دستورالعمل اجرایی شاپرک

دبیر کل بانک مرکزی ابلاغ کرد:

با عنایت به لزوم ساماندهی پایانه‌های فروش الکترونیکی در نظام بانکی کشور، نظارت دقیق و همه‌جانبه بر عملیات بانکی انجام شده از طریق پایانه‌های فروش و حصول اطمینان از رعایت استاندارد‌ها، ضوابط، تطبیق عملیات پرداخت الکترونیکی با ضوابط مبارزه با پول‌شویی، کاربری بهینه سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، افزایش سطح پوشش پایانه‌های فروش به‌منظور تعمیق پرداخت‌های الکترونیکی، پرهیز از اقدامات بازارشکنانه و تقویت مشارکت واقعی بخش خصوصی در توسعه و راهبری شبکه پرداخت کشور، به اطلاع می‌رساند در چارچوب مصوبة مورخ ۲۵/۱۲/۸۹ شورای پول و اعتبار و مقارن با فرا رسیدن دهه مبارک فجر، شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی (شاپرک) ایجاد شده است.

در این چارچوب، ویرایش دوم مقررات ناظر بر ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت، که به تصویب کمیته پولی و بانکی و تأیید رئیس کل محترم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران رسیده است، نهایی شده و در وب سایت رسمی این بانک به آدرس www. cbi. ir قرار گرفته است. این ضوابط از تاریخ این بخش‌نامه جایگزین ویرایش اول مقررات، به تاریخ اول شهریورماه ۱۳۸۳ می‌شود.

در خصوص ضوابط جدید نکات زیر باید مد نظر بانک‌ها قرار گیرند:

الف) کلیات

۱. ضوابط جدید ناظر بر ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت با دیدگاه اولویت نظارت، پایش و رصد تراکنش‌های مالی الکترونیکی بازنویسی شده تا ضمن منع کامل «شاپرک» از ورود به عرصه کسب و کار پرداخت الکترونیکی و رقابت با شرکت‌های فعال در این زمینه، تمهیدات کافی و ضمانت اجرایی برای اعمال سیاست‌های کلان و نظارت دقیق بر عملکرد بانک‌ها و شرکت های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت و ره‌گیری مبادلات پولی الکترونیکی مطابق با قوانین، مقررات و دستورالعمل‌ها صورت پذیرد.

۲. «شاپرک»، تمهیدات لازم را برای اتصال مستقیم ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت به زیرساخت‌های ملی پرداخت و تسویه فراهم آورده و در عین حال برای تراکنش‌های موفقی که توسط این مؤسسات پردازش می‌شود، حداقل کارمزد را که برای ادامه کسب وکار حیاتی است، تضمین می‌کند.

۳. تدوین ضوابط جدید در چارچوب ضوابط پیشین صورت پذیرفته و در آن ضمانت‌های اجرایی مربوط به اعمال سیاست‌های کلان و ضوابط نظارتی زیر از طریق ایجاد یک شبکه واحد و متمرکز در نظر گرفته شده است:

۳-۱. با ایجاد پایگاه جامع اطلاعات پایانه‌های فروش و اتصال این پایانه‌ها از طریق شبکه‌ای واحد، کنترل و اعمال ضوابط مربوط به پایانه‌های تکراری به صورت فنی و اجرایی امکان‌پذیر بوده و امکان اعمال مدیریت با ابزار مناسب توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران فراهم شده است.

۳-۲. توزیع جغرافیایی و افزایش سطح پوشش پایانه‌های فروش در تمامی واحدهای صنفی از طریق پایگاه اطلاعاتی مزبور میسر می‌شود.

۳-۳. پایگاه جامع اطلاعات پایانه‌های فروش، محل دقیق، نوع صنف، اندازه و حجم کاربری پایانه فروش را به دقت مشخص کرده و هرگونه تراکنش مشکوک را بلافاصله رصد و گزارش می‌کند.

ب) نکات اجرایی:

۴. از تاریخ ابلاغ این بخشنامه هرگونه خرید و نصب پایانه‌های فروش توسط بانک چه به‌صورت مستقیم و چه از طریق عقد قرارداد با ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت ممنوع است. همچنین بانک‌ها باید ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این بخشنامه تمامی امور اجرایی مربوط به راهبری پایانه‌های فروش فعلی خود را به ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت دارای مجوز از این بانک واگذار کنند.

۵. مجوزهای ارائه خدمات پرداخت فعلی تنها تا پایان سال جاری اعتبار داشته و پس از آن تنها مؤسساتی که مجوز خود را با ضوابط جدید دریافت کرده یا مراحل نهایی اخذ مجوز آن‌ها مطابق با تأیید این بانک در جریان است، مجاز به فعالیت در زمینه ارائه خدمات پرداخت هستند. همچنین از تاریخ ابلاغ این بخشنامه تمامی مؤسسات واجد صلاحیت فعلی و جدید ارائه دهنده خدمات پرداخت می‌توانند درخواست خود را برای کسب مجوز جدید به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ارسال کنند. جزئیات مربوط به شیوه ارائه درخواست از طریق وب سایت رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در دسترس عموم است.

۶. از تاریخ ۱۵/۲/۹۱ تمامی تراکنش‌های پذیرندگی مربوط به پایانه‌های فروش مربوط به بانک‌ها از مرکز «شتاب» قطع شده و این تراکنش‌ها صرفاً از طریق «شاپرک» پذیرش می‌شودند؛ لذا از تاریخ فوق ارائه این خدمات به‌صورت بین‌بانکی توسط بانک‌ها ممنوع خواهد بود.

۷. پردازش تراکنش‌های بین بانکی کارت‌ها از هر مسیر دیگری به جز مرکز «شتاب» ممنوع بوده و با بانک‌های متخلف برخورد سریع و مقتضی به عمل خواهد آمد.

۸. شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی «شاپرک» در قالب شخصیت حقوقی مستقل توسط شرکت ملی انفورماتیک تشکیل و مقرر شده اکثریت سهام آن بر اساس شاخص‌های عملکردی معین به بانک‌های فعلی واگذار شود. تمام یا بخشی از سهم‌الشرکه بانک‌ها از محل منابع صندوق مشاع تحقیق و توسعه تأمین شده و چنانچه این منابع برای تأمین تمام سهم‌الشرکه بانک کفایت نکند، بانک مزبور در صورت تمایل می‌تواند به منظور نیل به حداکثر سقف تعیین شده خود بهای سهم‌الشرکه مازاد بر آن را به قیمت اسمی پرداخت کند؛ لذا بانک‌ها حداکثر تا تاریخ ۲۰/۱۱/۹۰ فرصت دارند نماینده تام‌الاختیار خود را برای پیش‌برد امور اجرایی واگذاری و تعیین میزان دقیق سهم‌الشرکه خود به این بانک معرفی کنند.

۹. «شاپرک» از تاریخ ابلاغ این بخشنامه فعال بوده و تمامی مؤسسات ارائه دهنده خدمات پرداخت می‌توانند برای انجام بررسی‌ها و آزمون‌های فنی با آن تعامل کنند.

۱۰. به منظور کنترل دقیق مراودات مالی الکترونیکی، تمامی عملیات محاسبه کارمزد‌ها و تسویه حساب با پذیرندگان منحصراً از طریق زیرساخت‌های ملی تسویه و پرداخت (هسته واریز مستقیم پایا) صورت گرفته و تحت نظارت و کنترل دقیق بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. تسویه حساب با پذیرندگان مطابق با زمان‌بندی هسته واریز مستقیم «پایا» چند بار در روز از ساعات آغازین صبح تا ساعات پایانی شب، هفت روز هفته و در تمامی روزهای سال قابل انجام است. بنابراین تمامی بانک‌های کشور مکلف‌اند، با در نظر گرفتن این زمان‌بندی، تمهیدات فنی و اجرایی لازم برای پذیرش و پردازش انبوه فایل‌های واریز به حساب پذیرندگان نزد خود را در سامانه‌های مربوط در نظر گیرند.

۱۱. با توجه به وجود برخی قراردادهای طولانی مدت ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت با بانک‌ها پیش از ابلاغ ضوابط جدید، قراردادهای مزبور باید به شیوهای اصلاح شوند که موضوع آن‌ها از نصب و نگهداری پایانه‌های فروش برای بانک‌ها، به اتصال و حفظ حساب تسویه پذیرندگان نزد حساب‌های بانک تغییر یابد. ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت صرفاً می‌توانند در چارچوب بازاریابی و جلب پذیرنده کارت، به منظور افتتاح یا نگهداری حساب تسویه وی، با بانک تعامل کنند.

پ) ساختار کارمزد‌ها:

۱۲. از تاریخ ۱۵/۱۲/۹۰ تمامی کارمزدهای پذیرندگی «شتابی» مربوط به پذیرش تراکنش‌های پایانه‌های فروش، درگاه‌های پذیرش کارت اینترنتی و تلفن همراه مربوط به بانک‌ها، صرفاً به حساب «شاپرک» منظور می‌شود.

۱۳. از تاریخ ۱۵/۱۲/۹۰ کارمزدهای پذیرش کارت در تراکنش‌های خرید که از پذیرندگان کارت دریافت می‌شود، مطابق با دستورالعمل زیر محاسبه شده و دستورالعمل‌های پیشین مرتبط با این موضوع نسخ می‌شوند:

۱۳-۱. دریافت کارمزد از پذیرندگان کارت بابت هر تراکنش موفق خرید الزامی است.

۱۳-۲. حداقل کارمزد کارت‌های برداشت، خرید، هدیه و به طور کلی تمامی کارت‌هایی که معادل وجه قابل استفاده آن‌ها در بانک سپرده‌گذاری شده است، به صورت زیر محاسبه می‌شود:

۱۳-۲-۱. حداقل کارمزد «پذیرنده» معادل یک درصد مبلغ تراکنش حداکثر تا سقف دو هزار ریال تعیین می‌شود. این کارمزد به ارائه‌دهنده خدمات پرداخت تعلق دارد.

۱۳-۲-۲. کارمزد بین بانکی برای هر تراکنش موفق خرید همانند گذشته معادل ۷۰۶ ریال تعیین می‌شود که از بانک صادر کننده کارت دریافت و به صورت زیر تسهیم می‌شود:

۱۳-۲-۲-۱. دویست و پنجاه ریال سهم مرکز «شتاب»؛

۱۳-۲-۲-۲. دویست و پنجاه ریال سهم «شاپرک»؛

۱۳-۲-۲-۳. دویست و شش ریال سهم ارائه‌دهنده خدمات پرداخت.

۱۳-۳. حداقل کارمزد کارت‌های اعتباری که در چارچوب دستورالعمل های بانک مرکزی صادر شده باشند، معادل یک درصد مبلغ تراکنش به علاوه دوهزار ریال مبلغ ثابت است. این مبلغ بدین شرح تسهیم می‌شود:

۱۳-۳-۱. یک درصد مبلغ تراکنش برای بانک صادر کننده کارت اعتباری؛

۱۳-۳-۲. دویست و پنجاه ریال سهم مرکز «شتاب»؛

۱۳-۳-۳. دویست و پنجاه ریال سهم «شاپرک»؛

۱۳-۳-۴. یک هزار و پانصد ریال سهم ارائه‌دهنده خدمات پرداختی که از پایانه آن استفاده شده است.

۱۳-۴. ما به تفاوت کارمزد دریافتی از پذیرنده و حداقل کارمزدهای فوق به ارائه‌دهنده خدمات پرداخت تعلق می‌گیرد.

۱۳-۵. کارمزدهای فوق توسط مرکز «شتاب» و «شاپرک» محاسبه می‌شوند.

۱۳-۶. تسهیم کارمزد‌ها بر اساس موافقت‌نامه سطح خدمات (SLA) و ضریب عملکردی است که توسط «شاپرک» برای هر یک از ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت، مرکز «شتاب» و «شاپرک» ارزیابی شده و پس از کسب نظر بانک مرکزی به صورت ماهانه قابل پرداخت خواهد بود.

۱۳-۷. کارمزد تراکنش‌های مانده‌گیری و پرداخت قبض، به شیوه فعلی ادامه می‌یابد.

０. به منظور توسعه پرداخت‌های الکترونیکی و کاهش کاربری نقد، از تاریخ 1/12/90 معادل دو و نیم در هزار از مبلغ هر تراکنش برداشت وجه «شتابی»، از کارمزد برداشت وجه «شتابی» بانک‌های پذیرنده کسر و به صندوق خاصی واریز می‌شود؛ لذا از تاریخ فوق کارمزد برداشت وجه نقد از خودپرداز‌ها برای بانک پذیرنده معادل هشتاد و پنج صدم درصد تعیین می‌شود. موجودی این صندوق در پایان هر فصل بخش بر تعداد کل تراکنش‌های موفق «شاپرک» شده و عدد به دست آمده تحت عنوان «یارانه هر تراکنش الکترونیکی از محل برداشت‌های نقدی» معین می‌شود. «شاپرک» پس از ارزیابی عملکرد فصلی هر ارائه‌دهنده خدمات پرداخت مطابق با توافقنامه سطح خدمات (SLA) و اعمال ضریب عملکرد و پس از کسب نظر بانک مرکزی، به ازای هر تراکنش موفق خرید، عدد تعیین شده فوق را محاسبه و به حساب ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت واریز می‌کند.

منبع: سایت بانک مرکزی