زمانی برای بهبود صنعت پرداخت در گفتگو با حسینی‌نژاد مدیرعامل سپ

صنعت پرداخت الکترونیکی ایران، صنعت نوپایی است که در عمر کوتاه خود با چالش‌های متعددی روبرو بوده؛ بی‌تردید این چالش‌ها درگذر زمان و باتدبیر و برنامه‌ریزی قابل‌حل است. شرکت «پرداخت الکترونیک سامان» از شرکت‌های پیشرو درزمینهٔ پرداخت الکترونیکی است که به‌عنوان اولین ارائه‌دهنده خدمات پرداخت اینترنتی در نظام بانکی کشور، ابزارهای پرداخت را در اختیار متقاضیان قرار داد. سید ابراهیم حسینی نژاد، مدیرعامل شرکت «سپ» در خصوص چالش‌های موجود در فضای پرداخت الکترونیکی در ایران معتقد است که در شرایط رقابتی برابر، یک «اسکیما» غالب خواهد شد و از وضعیت سردرگمی خارج می‌شویم؛ وی همچنین بر این باور است که اسکیمای ملی باعث خواهد شد که همه در فضای برابر رقابت کنند.

«سپ» همچنین ازجمله شرکت‌های فعال درزمینهٔ پرداخت الکترونیکی است که در ارائه سرویس در کانال‌های مختلف به‌طور هماهنگ عمل می‌کند؛ حسینی نژاد علت آن را برخورداری از مدیران و کارشناسان متبحر می‌داند. او عدم رعایت اخلاق در کسب‌وکار را که اغلب از طریق شرکت‌ها و یا افراد تازه‌کار اتفاق می‌افتد، در بلندمدت به زیان کل اکوسیستم کسب‌وکار پرداخت می‌داند. با وی پیرامون این موضوعات گفتگو کردیم.

 

سپ در سال 96

قربانی: آیا برنامه و استراتژی خاصی برای سال 96 دارید؟ سپ در سال 96 قرار است به کجا برسد؟ و در سال 96 می‌خواهید روی موبایل چه کار جدیدی انجام دهید؟

حسینی‌نژاد: سال 96 برای ما درواقع امتداد حداقل 8 سال گذشته شرکت است و جدا از این 8 سال نیست. ما در سال 96 به دنبال این هستیم که عمق کسب‌وکارمان را افزایش دهیم. با وجود عمر 14 ساله سپ من 8 سال گذشته را هم به این دلیل عنوان می‌کنم که در این 8 سال شرکت انسجام و ثبات خاصی پیدا کرد و آقای قمصری در این راستا بسیار کمک کرد تا گروه یک خط فکری را دنبال کند. من معتقدم که اگر افراد متبحر در مجموعه حضورداشته باشند و مجموعه نیز به ثبات برسد کم‌کم راه برای پیشرفت باز می‌شود.

ما شاید تا سال ۸۷ در وضعیتی بودیم که آینده کسب‌وکار هنوز خیلی مشخص نبود و این کسب‌وکارها نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر بدون انتظار داشت و خود کسب‌وکار هم برای مردم شناخته‌شده نبود و بالا و پایین زیاد داشت. شاید همه کسب‌وکارها این‌گونه باشند ولی از هفت هشت سال گذشته شرکت ما یک شکل منسجمی به خود گرفت و بالا و پایین‌ها در خط فکری و مسیر خاصی قرار گرفت.

سال 96 هم ما در حال دنبال کردن همان خط فکری هستیم؛ یک دوره توسعه بازار داشتیم و این توسعه بازار از جهت وسعت تقریباً نقطه اوج خود را گذرانده است. نمی‌خواهم بگویم رشد آن متوقف‌شده ولی نقطه اوج خود را گذرانده و به نظر من بازار ایران در این حوزه اشباع‌شده است.

معتقدم که در ادامه باید بتوانیم به کسب‌وکار عمق بدهیم که این عمق از چند طریق اتفاق می‌افتد؛ یکی سرویس‌های ارزش‌افزوده است، دیگر اینکه سرویس‌ها را به نحو دلخواه مشتری ارائه دهیم چون در محلی که مشتری سرویس ارائه می‌دهد فقط کارت‌خوان نیست؛ خیلی از مسائل دیگر هم وجود دارد و ما می‌خواهیم یک ارتباطی بین همه آن‌ها برقرار کنیم که عمق سرویسمان را خیلی بیشتر کند.

 

کنترل صد KPI در سپ

حسینی‌نژاد: من اگر بخواهم لیست کنم شاید صد KPI در شرکت ما کنترل می‌شود؛ از سرویس «کُر» که درواقع سوئیچ، پایداری و تراکنش‌های ناموفق را شامل می‌شود گرفته تا حوزه تحویل سرویس، بازاریابی، نصب، پشتیبانی، خدمات پس از فروش و … . فکر می‌کنم که ما شرکتی هستیم که همه این شاخص‌ها را با یک درجه مطلوبی به مشتری ارائه می‌کنیم یعنی هم در لایه سرویس‌های پایه مانند میزان تراکنش‌های ناموفق، دسترس‌پذیری به همه این موارد را می‌دهیم و هم در محل مشتری.

ازآنجایی‌که شرکت ما شرکتی است که همه نیروهای آن کارکنان شرکت هستند فکر می‌کنم که این موضوع در خیلی از جاها کمکمان کرده و امیدوارم که از این به بعد هم این‌گونه باشد.

اکثر پی‌اس‌پی‌ها نمایندگی دارند و با آن نمایندگی طرف حساب هستند که خارج از شرکت است؛ ولی کارکنان شهرستان مجموعه ما، کارمند مجموعه هستند. ممکن است پی‌اس‌پی‌ها در شهرستان دو سه نمایندگی داشته باشند. مدل نمایندگی به دلیل اینکه می‌تواند سریع به سراغ جاهای پربازده برود در کوتاه‌مدت پاسخ می‌دهد ولی به نظرم در بلندمدت مدل شعبه‌ای موفق‌تر است، چون دانش رسوب می‌کند و کیفیت کار افزایش پیدا می‌کند.

ما مراکزی در شهرستان‌ها داریم که پشتیبان ما، 12 سال است که یک منطقه را سرویس می‌دهد و بیشتر از رئیس بانک و بانکدارهای منطقه، این فرد را می‌شناسند و من فکر می‌کنم این مسئله در سرویس‌دهی اهمیت زیادی دارد.

 

قربانی: به بحث موبایل وارد شویم و اینکه در 5 سال گذشته مدام راجع به آن صحبت شده است. آیا موبایل کانال بعدی پرداخت است و همه به سراغ آن می‌روند؟ شما در حال حاضر اپلیکیشنی به نام سه‌سوت دارید. به نظر شما آیا در ادامه چیزی فراتر و جدی‌تر از موبایل وجود دارد؟

حسینی‌نژاد: اتفاق خوبی امسال افتاد و امیدوارم که تمدید شود و بهبود هم پیدا کند. به‌هرحال رگولاتور ما یک «اسکیما» داد که NFC با شرایط خاصی تراکنش انجام دهد و این خیلی مهم است و معمولاً در دنیا تجربیات این طور بوده که بانک‌های مختلف برای خودشان یک روشی را توسعه دادند، بعد اسکیمای ملی رجحان پیدا می‌کند بر مدلی که بانک‌ها یا شرکت‌ها پیاده کرده‌اند؛ اپل‌پی، گوگل‌پی و اندرویدپی با توجه به نفوذشان در دنیا می‌آیند و یک مدلی را پیاده می‌کنند و آن مدل خودبه‌خود ارجحیت پیدا می‌کند و همه‌پسند می‌شود.

ما یک جای خالی داشتیم و اینکه رگولاتور در این حوزه حرفی نزده بود، ولی بالاخره امسال حرف زد و نظری داد که چنین اسکیمایی را قبول دارد و ما هم در آن حوزه وارد شدیم و اپلیکیشن خودمان را داریم و آپدیت‌های‌مان را هم انجام داده‌ایم.

خوشبختانه از حدود 5 سال پیش اکثر دستگاه‌های کارت‌خوانی را که وارد کرده‌ایم پرداخت غیر تماسی (contactless) را می‌پذیرند و شاید در 80 درصد نقاطمان پرداخت غیر تماسی پذیرش می‌شود؛ این را ازاین‌جهت می‌گویم که بخشی از بستر پذیرش موبایل در یک حوزه‌ای همین موارد است.

با توجه به روند بین‌المللی موبایل‌های هوشمند در دنیا و حرکتی که اپراتورها در مسیر توسعه کاربر انجام می‌دهند شرکت ما هم به‌تبع آن، یکی از استراتژی‌هایش حرکت در جهت موبایل و پرداخت با موبایل است؛ ما در همه کانال‌های مختلف موبایل مثل USSD، اپلیکیشن، QR، NFC و همه این موارد حضور داریم.

 

کمپین برای گسترش پرداخت موبایلی

حسینی‌نژاد: کاری که امسال در حوزه موبایل کرده‌ایم این است که از حدود 6 ماه پیش گروه داخلی موبایلمان را تقویت کرده‌ایم و گروه موبایل به‌اندازه گروه دستگاه‌های کارت‌خوان گسترده است. شاید به‌اندازه آن‌ها کار ندارد ولی از جهت تعداد و کارهایی که در دست دارند گسترده‌تر است و طبیعتاً برنامه ما برای امسال تمرکز بر افزایش کاربران اپلیکیشن است و در این راستا از مهرماه کمپینی را شروع کردیم و یک قرعه‌کشی هم در عید فطر داشتیم.

در حال حاضر 90 درصد هزینه‌های کمپین ما در حوزه موبایل است؛ پس ما هم به جهت مفهوم وهم زیرساخت‌های موجود و کسب‌وکاری در شرکت موضوع را دنبال و تقویت می‌کنیم. طبیعتاً در آینده باید دو موضوع را هم در نقطه پذیرش و هم در نقطه دارنده کارت حمایت کنیم که این نقطه دارنده کارت به نظر می‌رسد با این راهکاری که بانک مرکزی داده بانک‌ها هم ورود کنند و می‌توان به‌راحتی آن را برای همه دارندگان کارت در ایران توسعه داد.

از آن‌طرف هم در نقطه پذیرندگی با توجه به فکر و سرمایه‌گذاری که در پنج شش سال گذشته شده می‌توانید یک توسعه‌ای در آن حوزه داشته باشید و فکر می‌کنم امسال یک نقطه عطفی برای این موضوع باشد و معتقدم دو سالی نیز طول خواهد کشید تا شفافیتی به دست آید و بازار مشخص شود که بالاخره ما از پرداخت موبایل چه می‌خواهیم ولی الآن مشخص نیست که چه می‌خواهیم؛ یک‌چیزهایی در ذهنمان داریم ولی به آن‌ها مطمئن نیستیم.

سال گذشته بنابر صحبت‌هایی که در بانک مرکزی و شاپرک شده بود کارمان را در حوزه USSD ضعیف کرده بودیم و حتی اپلیکیشن USSD مان را آپدیت نکردیم و خیلی توجه نمی‌کردیم. ولی در حال حاضر می‌بینیم که بایستی فعلاً روی آن تمرکز داشته باشیم به دلیل اینکه هنوز بازار وجود دارد و در مورد اپلیکیشن هم همین‌طور؛ من فکر می‌کنم که اپلیکیشن همه بخش ماجرا نیست و شاید صرفاً 20 درصد ماجراست و 80 درصد آن جای دیگری رقم می‌خورد.

به نظر من این اسکیمای ملی اگر بتواند قوام پیدا کند و نقاط ضعف آن‌هم پوشش داده شود و بین مردم هم فراگیر شود، می‌تواند وضعیت بازار را تعیین کند و فکر می‌کنم برای همه شرکت‌ها که در این حوزه حضور پیدا کنند وضعیت برابری است.

 

قربانی: می‌توانید بگویید که اپلیکیشن سه‌سوت چه تعداد کاربر دارد؟

حسینی‌نژاد: ما دو میلیون دانلود داشته‌ایم و اپلیکیشن جدیدمان قابلیت‌های بیشتری نسبت به اپلیکیشن قبلی دارد، کاربرپسندتر است و هم نیازهای فعلی و آتی را بهتر پاسخ می‌دهد.

 

قربانی: موضوعی که در گزارش‌های شاپرک خود را نشان می‌دهد فاصله سرویس‌های مختلف شرکت‌های پی‌اس‌پی است اما سامان پرداخت این‌گونه نیست و تقریباً تنها شرکتی است که سرویس‌هایی که ارائه می‌دهد در یک سطح است؛ آیا باتدبیر و برنامه خاصی به این نقطه رسیدید؟

حسینی‌نژاد: شما اگر برگردید تاریخچه و مؤسسان شرکت را ببینید نشان‌دهنده این موضوع است، چراکه در لحظه‌ای که شرکت را تأسیس می‌کردند افرادی که این کسب‌وکار را در ایران می‌فهمیدند انگشت‌شمار بودند ولی این افراد آمدند، ریسک کردند و این کسب‌وکار را راه‌اندازی کردند. در حال حاضر در هیئت‌مدیره و مدیران ارشدمان افرادی هستند که ازنظر فهم کسب‌وکار خیلی پیش‌روتر از کارشناسان هستند و برخورداری از چنین افرادی که کسب‌وکار را به‌خوبی می‌شناسند و تحلیل می‌کنند، به هماهنگی و رشد خدمات و سرویس‌ها کمک می‌کند.

ما در حوزه موبایل و اینترنت اولین شرکتی بودیم که تراکنش را بالا بردیم و این موضوع طبیعتاً بدون دلیل نبوده و دلیل آن حضور افراد و مدیران ارشدی بوده که در شرکت حضورداشته‌اند و کمک آن‌ها باعث شده که در هر سه حوزه شرکت فعالیت، رشد و هماهنگی خوبی داشته باشد.

 

قربانی: شما همیشه نگاه مثبتی به بانک مرکزی، رگولاتوری و شاپرک داشته‌اید و به‌طور خاص در این ماجرای اسکیما و بحث توکانیزاسیون، NFC و مسائل مطرح‌شده در بانک مرکزی اختلافاتی در سطح رگولاتوری وجود دارد. نمی‌خواهم روی این اختلافات دست بگذارم ولی بالاخره این اختلافات یکجایی خود را نشان می‌دهد در برخی موارد بانک مرکزی یک نظری دارد، شاپرک یک نظری و در برخی مسائل هم گاهی در تناقض هستند و این وسط کسب‌وکارها ممکن است آسیب ببینند. شما به‌عنوان یک شرکت پرداخت با شاپرک کار می‌کنید ولی در این ماجرا بانک مرکزی هم ورود کرده، تحلیلتان در مورد رگولاتوری چیست؟

شما حتی قبل از شکل گرفتن شاپرک به دنبال این بودید که صنعت پرداخت سروسامان بگیرد و یک رگولاتوری هرچند با عیب و ایراد حضور داشته باشد؛ بعدازاین مدت تحلیل شما از وضعیت رگولاتوری حاکم بر صنعت پرداخت و به‌طور خاص در موردبحث موبایل که اختلافات بیرون میزند چیست؟

حسینی‌نژاد: این اختلافات همیشه همه‌جا هست و همه صنایع ما دست‌به‌گریبان با آن هستند و علت آن را هم اگر ریشه‌یابی کنید شاید به دلیل این است که ما دولت بسیار بزرگی داریم؛ به ریشه‌یابی بیشتر اختلافات نپردازیم و آن قسمت از آن برای من مهم است که درنهایت رگولاتور دست‌به‌کار می‌شود و اسکیمایی بیرون می‌دهد.

من می‌دانم که اختلاف وجود دارد و البته هرکدامشان حقی در این حوزه دارند و می‌گویند که با این اسکیما باید حرکت کنید؛ ولی می‌دانم که به‌هرحال یکی از این اسکیماها غالب خواهد شد و شرایط از این سردرگمی درخواهد آمد. تا قبل از این هرکسی کار خود را می‌کرد در سال گذشته دو، سه شرکت فعالیت‌هایی کرده بودند و البته این‌ها کارهایی بود که ازلحاظ اندازه بازار بالغ نبود و شرکت‌ها و بانک‌ها حاضر نیستند که زیر نظر یک شرکت حتی اگر آن شرکت یک مدل خوب کسب‌وکاری هم پیاده کند بروند.

ولی این اسکیمای ملی باعث می‌شود که همه بیایند در فضایی برابر رقابت کنند و در این فضا چیزی که باعث می‌شود شرکت‌ها باهم رقابت کنند سرعت در بازاریابی و تفکراتی است که از 5 سال پیش داشته‌اند. من نمی‌دانم شرکت‌های مختلف به چه صورت هستند ولی در شرکت ما 70 تا 80 درصد دستگاه‌هایمان NFC و موارد قرارداد را می‌توانند بپذیرند و این آمادگی و زیرساخت فنی وجود دارد.

یک شرکتی ممکن است در این موارد از ما جلوتر یا عقب‌تر باشد و به همین میزان می‌تواند موفق یا ناموفق باشد؛ به همین دلیل اینکه شکل‌گیری شاپرک به چه صورت بوده که به نظر من اساساً دلایل شکل‌گیری‌اش درست بوده و وجود بحث‌ها و اختلافات در آن‌هم طبیعی است و حتماً بین رگولاتوری و مخابرات، دولت و شورای رقابت و… بحث‌هایی وجود دارد؛ ولی آنچه برای من اهمیت دارد این است که تکلیف مشخص شود و این نکته مثبتی است که از این جریان می‌شود استفاده کرد.

 

قربانی: در ماجرایی مثل USSD هم این چالش‌ها را داشتیم و قرار بود از یک تاریخی دیگر پیوند عملیاتی شود؛ آیا این اتفاق افتاده؟

حسینی‌نژاد: در حال حاضر من فکر می‌کنم که روی پیوند، عدد بد نیست و بالاخره کسب‌وکاری مثل USSD وجود داشته و باید یک‌چیزی جایگزینش می‌شده، وقتی در آبان ماه پیوند را راه‌اندازی کردند شاید از هر هزار استعلام یکی در پیوند استعلام مثبت می‌خورد ولی در حال حاضر اگر استعلام‌ها را ببینید این آمار 4 به 10 شده و درواقع نصف استعلام‌ها جواب مثبت می‌گیرند و در حال غنی شدن است و پیوند هم وقتی‌که شکل بگیرد و تقویت شود می‌تواند خودش پایه یکسری از کسب‌وکارهای آینده شود.

البته من همیشه علاقه‌مندم که این موضوعات با شفافیت بیشتری اعلام شود ولی در ایران ملاحظاتی می‌شود که شاید شما هم به‌جای فرد تصمیم‌گیرنده باشید همان تصمیمات را اتخاذ کنید و یا شاید حتی چند گام عقب‌تر عمل کنید ولی به‌هرحال در حوزه پیوند و USSD اتفاقی افتاد که ما هم خودمان شاید شوکه شده بودیم؛ ولی به‌هرحال عقب نماندیم و خودمان را رساندیم.

 

قربانی: آیا برای بورس برنامه‌ای دارید؟

حسینی‌نژاد: با توجه به اوضاع فعلی بورس این مسئله در حال بررسی است. چندین سال است که بررسی در این مورد انجام می‌گیرد چراکه تصمیم‌گیری در این حوزه پیچیده است و به‌هرحال رفتن در بورس هم منافعی دارد و هم مضراتی و باید بررسی شود که در چه مقطعی ورود به بورس منافعش بر مضراتش می‌چربد.

 

قربانی: اخلاق در کسب‌وکار چه نقش و اهمیتی دارد؟

حسینی‌نژاد: مسائلی هست که به آن اعتقاد دارم که اگر 12 سال پیش کسی می‌گفت نمی‌پذیرفتم ولی در نقطه‌ای که در حال حاضر هستم می‌دانم که خیلی ملاحظات وجود دارد و برای اینکه شما در این کسب‌وکار حضورداشته باشید باید حتماً کنترل‌های خوب و جود داشته باشد. خدا بیامرزد یکی از اساتید می‌گفت در دنیا کدهای اخلاقی در شرکت‌ها وجود دارد و این کدها در خدمت کسب‌وکار است؛ یعنی آن اصول اخلاقی وجود دارند که کسب‌وکار قوام و دوام داشته باشد و اتفاقاتی که این روزها اکثراً از سمت افراد تازه‌وارد می‌افتد بی‌تردید در بلندمدت برای همه مشکل‌ساز می‌شود و همه را با خود به چاه می‌برد. امکان دارد که در کوتاه‌مدت یک سری منافع برای آن شرکت‌ها داشته باشد ولی در ادامه، تمامی بازیگران این صنعت آسیب می‌بینند.

شرکت آی‌اس‌پی هست که ما با آن‌ها در طی 8 سال خوب کارکردیم و همیشه هم با ما کار می‌کرد و ما انتخاب اول آن‌ها بودیم ولی یک‌باره تراکنش‌های ما شد یک‌پنجم؛ علت را که جویا شدیم آی‌اس‌پی از پرداخت ماهیانه 100 میلیون تومان توسط یک شرکت دیگر خبر داد و شما فکر کنید که آیا در آینده به این شرکت می‌توان گفت که باید کارمزد هم بدهد؟

یکجاهایی بعد از شاپرک یک پروژه‌هایی نمی‌صرفید که کارکنید، چون قبلاً از طریق بانک تراکنش‌ها «روت» می‌شد و برخی از تراکنش‌ها داخلی بود و هزینه نداشت؛ ولی بعدازاینکه شاپرک آمد کارت چه سامانی بود و چه غیر سامانی باید هزینه دستگاه کارت‌خوان و کارت را پرداخت می‌کرد و ما به این نتیجه رسیدیم که برخی از پروژه‌ها نمی‌صرفد و به یک سری پروژه‌ها گفتیم که ما برایمان ادامه کار با شما نمی‌صرفد مگر اینکه یک کارمزدی بین‌مان برقرار باشد و مدیران پروژه‌ها پذیرفتند.

پروژه‌ای داشتیم که سالیانه چند صد میلیون تومان از آن پول می‌گرفتیم ولی رقیب ما رفته و الآن به آن حتی پول هم می‌دهد و این در صورتی است که اگر به این پروژه پول هم ندهید کل آن زیان است و آن چند میلیون تومان پوشش آن زیان بود و نه اینکه فکر کنید ما سود می‌کردیم ولی رقیب ما رفته به مدیر آن پروژه گفته آن هزینه را هم کنار بگذار ما پولی هم به تو می‌دهیم و من نمی‌دانم که اسم این کار را چه بگذارم.

در حال حاضر از آن نقطه‌ای که بانک مرکزی می‌خواست تصمیم بگیرد و کارمزد ایجاد کند در وضعیت بدتری هستیم. ما هنوز از برخی پذیرنده‌های اینترنتی‌مان کارمزد می‌گیریم و به این موضوع افتخار می‌کنیم و حتی یک‌بند در توافقنامه شاپرک به خاطر ما اضافه شد که پی‌اس‌پی‌ها می‌توانند کارمزدهای بیشتری از پذیرنده بگیرند و شاپرک این را می‌گیرد و می‌دهد.

ما کارمزد می‌گرفتیم تا آن هم‌ که کم‌کم رو به صفر رفت و در حال حاضر مقدار کمی باقی‌مانده. به پذیرنده‌ای که در ماه 100 میلیون تومان می‌دهید زندگی وی را تغییر می‌دهید و آن فرد در ماه 100 میلیون سود نداشته و شما درواقع 100 میلیون تومان سود به او می‌رسانید و سود وی ناگهان حدود یک و نیم میلیارد در سال افزایش پیدا می‌کند و برای وی دیگر آن سود قابل‌گذشت نیست و نمی‌شود از وی کارمزد گرفت و این از مواردی است که کل پی‌اس‌پی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

به لحاظ آماری می‌توان ثابت کرد که در جاهایی اتفاقاتی می‌افتد و به من گزارش و پرینت آن را هم داده‌اند که زمانی که نمایندگی‌های یک پی‌اس‌پی مراجعه می‌کنند به پذیرنده‌ای برای بازرسی، 10 الی 20 تراکنش صدتومانی می‌کشند؛ آیا این کار برای نشان دادن آمار است؟ در آن صورت کل این کار زیان است و کارمزد آن را فرد دیگری می‌دهد و در حساب‌وکتاب و دو دوتا چهار تای ریالی زیان است ولی آمار نشان می‌دهد که شما سهمت افزایش‌یافته. ازاین‌دست اتفاقات هم وجود دارد و سؤال اینجاست که شاپرک تا کجا باید ورود کند؟

آیا شاپرک باید جلوی تراکنش 100 تومانی شمارا هم بگیرد؟ واقعاً این کار در شأن شاپرک است یا اینکه امکاناتش را دارد و اینجا جایی است که اخلاق‌مداری به میان می‌آید و جایی است که افراد خودشان باید پروتکل‌ها را حفظ کنند و اگر پروتکل‌ها حفظ نشود آن اتفاقی می‌افتد که در حال حاضر در بانک‌ها ایجادشده.

من مهرماه سال گذشته نکته‌ای را در جلسه شاپرک گفتم که برخی ناراحت شدند ولی خوشبختانه شاپرک پذیرفت و جلساتش را گذاشت. من اعلام کردم در حال حاضر که وضعمان بد نیست باید به فکر یک سال آینده باشیم نه وقتی‌که به مشکل برخوردیم چراکه آن‌زمان دیگر کار چندانی نمی‌شود کرد و عاقل کسی است که یک سال و دو سال آینده‌اش را ببیند و برای آن برنامه‌ریزی کند من الآن حتی نسبت به 6 ماه دیگر هم نگرانم؛ حتی ممکن است در پایان این ماه یک بخشنامه کارمزد بیاید مگر بخشنامه کارمزد سال 94 را کسی می‌دانست که در 28 آذر افزایش یافت و اول دی اجرا شد و برخی از بانک‌ها بعد از یک سال تازه فهمیدند که چه اتفاقی برایشان افتاده.

واقعاً امکان دارد باز دوباره این اتفاق بیفتد و اگر ما با برنامه‌ریزی پیش نرویم و به فکر نباشیم طبیعتاً بابت تصمیم یک فرد یا شرکت، کل این صنعت دچار مشکل می‌شود.