجاد و برقراری ارتباط در شبکه بانکی زمینه‌های مورد نیاز بانکداری الکترونیکی را فراهم آورد. بنابراین شایسته است با سرمایه‌گذاری مناسب و برنامه‌ریزی دقیق در بهبود وضعیت زیرساخت‌های مورد نیاز (به عنوان مثال بهبود سطح و کیفیت دسترسی مردم به اینترنت) گام بردارد.
ارزیابی شما از برگزاری «اولین همایش بین‌المللی بانکداری الکترونیکی و نظام‌های پرداخت» چیست و تداوم منظم آن را چقدر ضروری و با اهمیت می‌دانید؟
فعالیت‌هایی که در راستای برپایی همایش‌ها یا نمایشگاه‌های مربوط به صورت سالیانه انجام می‌شود، حرکت مثبت و مؤثری در توسعه و بهبود وضعیت نظام بانکی کشوراست؛ به‌طوری که با گردهمایی مدیران و کار‌شناسان فعال در صنعت بانکداری از یکسو و مسئولان و متولیان بخش دولتی از سوی دیگر، موجبات تبادل نظر و انجام مذاکره را فراهم می‌کند و ضمن افزودن بر دانش و اطلاعات حاضران، به بررسی روندهای موجود در سطح ملی و بین‌المللی می‌پردازد. شایان ذکر است تا زمانی که مباحث و ایده‌های مطرح شده در همایش‌ها و گردهمایی‌ها به حیطه عمل در نیایند از کارآیی قابل توجهی برخوردار نخواهند بود. بنابراین امید است این امر، به صورت منظم دنبال شود و نتایج مطلوب خود را بر صنعت بانکداری کشور بگذارد.
از نگاه شما، پرداختن به چه محور یا موضوعی در اولین همایش اولویت دارد و باید سریع‌تر و جدی‌تر مورد توجه قرار گیرد؟
نطر به موضوع همایش، بدیهی است که باید به سراغ دغدغه‌ها و موضوعات مطرح در حوزه بانکداری الکترونیکی و نظام‌های پرداخت رفت. همان‌گونه که در بخش‌های پیشین مطرح شد، در حال حاضر مسئلة زیرساخت‌های ارتباطی و شبکه‌ای به‌عنوان مانعی بر سر راه مقوله‌های مذکور قرار گرفته است و بانک‌ها در حال دست و پنجه نرم کردن با آن هستند. از دیگر موضوعات مرتبط در این خصوص می‌توان به فرهنگ‌سازی و ترویج بهره‌مندی از خدمات غیرحضوری بانک‌ها اشاره کرد.
منبع: نشریه بانکداری الکترونیک مرکز فابا