پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محدثه ده‌باشی؛ ماهنامه عصر تراکنش / آیا شرکت‌های فناوری مالی و بانکی درصدد هضم فین‌تک‌ها هستند؟ این سؤال اصلی نشستی بود که بعدازظهر یکی از روزهای برفی بهمن‌ماه در مرکز همایش‌های صداوسیما برگزار شد. در دو روزی که برخی فعالان مالی کشور در جام‌جم جمع شده بودند تا در «هشتمین کنفرانس توسعهٔ نظام تأمین مالی و سرمایه‌گذاری» شرکت کنند، بخشی نیز به «فین‌تک» اختصاص داده شده بود. امسال برای اولین بار طی هشت سال گذشته، گروه مالی و مدیریت سرمایه‌گذاری مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف تصمیم گرفت بخشی از این رویداد را به فناوری‌های مالی اختصاص دهد.
در این نشست با عنوان «توسعهٔ تکنولوژی‌های مالی فین‌تک»، ناصر حکیمی؛ مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی، رستم شاه‌گشتاسبی؛ مدیرعامل شرکت به‌پرداخت ملت، مصطفی نقی‌پورفر؛ عضو هیئت‌مدیرهٔ شرکت فناپ، رضا قربانی؛ بنیان‌گذار پایگاه خبری راه پرداخت و محمد فرجود؛ مدیرکل کسب‌وکار سازمانی ایرانسل حضور داشتند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کنفرانس توسعهٔ نظام تأمین مالی و سرمایه‌گذاری
سلسله کنفرانس‌های «توسعهٔ نظام تأمین مالی و سرمایه‌گذاری در ایران» را می‌توان بزرگ‌ترین گردهمایی فعالان حوزهٔ تأمین مالی و سرمایه‌گذاری کشور دانست که بستری برای ارزیابی وضعیت نظام تأمین مالی و سرمایه‌گذاری و بررسی آخرین دستاوردها در حوزهٔ طراحی ابزارها، نهادها و روش‌های تأمین مالی و سرمایه‌گذاری است. هشتمین کنفرانس «توسعهٔ نظام تأمین مالی و سرمایه‌گذاری در ایران» به همت «گروه مالی و مدیریت سرمایه‌گذاری مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف» در 24 و 25 بهمن‌ماه برگزار شد.
[/mks_pullquote]
پیش از برگزاری نشست، رضا قربانی در ارائه‌ای درباره فین‌تک و بخش‌های آن گفت. فرامرز خالقی، مدیرعامل شرکت داده‌ورزی سداد در مورد «بانکداری اجتماعی و بانکداری در شبکه‌های اجتماعی» توضیح داد. محور ارائهٔ نقی‌پورفر «اهمیت قدرت جمع‌سپاری، کارآفرینی اجتماعی به کمک فین‌تک‌ها» بود و در نهایت فرجود از فرصت‌های پیش روی فین‌تک‌ها در همکاری با اپراتورها صحبت کرد.
تب داغ فین‌تک
فین‌تک هم مانند استارت‌آپ فعلاً ترکیب قشنگی است. سؤال این‌جاست: «آیا فین‌تک یک تب زودگذر است؟»، «بله!» این پاسخ حکیمی به سؤال قربانی در همان ابتدای نشست بود. مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی، فین‌تک را تبی می‌داند که البته در پشت آن اتفاقات مهمی در حال رخ دادن است.
همان‌طور که قربانی در ارائه‌اش شرح داد، فعالیت‌های فین‌تک را می‌توان طبق دسته‌بندی «جیمز هی‌کاک»، نویسندهٔ کتاب «خداحافظ بانک‌ها» در هفت دستهٔ پول، بانکداری روزمره، پرداخت، انتقال بین‌المللی پول، سرمایه‌گذاری، قرض دادن و مدیریت پول تعریف کرد. در ایران فعالان فین‌تک بیشتر در زمینهٔ پرداخت فعالیت می‌کنند. برخی معتقدند به دلیل محدودیت‌های قانونی و مشکلات حوزهٔ کسب‌وکار، سایر بخش‌ها جذابیت چندانی برای ورود ندارد اما برخی دیگر می‌گویند مشکل جای دیگری است. همان‌طور که محمدرضا جمالی، تحلیلگر بانکداری الکترونیک در این مورد دو محور سیستم آموزشی و الگوبرداری از طبیعت در حوزهٔ شرکت‌های کوچک را مطرح می‌کند که سیستم آموزشی و مدیریتی ما، نیروهایمان را به سمتی می‌برد که مسئله‌ای را حل کنند که برای آن‌ها تعریف شده است ولی مسئله را با نگاه به محیط نمی‌توانند کشف و کسب‌وکار را بر مبنای آن تعریف کنند.
اما همین فین‌تک‌های پرداختی در کشورمان به باور حکیمی، عامل احیای کارمزد هستند که باعث می‌شود رگلاتوری از آن‌ها حمایت کند.
چه کسی می‌خواهد فین‌تک‌ها را بخورد؟
حکیمی در این نشست گفت فین‌تک‌ها نوعی تهدید برای صنعت بانکی و پرداخت هستند، این در حالی است که گفته می‌شود در دنیا فین‌تک‌ها تنها دو درصد از سهم بازار را در دست دارند؛ اما چرا او فین‌تک‌ها را تهدید می‌داند؟ «چون دیگر دوران وفور نعمت برای بانک‌ها به سررسیده است، بنابراین بانک‌ها هیچ تمایلی ندارند به این‌که کارمزدی که پرداخت می‌کنند، سمت دیگری برود.» و اگر از زاویهٔ شرکت‌ها نگاه کنیم: «شاید این تهدید مربوط به این باشد که آن‌ها هم به‌نوبهٔ خودشان تمایلی به تقسیم کردن کارمزد دریافتی‌شان ندارند.»
مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی معتقد است در مواجهه با این تهدید، بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت یا به دنبال رفع تهدید هستند یا حل کردن آن درون سازمانشان. این اظهارنظر حکیمی همان چیزی بود که سایر اعضای نشست با آن کاملاً مخالف بودند و «اتهام خوردن فین‌تک‌ها» را رد کردند.
ما نمی‌خواهیم فین‌تک‌ها را بخوریم
شاه‌گشتاسبی در پاسخ به ادعای حکیمی گفت ما نمی‌خواهیم فین‌تک‌ها را هضم کنیم زیرا این استارت‌آپ‌ها می‌توانند راه‌حل‌های مالی خوبی داشته باشند که بشود هم به چشم معنوی و هم به چشم مالی به آن نگاه کرد.
[mks_pullquote align=”left” width=”220″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]نقی‌پورفر: «فین‌تک‌ها برگ برندهٔ ما در فضای مالی هستند و باید به آن‌ها اهمیت داد.»[/mks_pullquote]
در تأیید صحبت‌های شاه‌گشتاسبی، نقی‌پورفر از فین‌تک‌ها به‌عنوان شرکای خوب بانک‌ها و مؤسسات نام برد که باید آن‌ها را به چشم فرصت دید و گفت: «من برای این بحث‌ها می‌توانم مثال جنگ اقتصادی را بزنم که درست است که کسی روی دیگری اسلحه نمی‌کشد اما همه به دنبال این هستند که در این جنگ، سهم بازار بیشتری بگیرند. اگر در این جنگ ما نقش‌ها را درست تعریف کنیم می‌توانیم برنده باشیم. به نظر من در این جنگ، دولت نمایندهٔ کل قوا است. بانک‌ها می‌توانند ژنرال‌های این جنگ باشند و فین‌تک‌ها در لایه‌های پایین قرار دارند. آن‌ها افسرها و سربازهای این جنگ هستند. آیا شما دیده‌اید که در یک جنگ ژنرال به جای سرباز بجنگد؟ درواقع آن‌ها استراتژی می‌چینند که آن سرباز بتواند درست بجنگد. اگر با این دید نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که فین‌تک‌ها برگ برندهٔ ما در فضای مالی هستند و باید به آن‌ها اهمیت داد.»
فرجود هم که انگشت اتهام هضم فین‌تک‌ها متوجهِ محل خدمت او هم بود، جوابی مشابه بقیه داد و تأکید کرد که ایرانسل رویکردی برای خرید شرکت‌ها ندارد. درواقع به گفته فرجود رویکرد اپراتورها در این زمینه، این است که اگر کسب‌وکار مشترکی قابل‌تعریف است، با همکاری همدیگر بتوانند آن را پیاده کنند و درآمدزایی داشته باشند.
[mks_pullquote align=”left” width=”220″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]فرجود: «ایرانسل رویکردی برای خرید شرکت‌ها ندارد.»[/mks_pullquote]
ما حمایت می‌کنیم
بحث که حمایت از فین‌تک‌ها کشیده شد، هرکدام از حاضران در نشست به تعریف از «حمایت» پرداختند. شاه‌گشتاسبی مهم‌ترین حمایت از استارت‌آپ‌های فین‌تکی را رفع خلأهای قانونی مرتبط با آن‌ها دانست تا هم بانک‌ها و هم «PSP» ها بتوانند خدمات خودشان را در دسترس این موجودیت‌های چابک قرار دهند.
او با اشاره به ارتباط نزدیک میان بانک‌ها و «PSP» ها با فین‌تک‌ها گفت: «من خیلی از بانک‌ها را می‌بینم که در کر خودشان سیستم‌هایی را تعبیه می‌کنند که بتوانند به فین‌تک‌ها سرویس بدهند. ما «PSP» ها هم به‌نوعی خودمان را فین‌تک می‌دانیم و سعی می‌کنیم سرویس‌های نوآورانه داشته باشیم. ریسک‌های سایبری وجود دارد که چون برخی الزامات امنیتی برای ما وجود دارد، آن ریسک‌ها را درون خودمان حل کرده‌ایم. اگر این الزامات برای فین‌تک‌ها هم ایجاد شود، موضوع ریسک‌های سایبری آن‌ها نیز حل خواهد شد.»
نقی‌پورفر مخالفت خود را با حمایت به معنای «ایجاد چارچوب و قانون برای فین‌تک‌ها» اعلام کرد و گفت: «اگر ما برای فین‌تک‌ها چارچوب قرار دهیم، فقط تعدادی کسب‌وکار مالی درست کرده‌ایم. ما فین‌تک‌ها را شرکای خودمان می‌دانیم و کارهایی هم در فضای فین‌تکی انجام داده‌ایم. سال گذشته «Fintech LAB» را ایجاد کردیم تا برای فین‌تک‌ها فضایی برای نوآوری قرار دهیم که به ابزارهای بانکی دسترسی داشته باشند. اگر آن‌ها را شریک خودمان نمی‌دانستیم، پس چرا این کارها را انجام دادیم؟ می‌توانستیم همان بلایی را سرشان بیاوریم که اپراتورها بر سر «MVNO» می‌آورند.» این جملهٔ آخر نقی‌پورفر که سعی کرد با خنده و شوخی مطرحش کند، باعث شد که پیکان سؤال و جواب‌ها، فرجود را به‌عنوان نمایندهٔ اپراتورها نشانه بگیرد.
[mks_pullquote align=”left” width=”220″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]شاه‌گشتاسبی: «ما«PSP» ها هم به‌نوعی خودمان را فین‌تک می‌دانیم و سعی می‌کنیم سرویس‌های نوآورانه داشته باشیم.»[/mks_pullquote]
حمایتی که حمایت نیست
اتفاق‌نظر حاضران در نشست در خصوص حمایت از فین‌تک‌ها موجب شد تا حکیمی طور دیگری مسئله‌اش را طرح کند که به‌نوعی چشم و گوش جوانان استارت‌آپی باز شود.
او همان‌طور که پیش‌ازاین در نشست فین‌تک در حاشیهٔ همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت نیز گفته بود، این حمایت‌ها را بدون سود و منفعت و بی‌منت ندانست. حکیمی گفت: «اگر در کشور ما هر کسی به کار خودش برسد و کسی به دنبال حمایت کردن یا همکاری و چنین ادعاهایی نباشد، خیلی خوب می‌شود.»
حکیمی می‌گوید چالش حمایت کمتر است، چون باب میل مقامات دولتی است تا بتوانند از این طریق خودی نشان دهند و بگویند این ما بودیم که از استارت‌آپ‌ها حمایت کردیم و باعث رشدشان شدیم.
مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در ادامه، معایب بخش حمایتی را این‌طور بیان کرد: «درست است که این موضوع چالش کمتری دارد ولی نسبتاً هزینه بیشتری دارد. این‌که چه کسی می‌تواند از این حمایت‌ها بهره‌مند شود باعث می‌شود افرادی که نزدیک‌تر و «برابرتر» هستند از این حمایت‌ها برخوردار شوند و دیگر جوانان نصیبی از این حمایت‌ها نداشته باشند و در واقع تبعیض در دسترسی ایجاد خواهد شد و در نهایت بازار دیگر عادلانه نخواهد بود و این چالش بزرگی است.»
به بزرگان صنعت وصل شوید
تقریباً رویداد مرتبط با فین‌تکی نیست که موضوع رگلاتوری در آن مطرح نشود. در این نشست هم موضوع قانون‌گذاری مطرح شد. حکیمی به‌عنوان نمایندهٔ بانک مرکزی بار دیگر صحبت از خط قرمزهایی کرد که بهتر است فین‌تکی‌ها از آن عبور نکنند. او پیش‌ازاین، در نشست فینتاک مباحث سپرده گیری، ارزی و خلق پول را جزو حساسیت‌های بانک مرکزی اعلام کرده بود که ورود به این حوزه‌ها می‌تواند ایجاد دردسر کند.
[mks_pullquote align=”left” width=”220″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]حکیمی: «جوانان استارت‌آپی افراد بسیار باهوشی هستند که از راه‌هایی که دیگران نمی‌بینند، نهایت استفاده را می‌کنند و بزرگ‌ترین ضعفی که دارند، منابع مالی و ارتباطات سیاسی است.»[/mks_pullquote]
به گفتهٔ حکیمی اگر استارت‌آپ‌ها وارد این مقولات نشوند، هر کاری می‌توانند انجام دهند و کسی کاری به کارشان ندارد. البته او در ادامهٔ صحبت‌هایش، حرف خودش را به‌نوعی اصلاح کرد و گفت رها کردن استارت‌آپ‌ها با فرهنگ حاکمیتی کشور سازگاری ندارد. در کشور صحبت از سامان‌دهی این فعالیت‌ها است و سامان‌دهی هم به این معنا است که کسی باید بالاسر این استارت‌آپ‌ها باشد و بر کارشان نظارت داشته باشد.
او معتقد است جوانان استارت‌آپی افراد بسیار باهوشی هستند که از راه‌هایی که دیگران نمی‌بینند، نهایت استفاده را می‌کنند و بزرگ‌ترین ضعفی که دارند منابع مالی و ارتباطات سیاسی است. او می‌گوید این جوانان در تلاش‌اند که با جبران این نقاط ضعف، بستر امنی ایجاد کنند تا از این طریق، کسب‌وکار و فعالیتشان را توسعه دهند و حفاظت کنند.
حکیمی به استارت‌آپ‌ها پیشنهاد می‌کند برای رفع این کمبودها به یکی از بزرگان صنعت وصل شوند تا به‌عنوان حامی پشتشان قرار گیرد و برایشان لابی کند. او خطاب به استارت‌آپ‌های فین‌تک می‌گوید که کار شما فقط در ایده و ارائهٔ محصول خلاصه نمی‌شود، بلکه باید بتوانید آدم ذی‌نفوذی پیدا کنید تا برایتان بجنگد.
رگولاتور عقب مانده است
اظهارات حکیمی با واکنش نقی‌پورفر مواجه شد. او در پاسخ به نقد حکیمی نسبت به حمایت از استارت‌آپ‌های فین‌تک گفت: «اگر استارت‌آپ‌های پرداختی ما را تعطیل کنند، خوب است؟ مسترکارت و ویزا کارت بازار ما را خواهند گرفت، آیا این موضوع خوب است؟ و بعد همهٔ این‌ها را با یک استدلال ساده و خنده‌دار جهانی‌شدن توجیه می‌کنند. ما این‌جا نیامدیم که بلاشرط از استارت‌آپ‌ها حمایت کنیم و حتماً فین‌تک‌ها باید قوانین را رعایت کنند ولی ای‌کاش به این موضوع هم فکر می‌کردیم که این استارت‌آپ‌ها شاید راهی باز کنند که نیازی نباشد ما با قانون جلوی آن را ببندیم و شاید راه را باز کنند که نیاز باشد به تبع آن، آیین‌نامه را عوض کنیم.»
درحالی‌که حکیمی به دلیل مشغله‌های کاری مجبور شد نشست را نیمه‌کاره ترک کند، همچنان موضوع قانون‌گذاری و عقب بودن آن از نوآوری‌ها و محصولات جدید مورد اعتراض حاضران در نشست بود. همان‌طور که به عقیدهٔ شاه‌گشتاسبی، فین‌تک‌ها مجموعه‌ای از ایده‌های نوآورانه هستند که جای ایده‌های فعلی را می‌گیرند. زمانی که نوآوری و یک محصول جدید ایجاد می‌شود، قانون هم باید به همان اندازه جلو بیاید و نباید پشت دیوار قانون متوقف شد.