پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ماهنامه عصر تراکنش / بسیار هیجان‌زده‌ام که امروز اینجا هستم. اجازه بدهید صحبتم را با یک سؤال از شما آغاز کنم. کدام‌یک از شما از تجربه کاری‌تان با بانک‌ها واقعاً لذت می‌برید؟ (خنده حضار)! این خنده معنای زیادی دارد. خب، من یک خبر خوب برای شما دارم، اینکه ما در حال حاضر به سمت یکی از بزرگ‌ترین تغییرات در تاریخ اقتصاد حرکت می‌کنیم؛ «انقلاب فین‌تک»! انقلابی که قرار است بانکداری را از آن چیزی که امروز می‌شناسیم، متفاوت کند. موضوعی که می‌خواهم امروز با شما به اشتراک بگذارم این است که چگونه انقلاب فین‌تک، برنده‌ها و بازنده‌هایی خواهد داشت و ممکن است تأثیرات مهمی بر مراکز مالی همچون هنگ‌کنگ بگذارد. ولی آن‌هایی که قرار است توسط انقلاب فین‌تک بیشترین تأثیرات را بگیرند، همان‌هایی خواهند بود که در صنایع مالی مشغول به کارند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
ارسلانیان کیست؟
هنری ارسلانیان (Henri Arslanian) مسئول بخش فین‌تک و فناوری رگولاتوری (RegTech) در شرکت PwC است. او همچنین به عنوان دانشیار در دانشگاه هنگ‌کنگ فعالیت می‌کند. او در دانشگاه دوره‌های ارشد کارآفرینی در حوزه مالی را برگزار می‌کند که درواقع نخستین دوره‌های دانشگاهی فین‌تک در آسیا محسوب می‌شود. هنری ارسلانیان قبل از اینکه به PwC ملحق شود، عضو یک فین‌تک استارت‌آپی بود و سال‌های زیادی را هم در بانک سرمایه‌گذاری UBS هنگ‌کنگ گذرانده بود. او فعالیت حرفه‌ای خود را به عنوان وکیل در حوزه سرمایه‌گذاری و بازارهای مالی در کانادا و هنگ‌کنگ آغاز کرد.
[/mks_pullquote]
فین‌تک چیست؟
ولی قبل از همه‌چیز، فین‌تک چیست؟ فین‌تک کوتاه شده عبارت تکنولوژی‌های مالی است و می‌توان آن را بهره‌گیری خلاقانه از تکنولوژی در طراحی و ارائه خدمات مالی تعریف کرد. «فین‌تک» در حال تغییر سیستم بانکداری از شکلی است که قبلاً می‌شناختیم. هوش مصنوعی، قرض‌دهی نفربه‌نفر (P2P) بیگ دیتا (Big Data)، بلاک‌چین (Blockchain)، سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdfunding)، پرداخت دیجیتال و روبات‌های مشاور مالی (Robo-advisor) فقط تعداد اندکی از آن‌ها هستند.
چرا انقلاب فین‌تک هم‌اکنون در حال رخ دادن است؟
از نگاه تاریخی، هم‌زمان با تکامل تکنولوژی، صنعت بانکداری نیز در یکپارچه‌سازی این تکنولوژی‌ها برای ارائه خدمات بهتر به مشتری، به‌خوبی عمل کرد. ولی تغییرات بسیاری در دوران بحران مالی آمریکا در سال ۲۰۰۸ به وجود آمد. در زمان بحران مالی، بانک‌ها مشغول کشمکش با قوانین بی‌شمار و برطرف کردن نیازهای رگولاتوری و جریمه‌هایی بودند که بر آن‌ها تحمیل شد و نوآوری به یکی از اولویت‌های آخر آن‌ها تبدیل شده بود. ولی در همین زمان برخی نوآوری‌های تکنولوژیک، شیوه زندگی ما را تغییر دادند و به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شدند. به گوشی‌های آی‌فون فکر کنید یا به ایربی‌اندبی (Airbnb)، اوبر، واتس‌اپ، وی‌چت و… و اتفاقی که افتاد، این بود که بین خدماتی که بانک‌ها ارائه می‌کردند و آن چیزی که شما به‌عنوان یک مشتری از منظر تجربه کاربری و راحتی کاربری انتظار داشتید، شکافی بزرگ به وجود آمد. همان شکاف، چیزی است که صنعت فین‌تک امروز در حال دست‌وپنجه نرم کردن با آن است.
به‌عنوان نمونه، آیا می‌دانستید که فیس‌بوک به‌تنهایی در آمریکا بیش از ۵۰ مجوز رگولاتوری اخذ کرده است؟ مجوزهایی که به کاربران فیس‌بوک اجازه می‌دهد از طریق این برنامه پیغام‌رسان، پول به یکدیگر منتقل کنند. نرم‌افزار پیغام‌رسان «وی‌چت» به یکی از متداول‌ترین روش‌های ارسال و دریافت پول در چین تبدیل شده است و به‌طور مثال در سال گذشته بیش از هشت میلیارد دلار تراکنش مالی در آن صورت گرفته است. همین برنامه وی‌چت نه‌تنها به شما امکان خرید خدمات بیمه‌ای را می‌دهد، بلکه می‌توانید با آن قرار بعدی با پزشکتان را نیز رزرو کنید، با استفاده از آن تاکسی سفارش دهید یا به مؤسسات خیریه کمک کنید.
ظهور استارت‌آپ‌های فین‌تک
بسترهای مالی آینده، بانک‌های سنتی امروز نخواهند بود. دختربچه شش‌ماهه من احتمالاً اولین حساب بانکی‌اش را نه در بانکی مانند «اچ.اس.بی.سی» یا «جی‌پی مورگان»، بلکه در «فیس‌بوک» یا «اپل» باز خواهد کرد. بانک‌های سنتی مشخصاً نگران شکل‌گیری این شرکت‌های تکنولوژی هستند، چراکه می‌دانند بسیاری از این شرکت‌ها به مشتریانی همچون شما به‌صورت روزانه دسترسی دارند و تا میزان مشخصی، اعتماد شما را به خود جلب کرده‌اند. اگر آن‌قدر راحت هستید که تصویر کودکتان را در فیس‌بوک به اشتراک بگذارید، آیا از آن برای انتقال پول به دوستان و خانواده‌تان استفاده نخواهید کرد؟ اگر تمام نیازهای روزانه‌تان را از «آمازون» یا «تالبا» تأمین می‌کنید، از آن برای خرید خدمات بیمه‌ای استفاده نخواهید کرد؟
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
حوزه‌های فین‌تک
فین‌تک کوتاه شده عبارت تکنولوژی‌های مالی است و می‌توان آن را بهره‌گیری خلاقانه از تکنولوژی در طراحی و ارائه خدمات مالی تعریف کرد. «فین‌تک» در حال تغییر سیستم بانکداری از شکلی است که قبلاً می‌شناختیم. هوش مصنوعی، قرض‌دهی نفربه‌نفر (P2P) بیگ دیتا (Big Data)، بلاک‌چین (Blockchain)، سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdfunding)، پرداخت دیجیتال و روبات‌های مشاور مالی (Robo-advisor) فقط تعداد اندکی از آن‌ها هستند.
[/mks_pullquote]
و چیزی که بیشتر از همه بانک‌های سنتی را نگران می‌کند، ظهور هزاران استارت‌آپ پویا در حوزه فین‌تک است. آن‌ها محصولاتی را عرضه می‌کنند که در گذشته توسط بانک‌های سنتی عرضه می‌شد. بسترهای قرض‌دهی نفربه‌نفر به مشتریان، شیوه جایگزینی برای دریافت وام ارائه می‌دهد که قبلاً فقط از طریق بانک‌ها قابل انجام بود. بسترهای مشاوره مالی روباتیک به مشتریان راهکارهای مدیریت دارایی را پیشنهاد می‌دهند که نه‌تنها مشخصاً اعلام می‌کنند به خاطر چه چیزی از شما مبلغ دریافت می‌کنند، بلکه به‌صورت قابل‌توجهی ارزان‌تر نیز هستند. ولی احتمالاً چیزی که بیشتر از همه بانک‌ها را نگران می‌سازد، این است که این تازه‌واردها، قابلیت انتخاب و ورود به بخشی از بانکداری را دارند.
بسیار بعید است که یک استارت‌آپ فین‌تک بخواهد به یک مؤسسه نگه‌داری سپرده تبدیل شود. آن‌ها بسیار مایل هستند بخشی را که با مشتریان مستقیماً در ارتباط است، بر عهده بگیرند و فعالیت‌های پس‌زمینه خسته‌کننده را به بانک‌های سنتی واگذار کنند. این ممکن است مدل بانکداری آینده باشد؛ زمانی که بانک‌های سنتی در حال مدیریت پشت‌صحنه باشند و صرفاً به تأمین‌کنندگان ابزار برای شرکت‌های تکنولوژی و استارت‌آپ‌های فین‌تکی تبدیل شوند که بر کنترل تجربه کاربری متمرکز شده‌اند.
فین‌تک چه تغییری در خدمات مالی و بانکی ارائه می‌کند؟
انقلاب فین‌تک، توسعه‌های مثبت دیگری را نیز به همراه داشته است؛ یکی از مهم‌ترین آن‌ها ارائه خدمات مالی به اقشار مختلف جامعه است. در حال حاضر در جهان، بیش از دو میلیارد نفر وجود دارند که به‌صورت کامل از هیچ خدمت بانکی استفاده نمی‌کنند. این‌ها افرادی هستند که هیچ دسترسی به حساب‌های بانکی ندارند و تنها روش پس‌انداز آن‌ها به معنای واقعی «گذاشتن پول زیر فرش» است که این موضوع چرخه فقر را به چرخه‌ای ابدی تبدیل می‌کند. البته در نظر بگیرید که این مسئله خاص کشورهای درحال‌توسعه نیست، بلکه کشورهای توسعه‌یافته نیز با آن مواجه هستند. برای مثال، در ایالات متحده آمریکا در شهرهایی همچون میامی یا دیترویت ساکنان بیش از 20 درصد خانه‌ها، فاقد هرگونه سیستم بانکی هستند.
البته خبر خوب این است که برای اولین بار در تاریخ، این امکان وجود دارد که برای این افراد نیز خدمات مالی ارائه شود. بر اساس اطلاعات بانک جهانی طی پنج سال گذشته، هفت‌صد میلیون نفر صاحب خدمات بانکی شده‌اند و این فقط آغاز ماجرا است. صنعت فین‌تک به‌صورت مداوم در حال فعالیت است تا نحوه ارائه خدمات مالی را متحول کند. نه‌تنها به خاطر تجربه کاربری، بلکه به دلیل ایجاد دسترسی و صرفه‌جویی در هزینه‌ها، به‌وسیله هوش مصنوعی «چت‌بات‌هایی» ایجاد شده است که گفت‌وگوی انسانی را در برنامه‌های پیغام‌رسان شبیه‌سازی می‌کنند و در حال جایگزینی با مراکز تماسی هستند که احتمالاً همه شما از آن‌ها بیزار هستید.
داده‌های بیومتریک و سیستم تشخیص صدا در حال آزمایش هستند تا جایگزین پسوردها و توکن‌های امنیتی شوند که احتمالاً از آن‌ها بیزار هستید. برخی در حال اتصال فین‌تک به اینترنت اشیا (Internet of Things) و فناوری‌های پوشیدنی (Wearable Tech) هستند.
آن‌ها بانکداری را در بطن زندگی روزانه‌تان وارد خواهند کرد تا در آینده دیگر هیچ نگرانی بابت آن نداشته باشید. تصور کنید که فرآیندهای بیمه خودرویتان به‌صورت اتوماتیک انجام می‌شود. برخی در حال آزمایش روی گیمیفیکیش (Gamification) از طریق واقعیت مجازی هستند تا خدمات بانکی را برای نوجوانان این نسل به شیوه‌ای که از آن لذت ببرند، ارائه دهند. تحقیقی نشان می‌دهد که بیش از 70 درصد از نوجوانان ترجیح می‌دهند به دندانپزشکی بروند تا اینکه به سخنرانی در مورد بانک‌ها گوش کنند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بانک‌های آینده
بسترهای مالی آینده، بانک‌های سنتی امروز نخواهند بود. دختربچه شش‌ماهه من احتمالاً اولین حساب بانکی‌اش را نه در بانکی مانند «اچ.اس.بی.اس» یا «جی‌پی مورگان»، بلکه در «فیس‌بوک» یا «اپل» باز خواهد کرد.
[/mks_pullquote]
چه اتفاقی برای بانک‌ها می‌افتد؟
مشخص است که بانک‌ها نگران این موضوعات هستند، ولی متوجه شده-اند که فضا در حال تغییر است و برای دوام در این فضا می‌بایست تکامل پیدا کنند. برخی از بانک‌ها در این فرآیند تکامل، موفق می‌شوند که این فرهنگ نوآوری و کارآفرینی را در سازمان خود جای دهند، ولی بسیاری شکست خواهند خورد. بانک سیتی (Citibank) تخمین می‌زند که طی ۱۰ سال آینده، سی درصد مشاغل بانکی از بین خواهند رفت. برخی دیگر از متخصصان این رقم را تا 50 درصد قابل‌افزایش می‌دانند. از هر دو شغل بانکی یکی در طی ۱۰ سال آینده از بین خواهد رفت.
برخی از شما ممکن است بگویید، اینکه اتفاق خوبی است که بانکدارهای کمتری در دنیا وجود داشته باشند، ولی این موضوع تبعات بسیار جدی بر هر مرکز مالی در جهان خواهد داشت؛ چراکه صرفاً به معنای از دست رفتن یک شغل نیست بلکه تمامی مؤسسات مالی مرتبط با آن از بین خواهند رفت؛ از مؤسسات قانونی و شرکت‌های حسابداری گرفته تا هتل‌ها و رستوران‌ها. در ازای از بین رفتن این مراکز، برخی مشاغل در صنعت فین‌تک ایجاد خواهند شد اما به میزان قابل‌ملاحظه‌ای رقم تعداد شاغلان به‌مراتب کمتر از قبل خواهد بود.
با انقلاب فین‌تک چطور کنار بیاییم؟
بسیاری از ما در جامعه فین‌تک نه‌تنها همگام با دولت قوانین جدید را ایجاد می‌کنیم، بلکه در حال بزرگ‌تر کردن این جامعه و شکل‌دهی به این اکوسیستم هستیم تا مطمئن شویم که همه این‌ها را می‌توانیم به واقعیت تبدیل کنیم. ولی این کافی نیست، ما به یک تغییر اساسی در نگرشمان نیاز داریم. پدران و مادران هم‌نسل ما باید راحت‌تر با این مسئله کنار بیایند که فرزندانشان به استارت‌آپ‌ها ملحق بشوند یا استارت‌آپ خود را راه بیندازند تا اینکه به دنبال شغل‌های ثابت در بانک‌ها باشند. ولی شاید مهم‌ترین تغییر در شیوه تربیت و پرورش استعدادهای نسل‌های بعدی ما باشد. برای مثال، من اولین دوره دانشگاهی فین‌تک را در آسیا تدریس می‌کنم چراکه عمیقاً معتقدم که در حال حاضر قابل‌قبول نیست که دانشجویان رشته اقتصاد بدون هیچ دوره‌ای درباره فین‌تک فارغ‌التحصیل شوند؛ اما ما نیاز داریم که فراتر از این پیش برویم.
درست است که ما به دوره‌هایی نظیر اقتصاد و استراتژی سازمانی نیاز داریم اما بیش از آن باید در برنامه درسی مدارس اقتصاد یا کسب‌وکار، دوره‌هایی از طراحی، برنامه‌نویسی و توسعه محصول نیز قرار دهیم و این موضوع بسیار مهم است، چراکه بانکدارهای فردا و آن‌هایی که آینده این صنعت را شکل می‌دهند، بانکدارهای سنتی نخواهند بود بلکه طراحان، برنامه‌نویس‌ها و ایده‌پردازان خلاق خواهند بود.