پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مسعود خرقانی؛ ماهنامه پیوست / صنعت بانکداری با شعار ارائه خدمات با کیفیت عالی، سرعت در عرضه خدمات، هزینه عملیاتی پایین و رضایت مشتریان، به سرعت در حال پیشرفت و توسعه است. میدان رقابت در این حوزه روزبه‌روز بیشتر و فشرده‌تر می‌شود و به‌جرأت می‌توان ادعا کرد که امروزه رقابت در عرصه بانکداری تنها مبتنی بر ارائه نرخ‌های بهره جذاب و فریبنده نیست، بلکه عوامل اصلی مؤثر در کسب پیروزی و موفقیت، «کیفیت خدمات بانکی»، «سهولت انجام تعاملات مشتری با بانک» و در نهایت «رضایت مشتریان» مد نظر است.
در عرصه بین‌المللی چند سالی است که بانک‌ها پدیده‌ای به نام بانکداری نوین را تجربه می‌کنند. موضوعی که تجربه آن با استفاده از فناوری‌های پیشرفته از جمله فناوری اطلاعات، برای انجام کارهای گوناگون بانکی امکان‌پذیر شده است. هنگامی‌که بحث پیوند فناوری اطلاعات و ارتباطات با امور مختلف مطرح می‌شود، پیوند میان این فناوری و بانکداری یکی از ملموس‌ترین و بدیهی‌ترین نکاتی است که به ذهن خطور می‌کند. بدون شک استفاده از دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت بانکداری راه‌حل‌های بی‌همتایی را برای پیشبرد فرایندهای مالی و تجاری در جهان امروز که سرعت و رقابت فزاینده در آن حرف اول را می‌زند در اختیار ما می‌گذارد. از جمله این راه‌حل‌ها می‌توان به سیستم‌های بانکداری متمرکز (Core Banking) اشاره کرد که در سال‌های اخیر گسترش فراوانی یافته و به‌عنوان بستر و زیرساخت ارائه سایر خدمات نوین مطرح شده است.
سامانه بانکداری متمرکز (Core Banking) به مجموعه‌ای از خدمات بانکی گفته می‌شود که در یک مجموعه نرم‌افزاری پیاده‌سازی شده و اطلاعات آن عمدتاً در یک بانک اطلاعاتی متمرکز ادغام می‌شود و قابلیت ارائه خدمات به کلیه شعب و سایر زیرمجموعه‌های بانک را از محل این بانک اطلاعاتی متمرکز در هرلحظه داراست.
در نرم‌افزارهای بانکی متمرکز، با توجه به دسترسی هر شعبه به کلیه اطلاعات بانک که به‌صورت متمرکز نگهداری می‌شود و در هرلحظه قابل دسترسی است، نه‌تنها در هر شعبه می‌توان به مشتریان سایر شعب بانک نیز خدمات درخواستی ارائه کرد، بلکه کانال‌های دسترسی جدیدی مانند کارت، اینترنت، تلفن‌بانک، پیامک، موبایل و بانکداری باز (Open API) هم سرویس‌های موردنظر مشتریان را ارائه خواهند کرد.
اجزای مختلف یک سامانه بانکداری متمرکز
تاکنون هیچ قالب و استاندارد خاصی درزمینهٔ اجزای یک سامانه جامع بانکداری متمرکز ارائه نشده است و هر یک از تولیدکنندگان این محصولات بر اساس ایده‌ها و تجربیات و جمع‌بندی درخواست‌های مشتریان خود و با اتکا به دانش فناوری اطلاعات کارکنان بخش آی‌تی اقدام به ارائه محصولات متنوع بانکی کرده‌اند. همچنین دسته‌بندی محصولات (سرویس‌های) مختلف بانکی و چیدمان آن‌ها در کنار هم بر اساس شباهت موضوعی و عملکردی، با مد نظر قرار دادن ملاحظات بومی، فرهنگی و کاربردی و کمی هم به‌صورت سلیقه‌ای انجام شده است.
در حال حاضر بانک‌های ایرانی در مقیاس‌های بزرگ و کوچک و از بانک‌های دولتی گرفته تا بانک‌های خصوصی، تجربه‌های متعدد و متفاوتی را درزمینهٔ خرید/توسعه و استقرار سامانه‌های کر بانکینگ داشته‌اند. با این مقدمه بر اساس بررسی و مطالعه نمونه‌های موجود نرم‌افزارهای خارجی و داخلی و با توجه به روال‌های گردش کار بومی (بانک‌های ایرانی)، می‌توان اجزا و ویژگی‌های زیر را به‌عنوان نمونه مناسب برای یک سامانه جامع بانکداری متمرکز مطرح کرد.
سامانه‌های بانکداری متمرکز در بانک‌های ایران
بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته می‌توان گفت در حال حاضر تمامی بانک‌های ایران از سامانه متمرکز بانکی استفاده می‌کنند. برخی از این سامانه‌ها تولید و توسعه‌یافته داخلی و برخی دیگر محصولات خارجی بومی‌سازی‌شده توسط شرکت‌های نرم‌افزاری هستند؛ اما اینکه این سامانه‌ها تا چه حد نیاز بانک‌ها را برآورده ساخته است به‌صورت دقیق قابل اندازه‌گیری نیست. ولیکن میزان پوشش اجزا و ویژگی‌های بیان‌شده در بالا و سطح بلوغ شرکت‌های داخلی درزمینهٔ تولید ماژول‌های بانکی می‌تواند در مقایسه نسبی محصولات موجود به کار رود.
شرکت‌های ارائه‌دهنده نرم‌افزارهای بانکی و بانک‌های تحت پوشش این شرکت‌ها
شرکت خدمات انفورماتیک
شرکت خدمات انفورماتیک در سال ۱۳۷۲ به‌عنوان بازوی اجرایی بانک مرکزی به‌منظور ایجاد و راه‌اندازی سیستم جامع اتوماسیون بانکی کشور تأسیس شد. زیرساخت‌های موجود شرکت طی دو دهه گذشته در زمینهٔ‌های بانکداری الکترونیکی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مراکز کامپیوترهای بزرگ (MainFrame)، شبکه مخابراتی اختصاصی VSAT، راهبری سیستم‌های بزرگ و چندسکویی با قابلیت Online/ Realtime تشکیل و توسعه یافته است. این شرکت یکی از شرکت‌های پرنفوذ و دست راست بانک مرکزی در ارائه راه‌حل‌های بانکی است. در حال حاضر بیش از ۱۲۰۰ نفر نیروی متخصص در این شرکت مشغول فعالیت هستند.
تقریباً تمام بانک‌ها از خدمات این شرکت بهره می‌برند، اما در حوزه بانکداری متمرکز بانک‌های ملی، صادرات، سپه، توسعه صادرات، آینده، موسسه اعتباری نور، کارآفرین و بانک مرکزی ج.ا.ا با این شرکت قرارداد دارند. در حال حاضر این شرکت با خریداری ABIS و تولید ایران بانک قصد دارد سامانه صد درصد ایرانی ارائه دهد.
محصولات کلیدی این شرکت سامانه‌های زیرساختی حاکمیتی (نظیر شتاب، شاپرک، سپام، آریا، چکاوک، پیوند، شهاب، نهاب) و سامانه یکپارچه بانکی است.
شرکت خدمات انفورماتیک به همراه شرکت‌های خدمات انفورماتیک کیش، داده‌ورزی فرادیس البرز، فرادیس گستر کیش، خدمات انفورماتیک نوین کیش و شرکت همراه آیسان زیر نظر هلدینگ شرکت ملی انفورماتیک هستند.
شرکت توسن
شرکت توسن در سال ۱۳۷۸ با هدف ایجاد بستری مستقل و بومی به‌منظور طراحی و تولید محصولات و راهکارهای نوین در عرصه‌های مختلف فناوری اطلاعات کشور مانند بانکداری و دولت الکترونیکی تأسیس شده و تا سال ۱۳۸۷ تحت عنوان کیش وِیر و پس از آن با نام توسن به ارائه خدمات متنوع فناوری اطلاعات در صنعت بانکداری کشور و ارگان‌های دولتی پرداخته است.
این شرکت با دو محصول اصلی بنکو و فرانگین هم‌اکنون تعداد نسبتاً زیادی از بانک‌های کشور را به‌عنوان مشتری خود معرفی کرده است. محصولات دیگری نیز توسط این شرکت پیاده‌سازی شده است. برخی ویژگی‌های سامانه فرانگین در سایت‌های مختلف اصلی و وبلاگ کارکنان توسن آمده است. البته این ویژگی‌ها در سطح معرفی محصول عنوان شده و برای اثبات آن‌ها نیاز به بررسی دقیق محصول است. شرکت فوق در حال طراحی سامانه‌های بزرگ مقیاس برای ورود به بانک‌های بزرگ و همچنین توسعه بانکداری باز موسوم به یاقوت است که برای استفاده شرکت‌های نوآور و فین‌تک مناسب به نظر می‌رسد. اخیراً این شرکت برای همکاری در ایجاد مدل بانکداری ایرانی در حال رایزنی با شرکت‌های معتبر دی‌لویت و تمنوس هستند. تعداد نیروی انسانی این شرکت حدود ۷۰۰ نفر اعلام شده است. هم‌اکنون شرکت توسن تحت هلدینگ تک‌وست قرار دارد که این هلدینگ مشتمل بر ۱۰ شرکت بوده و دارای نیروی انسانی بالغ بر ۱۷۰۰ نفر است.
مشتریان شرکت توسن: بانک انصار، بانک سامان، بانک اقتصاد نوین، بانک سرمایه، بانک سینا، بانک پارسیان، موسسه مالی اعتباری مهر، موسسه اعتباری توسعه، بانک حکمت ایرانیان، بانک قرض‌الحسنه و صندوق مهر رضا.
شرکت بهسازان ملت
این شرکت در سال ۱۳۷۳ به نام شرکت بهسازان ملت با هدف توسعه کاربرد فناوری اطلاعات در بانک ملت و تولید و عرضه محصولات مناسب بانکی توسط بانک ملت تأسیس شد و کار خود را آغاز کرد. این شرکت از بدو تأسیس با تجهیز منابع و به‌کارگیری متخصصان مجرب در حوزه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و خدمات بانکی تلاش گسترده‌ای در جهت طراحی و تولید انواع راه‌حل‌ها و محصولات بانکی به عمل آورد و در سال ۱۳۷۷ مأموریت تولید سامانه نرم‌افزاری جامع و پکپارچه بانکی از طرف بانک ملت به این شرکت داده شد که حاصل آن سامانه نرم‌افزاری جامع شعب (س.ن.ج.ش) بود. پس از موفقیت در پروژه مذکور و فراهم شدن زیرساخت‌ها و امکانات مخابراتی مناسب و با تکیه بر دانش و تجربه سامانه (س.ن.ج.ش) از سال ۱۳۸۲ اقدام به تولید و توسعه سامانه متمرکز بانکی (کربانکینگ) کرد که اولین سامانه بانکداری متمرکز الکترونیکی در محیط ساختارهای پردازشی و روی کامپیوترهای بزرگ در داخل کشور و از افتخارات این شرکت محسوب می‌شود. شرکت بهسازان ملت در حال حاضر علاوه بر نقش محوری در توسعه بانکداری الکترونیکی در بانک ملت دارای جایگاه ویژه‌ای در توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور است و جزو شرکت‌های برتر در این حوزه به شمار می‌رود. هم‌اکنون نیروی انسانی بالغ بر ۷۰۰ نفر در این شرکت مشغول کار هستند.
همچنین شرکت به‌پرداخت ملت که بزرگ‌ترین شرکت حوزه خدمات کارت و PSP حال حاضر در ایران است توسط شرکت بهسازان ملت تأسیس و به ارائه خدمات تخصصی در این زمینه مشغول شد.
شرکت بهسازان ملت به همراه شرکت‌های به‌پرداخت ملت، مهندسی صنایع یاس ارغوانی، مهندسی نرم‌افزاری شقایق، مهندسی سیستم یاس ارغوانی و شرکت زیرساخت امن خدمات تراکنشی، تحت هلدینگ گروه فن‌آوران هوشمند بهسازان فردا قرار دارند.
مهم‌ترین حوزه‌های فعالیت شرکت بهسازان ملت
- طراحی و تولید، آموزش و پشتیبانی نرم‌افزارهای سفارش مشتری
- راهبری و نگهداری رایانه‌های Main Frame
- ارائه و پشتیبانی نرم‌افزارهای جانبی سیستم و ابزارها
- ارائه طرح‌های مربوط به استفاده از ابزار و تجهیزات جدید در حوزه فناوری اطلاعات و استفاده بهینه از تجهیزات و امکانات موجود. مشتریان عمده شرکت بهسازان ملت: بانک ملت، سازمان حج و زیارت، وزارت بازرگانی، شرکت ملی پخش و پالایش فراورده‌های نفتی ایران، دانشگاه تهران، بیمه ایران، شرکت مخابرات ایران و دانشگاه آزاد اسلامی.
شرکت فناپ
شرکت فناپ اگرچه زیرمجموعه گروه شرکت‌های پاسارگاد به شمار می‌آید، اما خود هلدینگ مجموعه‌ای ۲۰ شرکتی است. هر یک از شرکت‌ها در حوزه خاص مشغول فعالیت هستند.
- راه‌حل‌های مالی (شرکت داتین) حوزه راه‌حل‌های بانکی- سامانه‌های بانکی پاسارگاد و برخی بانک‌های کوچک نظیر گردشگری و ایران‌زمین)، شرکت داتکس (بورس)
- پرداخت و تجارت الکترونیکی (شرکت فناپ‌پرداخت) راه‌حل‌های تکنولوژیک پرداخت (مانند NFC/ فرتاک/ نوتاک/ ارتباطات و خدمات ارزش افزوده/ آرناتک/ باران تلکام/ فناپ تلکام)
- زیرساخت (فرپام/ کاران/ به‌پویش)
- سایر شرکت‌ها (فرنام/ آرنا/ شناسا/ پژواک/ آرونتک/ آپسان/ فرافن/ آدونیس)
شرکت داتین مهم‌ترین شرکت این مجموعه و رقیب در صنعت بانکداری متمرکز با بیش از ۲۰۰ نفر نیروی متخصص، راه‌حل بانکداری متمرکز برای بانک‌های کوچک و متوسط ارائه داده است. بانک پاسارگاد، بانک توسعه تعاون، بانک گردشگری و بانک قرض‌الحسنه رسالت از جمله مشتریان این شرکت به شمار می‌روند.
ویژگی‌های سامانه بانکداری متمرکز داتین
- مدیریت ستادی و پیکربندی مشتریان
- حسابداری
- سپرده‌ها و اوراق بهادار
- تسهیلات و ضمانت‌نامه
- اعتبارات اسنادی و مبادلات ارزی
- سیستم‌های جانبی مانند صندوق امانات، ساتنا، پایا،ACH و…
- گزارش ساز
- مدارک و مستندات)
سامانه‌های بانکداری مدرن داتین شامل اینترنت‌بانک، تلفن بانک و موبایل بانک است. این سامانه‌ها خدمات متنوع زیر را در حوزه محصولات زیر به مشتریان بانک‌ها یا مؤسسات مالی و اعتباری می‌دهد:
- خدمات کارت نقدی
- خدمات کارت اعتباری
- خدمات سپرده‌ها
- خدمات تسهیلات
علاوه بر موارد فوق سامانه‌های زیر نیز توسط این شرکت تولید و عملیاتی شده است: سوییچ پرداخت، سامانه پرداخت اینترنتی، سامانه پرداخت همراه، هوشمندی کسب‌وکار، اعتبارسنجی مشتریان، باشگاه مشتریان و سامانه مبارزه با پول‌شویی. این شرکت هم‌اکنون در حال بررسی اتصال به سرویس‌دهندگان کارت‌های بین‌المللی است.
شرکت پدیسار انفورماتیک
این شرکت نیز ارائه‌دهنده سامانه بانکداری متمرکز است که فقط در یک بانک (کشاورزی) استقرار یافته است.
شرکت پدیسار انفورماتیک در سال ۱۳۷۵ تأسیس شد و فعالیت خود را درزمینهٔ انفورماتیک، مدیریت و علوم سیستم و با هدف طراحی و پیاده‌سازی پروژه‌های ملی فناوری اطلاعات، ارائه و گسترش محصولات و سرویس‌های بانکداری الکترونیکی آغاز کرد. به‌کارگیری اصولی فناوری اطلاعات در راستای توسعه صنعت بانکداری و پرداخت الکترونیکی همواره شعار شرکت پدیسار انفورماتیک بوده است.
شرکت تأمین خدمات سیستم‌های کاربردی کاسپین
به‌منظور انطباق هر چه بهتر و موثرتر نظام بانکی و مالی کشور با استانداردهای بانکداری نوین جهانی، این شرکت در سال ۱۳۸۲ تأسیس شد و در حال حاضر یکی از شرکت‌های عضو گروه هلدینگ (داده‌پردازی بانک پارسیان) به شمار می‌رود. تنها مشتری این شرکت بانک پارسیان است.
محصولات کلیدی کاسپین
- سامانه جامع بانکداری متمرکز لوتوس کاسپین
- سامانه سوییچ بانکی لوتوس کاسپین
- سامانه مدیریت کانال کاسپین
- سامانه صرافی کاسپین
- سامانه تصدیق هویت بیومتریک کاسپین
- سامانه بازرسی و نظارتی کاسپین
- سامانه اطلاع‌رسانی متمرکز کاسپین
- سامانه هوش تجاری کاسپین.
برخی شرکت‌های دیگر مانند پویا، فرانام، بانی‌کام، تاژان، آتیه داده‌پرداز و… نیز برخی ماژول‌های بانکی را ارائه داده‌اند. همچنین شرکت‌های امید، اسوه، رمیس و برخی دیگر نیز در حال تهیه و ارائه سامانه‌های بانکی به بازار هستند.