پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سخنرانی «بتینا وربورگ» کارآفرین و پژوهشگر زنجیره بلوک در رویداد «تِد» / غریبه‌ای در قصر
ماهنامه عصر تراکنش / چگونه «زنجیره بلوک» نیاز به نهادهای متمرکز مانند بانک‌ها و دولت‌ها را برای تسهیل تجارت از میان می‌برد؟ چگونه «زنجیره بلوک» اقتصاد را به‌صورت بنیادی تغییر می‌دهد؟
«زنجیره بلوک» در حال تغییر همه‌چیز است. بتینا وربورگ در این سخنرانی موضوع پیچیده و گیج‌کننده‌ای را توضیح می‌دهد. او می‌گوید که چگونه «زنجیره بلوک» نیاز به نهادهای متمرکز مانند بانک‌ها و دولت‌ها را برای تسهیل تجارت از میان می‌برد و در حال تکامل مدل‌های قدیمی تجاری و مالی به چیزی به‌مراتب جالب‌تر است: یک سیستم توزیع یافته، شفاف و خودگردان جهت مبادله ارزش. با اقتصاد تمرکززدایی شده آشنا شوید.
صدها سال است که اقتصاددان‌ها رفتارهای آدمی را بررسی می‌کنند: ما چگونه تصمیم می‌گیریم؛ به‌عنوان فرد و همچنین در گروه‌ها چطور رفتار می‌کنیم و مبادله ارزش را چطور انجام می‌دهیم. اقتصاددان‌ها نهادهایی که تسهیل‌کننده فعالیت‌های تجاری ما هستند را مطالعه کرده‌اند، مانند سیستم‌های قانونی، شرکت‌ها و بازارها؛ اما یک نهاد فنّاورانه نوین هم هست که منجر به تغییر بنیادی شیوه مبادله ارزش در بین ما خواهد شد که «زنجیره بلوک» خوانده می‌شود. خب این یک ادعای جسورانه است، اما اگر هیچ‌چیز دیگری از این سخنرانی دست‌گیرتان نشد، درواقع از شما می‌خواهم که به یاد داشته باشید که هرچند فنّاوری «زنجیره بلوک» نسبتاً جدید است، اما درعین‌حال ادامه داستانی کاملاً انسانی است و داستان این است: «به‌عنوان انسان ما راه‌هایی برای کاهش عدم قطعیت درباره دیگری می‌یابیم و به این شیوه می‌توانیم مبادله ارزش کنیم.»
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
اهمیت سخنرانی بتینا وربورگ
اهمیت این سخنرانی در این است که بسیار مختصر مبانی اقتصادی زنجیره بلوک را بیان می‌کند. ممکن است برخی از مطالب اندکی پیچیده باشد و درک آن‌ها هم ساده نباشد اما مطمئن باشید این سخنرانی جزو بهترین سخنرانی‌هایی است که درباره زنجیره بلوک انجام‌شده است.
[/mks_pullquote]
یکی از نخستین افرادی که واقعاً کاشف این ایده بود که نهادها به‌عنوان ابزارهای اقتصادی برای کاهش عدم قطعیت درباره دیگری و قادر شدن به انجام تجارت عمل می‌کنند «داگلاس نورس» برنده نوبل اقتصاد بود. او در سال ۲۰۱۵ درگذشت، اما نورس پیشگام چیزی بود که «نهادهای نوین اقتصادی» خوانده می‌شوند؛ و منظور او از نهادها قوانین رسمی بودند مانند قانون اساسی و محدودیت‌های غیررسمی مثل رشوه‌خواری. این نهادها درواقع مانند روغن چرخ‌های اقتصاد را قادر به حرکت می‌کنند و این بازی را می‌توان در طول تاریخ زندگی بشر مشاهده کرد.
اگر به دوره اقتصاد «جمع‌آوری – شکار» فکر کنیم، می‌بینم که در آن دوران تنها در چارچوب دهکده خود تجارت می‌کردیم، برخی محدودیت‌های غیررسمی داشتیم، اما تمامی تعاملات تجاری ما تحت تأثیر خشونت و پیامدهای اجتماعی قرار داشت. هرچه جامعه ما پیچیده‌تر و مسیرهای تجاری ما طولانی‌تر شد، نهادهای رسمی بیشتری ایجاد کردیم؛ نهادهایی مانند بانک‌های ارزی، دولت و شرکت‌ها. این نهادها در مدیریت تجارت به کمک ما می‌آیند. در ادامه عدم قطعیت و پیچیدگی بیشتر و کنترل ما بر امور کمتر می‌شود. درنهایت با اینترنت ما این نهادها را آنلاین کردیم، پلتفرم‌هایی مانند آمازون، ایی‌بی و علی‌بابا را ساختیم. نهادهایی سریع‌تر که به‌عنوان واسط جهت تسهیل فعالیت‌های اقتصادی عمل می‌کنند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
داگلاس نورس
داگلاس نورس (زاده ۵ نوامبر ۱۹۲۰ – ۲۴ نوامبر ۲۰۱۵) اقتصاددان آمریکایی است که در سال ۱۹۹۴ موفق به دریافت جایزه نوبل اقتصاد شد. داگلاس نورت، ۳ آذر ۱۳۹۴ درگذشت.
[/mks_pullquote]
داگلاس نورس به این نتیجه رسید که نهادها ابزاری هستند برای کاهش عدم قطعیت، طوری که می‌توانیم در جامعه با هم ارتباط بگیریم و ارزش تبادل کنیم؛ و معتقدم ما در حال حاضر در حال ورود به تکاملی پیشرفته‌تر و ریشه‌ای‌تر در شیوه تعامل و تجارت هستیم؛ زیرا برای اولین بار می‌توانیم عدم قطعیت را نه‌تنها با نهادهای سیاسی و اقتصادی مانند بانک‌ها، شرکت‌ها و دولت‌هایمان بلکه با فنّاوری نیز کاهش دهیم.
«زنجیره بلوک» چیست؟
پس «زنجیره بلوک» چیست؟ فنّاوری «زنجیره بلوک» یک دیتابیس غیرمتمرکز است که فهرست دارایی‌ها و تراکنش‌ها را در یک شبکه نظیر به نظیر ذخیره می‌کند. زنجیره بلوک مانند یک دفترکل است؛ شامل اطلاعاتی مثل اینکه کی مالک چیست و چه کسی، چه چیزی را مبادله کرد. تراکنش‌ها در زنجیره بلوک به‌صورت امن و رمزگذاری شده ذخیره می‌شوند؛ در طول زمان، تاریخچه تراکنش‌ها در بلوک‌هایی رمزنگاری‌شده ذخیره شده‌اند که با یکدیگر مرتبط هستند و جایشان هم امن است. این فرآیند منجر به ایجاد سابقه‌ای تغییرناپذیر و غیرقابل جعل از تمامی تراکنش‌ها در سراسر شبکه می‌شود. این سابقه در همه کامپیوترهایی که در این شبکه کار می‌کنند ذخیره می‌شود.
«زنجیره بلوک» یک اپلیکیشن نیست. یک شرکت نیست. فکر می‌کنم نزدیک‌ترین توضیح برایش چیزی شبیه به ویکی‌پدیا باشد. ما همه‌چیز را در ویکی‌پدیا می‌توانیم ببینیم. یک نمای مرکب که دائماً تغییر می‌کند و به‌روز می‌شود. می‌توانیم در طول زمان تغییرات را در ویکی‌پدیا ردگیری کنیم و ویکی‌های خودمان را بسازیم، زیرا در هسته خود، یک زیرساخت داده هستند.
ویکی‌پدیا یک پلتفرم باز است که تصاویر و نوشته‌ها و تغییرات این داده‌ها را در طول زمان ذخیره می‌کند. در مورد «زنجیره بلوک» می‌توانید به یک زیرساخت باز فکر کنید که انواع دارایی‌ها را ذخیره می‌کند. تاریخچه مالکیت و اطلاعات مختلف برای دارایی‌هایی مانند بیت‌کوین و سایر دارایی‌های دیجیتال در زنجیره بلوک ذخیره می‌شوند. دارایی دیجیتال می‌تواند هر چیزی مانند یک گواهی، قرارداد، شیئی در جهان واقعی و حتی اطلاعات شناسایی فرد باشد. البته که جزئیات فنی دیگری نیز درباره «زنجیره بلوک» وجود دارد، اما آنچه گفتم اصل چیزی بود که یک زنجیره بلوک انجام می‌دهد. یک دفتر ثبت عمومی که تراکنش‌ها را در شبکه ذخیره می‌کند و در شبکه کپی می‌شود و به به‌سختی قابل دست‌کاری است.
حالا به این بپردازیم که چطور «زنجیره بلوک» عدم قطعیت را کاهش می‌دهد و چگونه نوید دگرگونی سیستم اقتصادی ما به شیوه‌ای بنیادی را می‌دهد؟ عدم قطعیت یک اصطلاح مهم در اقتصاد است، ولی من قصد دارم فقط به سه شکل از آن بپردازم که تقریباً همه‌روزه در تراکنش‌ها با آن روبرو می‌شویم و این جایی است که «زنجیره بلوک» می‌تواند نقش خود را ایفا کند. ما با عدم قطعیت روبرو می‌شویم وقتی‌که نمی‌دانیم با چه کسی معامله می‌کنیم، قابلیت رؤیت یک تراکنش را نداریم و اگر خطایی رخ دهد چاره‌ای برایش نداریم.
کاهش عدم قطعیت
اجازه دهید به عدم قطعیت نوع اول بپردازیم؛ ندانستن اینکه با چه کسی معامله می‌کنیم. وقتی می‌خواهم از ایی‌بی یک گوشی هوشمند بخرم اولین کاری که می‌کنم این است که ببینم از چه کسی خرید می‌کنم. آیا کاربران قوی‌ای هستند؟ آیا در بررسی و رده‌بندی رتبه خوبی دارند، یا اصلاً هیچ سوابقی ندارند؟ بررسی‌ها، رتبه‌بندی، چک‌مارک‌ها؛ این‌ها شواهدی برای تأیید هویت ما هستند که امروزه کنار هم می‌چینیم و برای کاهش عدم قطعیت درباره هویت طرف معامله از آن‌ها استفاده می‌کنیم؛ مشکل اینجاست که این‌ها تکه‌تکه هستند. به این فکر کنید که چند پروفایل در جاهای مختلف دارید. «زنجیره بلوک» اجازه می‌دهد تا پلتفرمی باز و جهانی برای ذخیره هرگونه اطلاعاتی درباره هر فرد از هر منبعی بسازیم؛ زنجیره بلوک به ما اجازه می‌دهد یک هویت قابل‌حمل کنترل‌شده توسط کاربر را ایجاد کنیم؛ یعنی می‌توانید به شکل انتخابی ویژگی‌های مختلف را درباره خودتان نشان دهید که به تسهیل تجارت یا تعامل کمک می‌کند. داشتن چنین هویت قابل جابجایی در سراسر جهان فیزیکی و دیجیتالی یعنی توان انجام تجارت به شیوه‌ای کاملاً نو.
خب درباره اینکه «زنجیره بلوک» چطور می‌تواند عدم قطعیت درباره اینکه با چه کسانی معامله می‌کنیم را کاهش دهند صحبت کردم. دومین نوع عدم قطعیتی که اغلب با آن روبرو می‌شویم عدم شفافیت نسبت به تعاملات است. فرض کنیم می‌خواهید یک گوشی هوشمند را برای من پست کنید. من به سطحی از شفافیت نیاز دارم. می‌خواهم بدانم کالایی که خریدم با آنچه پست به من تحویل می‌دهد یکسان است یا خیر. این موضوع نه‌تنها درباره یک کالای الکترونیک مثل گوشی هوشمند صادق است بلکه برای انواع زیادی از کالا و داده، چیزهایی مثل محصولات پزشکی، کالاهای لوکس و هر نوع داده یا محصولی که نمی‌خواهیم دست‌کاری در آن شده باشد هم صدق می‌کند.
بسیاری از شرکت‌ها مخصوصاً آن‌هایی که تولیدکننده چیزهای پیچیده‌ای مثل گوشی هوشمند هستند، مدیریت همه این فرایند را در سراسر زنجیره تأمین به عهده‌دارند. همه آن‌هایی که محصولی را تولید می‌کنند، دیتابیس‌های یکسانی ندارند. زیرساخت‌های یکسانی را به کار نمی‌گیرند و بنابراین شفاف دیدن تکامل محصول در طول زمان بسیار دشوار می‌شود. با استفاده از «زنجیره بلوک» همه این نقاط در شبکه نیاز به شناخت یکدیگر یا اعتماد به هم ندارند، زیرا هریک توان نظارت و اعتبارسنجی زنجیره خودشان را دارند. برگردیم به ویکی‌پدیا که یک دیتابیس اشتراکی است و گرچه خوانندگان و نویسندگان متعددی به‌طور هم‌زمان دارد، دارای یک حقیقت واحد است. پس می‌توانیم با استفاده از «زنجیره بلوک» چنین چیزی ایجاد کنیم.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
ایده‌ها ارزش گسترش دارند
تِد یک مجموعه همایش جهانی است که توسط بنیاد Sapling که سازمانی غیرانتفاعی خصوصی است، با شعار «ایده‌ها ارزش گسترش دارند»، برگزار می‌شود تد در سال ۱۹۸۴ پایه‌گذاری شد. تمرکز اولیه تد روی فنّاوری و طراحی با ریشه‌های سیلیکون ولی بود، اما از آن به بعد تمرکزش وسیع‌تر شده است تا سخنرانی‌هایی را از موضوعات علمی، فرهنگی و دانشگاهی زیادی شامل شود. کنفرانس اصلی تد هرساله در شهر ونکوور در ایالت بریتیش کلمبیا در کانادا و در مرکز همایش ونکوور برگزار می‌شود. به سخنرانان حداکثر ۱۸ دقیقه فرصت ارائه ایده‌هایشان به خلاقانه‌ترین و جذاب‌ترین شیوه‌ای که می‌توانند، داده می‌شود. سخنرانان قبلی شامل بیل کلینتون، جین گودال، آل گور، گوردون براون، بیلی گراهام، ریچارد داوکینز، بیل گیتس، بونو، پایه‌گذاران گوگل لری پیج و سرگئی برین و بسیاری از برندگان جایزه نوبل هستند.
[/mks_pullquote]
می‌توانیم یک دیتابیس تمرکززدایی شده ایجاد کنیم که کارایی همانند دیتابیس انحصاری بدون ایجاد یک قدرت مرکزی را داشته باشد؛ بنابراین تمامی این فروشندگان و فروشگاه‌های شرکت‌ها، می‌توانند بدون اعتماد به یکدیگر از دیتابیس یکسانی استفاده کنند؛ برای مشتریان این یعنی شفافیت بسیار زیادی خواهیم داشت. مثل سفر یکشی در جهان واقعی، می‌توانیم گواهی‌های دیجیتال یا نشانه حرکتش را روی «زنجیره بلوک» ببینیم و افزایش ارزشش را همان‌طور که در حال افزایش است مشاهده کنیم. این یک جهان کاملاً جدید در نگاه ماست.
بنابراین درباره اینکه «زنجیره‌های بلوک» چگونه عدم قطعیت درباره هویت را کاهش می‌دهند و اینکه چگونه شفافیت در مسیرهای طولانی مانند معاملات پیچیده را افزایش می‌دهند صحبت کردم. آخرین عدم قطعیتی که اغلب با آن روبرو می‌شویم یکی از پایان‌بازترین‌ها و بسیار فریبنده است؛ اگر گوشی هوشمند را برایم ارسال نکنید چه؟ می‌توانم پولم را پس بگیرم؟ «زنجیره‌های بلوکی» به ما اجازه کدنویسی و عقد قراردادهای الزام‌آور میان افراد را می‌دهد؛ یعنی تضمین انجام قراردادها بدون نیاز به اعمال فشار طرف سوم؛ بنابراین اگر به مثال گوشی هوشمند توجه کنیم می‌توانید به ضمانت نزد غیر فکر کنید. شما پول گوشی را دادید، اما لازم نیست که پول را آزاد کنید تا وقتی‌که تأیید کنید که تمام شروط اجراشده است؛ یعنی زمانی که شما گوشی را تحویل گرفته‌اید.
فکر می‌کنم این‌یکی از جذاب‌ترین راه‌هایی است که «زنجیره‌های بلوکی» عدم قطعیت را کاهش می‌دهند؛ این یعنی این که با درجات مختلفی می‌توانیم نهادها و فشارهای آن‌ها را از بین ببریم؛ یعنی تعداد زیادی از فعالیت‌های اقتصادی می‌توانند تضمین‌شده و خودکار شوند و بسیار از موارد دخالت انسان به حاشیه برود و این جایی است که اطلاعات از جهان واقعی به‌سوی «زنجیره بلوک» حرکت می‌کند.
فکر می‌کنم آنچه احتمالاً بستر کار داگلاس نورس در خصوص استفاده از این فنّاوری است این واقعیت است که خیلی چیزها که باعث کار کردن آن می‌شود، خیلی چیزها که «زنجیره بلوک» را امن و تأییدشده می‌کند، عدم اعتماد متقابل ماست؛ گذشته از همه عدم قطعیت‌هایی که ما را کند می‌کند و نیازمند نهادهایی مانند بانک‌ها، دولت‌ها و شرکت‌هایمان. درواقع همه آن مجموعه عدم قطعیت‌ها را مهار می‌کنیم و برای همکاری و تبادل سریع‌تر و بازتر و شفاف‌تر از آن استفاده کنیم.
نمی‌خواهم این تصور در شما ایجاد شود که «زنجیره بلوک» راه‌حل همه‌چیز است، ممکن است رسانه‌ها بگویند که زنجیره بلوک فقر جهانی را خاتمه می‌دهد، مشکل داروهای تقلبی را حل می‌کند و جنگل‌های بارانی را نجات می‌دهد! حقیقت این است که این فنّاوری در مراحل ابتدایی آن است و ما نیازمند مشاهده تجربیات فراوانی خواهیم بود و احتمالاً شکست‌های فراوانی خواهیم خورد؛ پیش از آنکه حقیقتاً همه موارد را درباره اقتصادمان درک کنیم؛ اما تعداد زیادی از مردم هستند که روی این موضوع کار می‌کنند، از نهادهای مالی تا شرکت‌های فنّاوری، استارت‌آپ‌ها و دانشگاه‌ها؛ این اتفاق تنها یک تکامل اقتصادی نیست. بلکه یک نوآوری در علم کامپیوتر هم هست.
«زنجیره بلوک» توانایی فنّاورانه به ما می‌دهد برای ساخت یک سابقه از مبادلات بشری، تبادل ارز، همه نوع دارایی فیزیکی و دیجیتالی، حتی رفتارهای شخصی، به روشی کاملاً نو؛ بنابراین زنجیره بلوک توانایی تبدیل به یک نهاد فنّاورانه را دارد که مزایای بسیاری نسبت به نهادهای سنتی که در جامعه از آن‌ها استفاده می‌کنیم دارد که این کار را به روشی غیرمتمرکز انجام می‌دهد. زنجیره بلوک بسیاری از عدم قطعیت‌های ما را به قعطیت تبدیل می‌کند؛ بنابراین فکر می‌کنم نیاز است که شروع به آماده‌سازی خود کنیم، زیرا نزدیک به تجربه جهانی هستیم توزیع‌شده، با نهادهای خودگردان که نقش بسیار مهمی در آن دارند.