پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
دلایل مهاجرت بانک صنعت و معدن به سامانه بانکداری متمرکز جدید و تجربیات حاصل از آن
هفتم اردیبهشت ماه 96 سرانجام بانک صنعت و معدن بعد از یک برنامه سه‌ساله به سامانه راهکار جامع بانکداری متمرکز توسن (بنکو) مهاجرت کرد (+). مهم‌ترین دلیل این مهاجرت توسعه سامانه‌های مورد نیاز بانک در حوزه تخصصی کسب‌وکار و افزایش چابکی عنوان شده است. مدیران ارشد بانک صنعت و معدن، در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی و با تکیه بر توان نیروهای متخصص داخلی، مدیران و کارشناسان بانک و شرکت توسن، ترجیح دادند به جای رفتن به سمت یک سامانه خارجی، از یک سامانه تولید داخل همراه با سفارشی‌سازی برای پوشش نیازهای خود، استفاده کنند. بر این اساس و با توجه به تولید و راه‌اندازی بخش عمده‌ای از سامانه مذکور یعنی چیزی حدود 85 درصد از نیازهای تعیین شده، مدیران بانک معتقدند کیفیت محصولی که دریافت کرده‌اند باعث می‌شود اگر باز هم بر سر دوراهی محصول داخلی و خارجی قرار بگیرند، یقیناً انتخابشان محصول داخلی خواهد بود.
راه پرداخت، ضمن مصاحبه با مهندس احمد آهی مدیر امور فناوری اطلاعات بانک صنعت و معدن، تجربه مهاجرت به سامانه جدید را جویا شد که متن کامل گفتگو در ادامه آمده است.
.
تلاش‌های قبلی بانک صنعت و معدن برای مهاجرت
قربانی: چه شد که بانک صنعت و معدن به فکر مهاجرت به سامانه جدید افتاد؟
آهی: از گذشته تاکنون بانک صنعت و معدن چندین بار نیاز شدید به داشتن یک سامانه یکپارچه جامع بانکی در تمام بخش‌ها را احساس کرده است. در همین راستا چندین بار هم تلاش‌های جدی در خصوص رفع این نیاز انجام داد که متأسفانه به دلایل مختلفی، موفقیت‌آمیز نبودند.
این بار با استعانت از خداوند متعال، اراده و پشتیبانی همه‌جانبه مدیرعامل محترم و هیئت‌مدیره محترم بانک، تلاش همه‌جانبه و کار گروهی در سطح همه مدیران و کارکنان بانک و مطالعه دلایل شکست در تجربیات قبلی، توانستیم گام‌به‌گام پیش رفته و به هدف اصلی برسیم.
.
نیازهایی که بدون پاسخ مانده بود
قربانی: این نیاز شدید به یک سامانه یکپارچه بانکی جامع دقیقاً یعنی چی؟ می‌توانید عملیاتی بگویید؟
آهی: ریشه اصلی مجموعه دلایلی که باعث شد بانک سرانجام تصمیم به انجام این کار بگیرد، از حدود ده سال پیش نیز نمایان بود. برای مثال، مدیران ارشد بانک گزارش‌های مدیریتی متنوعی در حوزه امور مالی، اطلاعات مشتریان، گزارش‌های مرتبط با نهادهای ناظر و … را نیاز داشتند که به دلیل جزیره‌ای بودن سیستم‌ها و اینکه بعضاً حتی در بعضی از بخش‌ها اصلاً اتوماسیونی صورت نگرفته بود، گزارش‌ها باید به‌صورت دستی از بخش‌های مختلف جمع‌آوری و تجمیع می‌شد که حتی در مواردی ممکن بود گزارش‌هایی حول یک موضوع که از سوی بخش‌های مختلف جمع‌آوری شده بود، نتایج مختلفی داشته باشند. به همین خاطر تأیید صحت‌وسقم گزارش‌ها کمی مشکل بود و معمولاً باید زمان و انرژی چندین برابر صرف می‌شد تا صحت‌وسقم گزارش‌ها تأیید شود.
نمونه‌ای دیگر، گزارش تراز و بستن حساب‌های سالانه بانک بود که بعضاً تا چند ماه طول می‌کشید و فرآیندی فرسایشی، خسته‌کننده و هزینه‌بر بود. لذا جای خالی یک سامانه یکپارچه بانکداری متمرکز جهت دسترسی سریع به اطلاعات صحیح، توسط تمام مدیران عملیاتی، صف و ستاد احساس شد.
.
قربانی: یعنی دلایل فقط داخلی بود؟
آهی: علاوه بر این دلایل، قوانین و ضوابط بالادستی هم نشان از این داشت که دولت باید به سمت شفافیت و داشتن سیستم‌های مکانیزه برود و سرعت عمل و کیفیت را افزایش دهد. در همین راستا از سوی مجلس محترم شورای اسلامی، دیوان محترم محاسبات و مجمع عمومی محترم بانک به‌طور مکرر بر این موضوع تأکید شده بود.
.
قصه از کجا شروع شد؟
قربانی: این مهاجرت از کجا کلید خورد؟
آهی: در محصول پیمانکار قبلی که شرکت محترم خدمات انفورماتیک بود، در بخش بانکداری خرد محصول بسیار خوب و قابل قبولی داشتیم. لیکن در زمینه تسهیلات و اعتبارات که بخش اصلی کسب‌وکار یک بانک توسعه‌ای مانند بانک صنعت و معدن است، سایر سامانه‌های بانک که معمولاً توسط متخصصین داخلی یا سایر شرکت‌های پیمانکار تولید شده بود، ازلحاظ ارتباطی و یکپارچگی، نقاط ضعف و مشکلات زیادی داشت و علی‌رغم تمام تلاش‌هایی که شد، نتیجه موفقیت‌آمیزی حاصل نشد.
ببینید: استقرار یک کربنک ایرانی در بانک صنعت و معدن در راستای پیاده‌سازی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی
در سال 1392، با توجه به الزام قانونی موجود برای برگزاری مناقصه به‌منظور انتخاب پیمانکار تأمین‌کننده سامانه راهکار جامع بانکداری متمرکز و بر اساس مستند «درخواست برای پیشنهاد (RFP)» تهیه شده توسط یک تیم مشاوره خِبره از شرکت‌های پیمانکار داخلی، نسبت به برگزاری مناقصه اقدام کردیم و شرکت توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری نگین (توسن) برنده این مناقصه شد. لذا از بهمن ماه 1394 پروژه سفارشی‌سازی سامانه جدید با همکاری پیمانکار آغاز شد.
قبل از اینکه بحث را ادامه دهیم با توجه به اینکه از شرکت خدمات انفورماتیک اسم آوردم، لازم می‌دانم از همکاری مسئولانه و مناسب مدیران و کارشناسان محترم شرکت خدمات انفورماتیک در فرایند مهاجرت بانک و همچنین از همکاری مناسب و ویژه مدیران و کارشناسان محترم بانک مرکزی ج.ا.ا. به‌خصوص اداره محترم نظام‌های پرداخت، تشکر کنم.
.
نقطه سختِ کارِ بانک صنعت و معدن
قربانی: گفته می‌شود طراحی سامانه برای شما پیچیده‌تر از بانک‌های تجاری است؛ این ادعا درست است؟ چرا؟
آهی: بلی؛ در واقع باید این‌طور بگویم که یک بانک توسعه‌ای مثل بانک صنعت و معدن، همراه با کلیه فرایندهای بانکداری خرد و مدرن موجود در بانک‌های تجاری، فرایند «بررسی، ارزیابی، نظارت و کنترل تخصصی انواع پروژه‌های صنعتی و معدنی» را با قابلیت یکپارچگی با فرایندهای تخصیص منابع و بانکداری خرد نیاز دارد که اتفاقاً مهم‌ترین بخش کسب‌وکاری این نوع بانک است.
.
قابلیت BPMS، نقطه طلایی مهاجرت به سامانه جدید بانک صنعت و معدن
قربانی: این پیچیدگی‌ها چه تأثیری در مهاجرت داشت؟
آهی: با طی شدن فاز شناختِ پیچیدگی‌های موجود در مدل کسب‌وکار بانک صنعت و معدن، شرکت توسن پیشنهاد داد که با توجه به قابلیت‌های جدید ایجاد شده در سامانه‌های شرکت، کسب‌وکار بانک صنعت و معدن در حوزه تسهیلات و تعهدات را با استفاده از تکنیک BPMS و با قابلیت یکپارچگی کامل با سایر زیرسیستم‌های بانکداری متمرکز، طراحی و پیاده‌سازی شود؛ به‌نحوی‌که امکانات و انتظارات موردنظر بانک در این حوزه را پوشش دهد. لذا با پذیرش بانک و با مشارکت فعالانه مدیران و کارشناسان بانک و شرکت توسن، برای اولین بار در کشور به‌طور عملیاتی و با عمق مکانیزاسیون قابل‌توجه، این کار انجام شد. این بخش همان سامانه‌ای بود که طی سال‌های قبلی، بانک بارها برای دستیابی به آن تلاش کرده و بنا به دلایل مختلف، به نتیجه نرسیده بود.
.
سختی‌های بانکداری خرد برای یک بانک توسعه‌ای
قربانی: آیا کم بودن تعداد شعب بانک صنعت و معدن از پیچیدگی این مهاجرت چیزی کم می‌کند؟
آهی: یقیناً ارتباطی ندارد؛ شما اگر حتی یک شعبه هم داشته باشید، تمام آن سیستم‌ها و عملیات بانکداری خرد که یک بانک با هزار شعبه دارد را نیاز دارید. ازلحاظ پیچیدگی فرآیندی، هیچ فرقی بین یک بانکِ دارای چند شعبه محدود با یک بانک دارای تعداد زیادی شعبه، وجود ندارد. برای مثال هر ابلاغیه‌ای که از سوی بانک مرکزی ج.ا.ا. اعلام می‌شود، همان تغییراتی که یک بانک هزارشعبه‌ای ازلحاظ بحث‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات برای هم‌راستایی و سازگاری با آن انجام می‌دهد، ما نیز در بانک صنعت و معدن با حدود 60 شعبه انجام می‌دهیم. لیکن مسلماً روشن است که اعمال چنین تغییراتی در یک بانک با بیش از هزار شعبه از عمق و حجم خیلی بیشتری برخوردار است.
درست است که ما یک بانک تخصصی و توسعه‌ای هستیم و مدل کسب‌وکارمان مانند بانک‌های تجاری روی فرایندهای بانکداری خرد متمرکز نیست؛ لیکن وقتی مثلاً با مجموعه‌های بزرگی مثل صنایع فولاد، سیمان، پتروشیمی و ذوب‌آهن کار می‌کنیم، ناگزیر هستیم که تمام خدمات و سرویس‌های بانکداری خرد را مشابه یک بانک تجاری در اختیار آن‌ها قرار دهیم.
.
برنامه‌ریزی مجدد؛ کلید دستیابی به زمان‌بندی مهاجرت به سامانه جدید
قربانی: با توجه به اینکه مهاجرت به سامانه جدید، معمولاً یک فرآیند زمان‌بر و طولانی است که در خیلی از موارد هم با وجود هزینه‌های سنگینی که صرف می‌شود اصلاً به سرانجام نمی‌رسد، ازلحاظ زمان اجرای پروژه، کار شما چطور پیش رفت؟
آهی: در خصوص زمان اجرای پروژه، باید بگویم که در اواسط عملیات اجرایی پروژه، تأخیرهای جدی داشتیم که بسیاری از آن‌ها نیز فعالیت‌های کلیدی و جزوی از مسیر بحرانی بودند، لیکن با برنامه‌ریزی مجدد و مؤثر و انجام فعالیت‌های موازی و پیچیده، فکر می‌کنم خصوصاً در زمینه کانورت اطلاعات و سفارشی‌سازی فرایند تسهیلات، خیلی موفق عمل کردیم و از سوی هر دو طرف، یعنی هم شرکت توسن و هم بانک، به زمانی که از قبل تعهد شده بود، رسیدیم. البته حدود 15 درصد از دستاوردهای مورد انتظار برای سفارشی‌سازی سامانه‌ها را که اغلب جزو موارد بازدارنده و کلیدی نبود، طبق توافق به بعد از استقرار سامانه جدید و بر اساس برنامه زمان‌بندی مشخص، موکول کردیم.
.
خروجی مهاجرت بانک صنعت و معدن به سامانه جدید در یک سال آینده
قربانی: به طور کلی نه‌تنها فرآیند مهاجرت به سامانه جدید یک فرآیند زمان‌بر است، بلکه اغلبمدت طولانی طول می‌کشد تا خروجی نهایی و تأثیر اصلی آن نیز بعد از استقرار خودش را نشان دهد؛ در همین خصوص، این مهاجرت در یک سال آینده چه تأثیری روی بانک خواهد گذاشت؟
آهی: اگر بخواهیم به یک سال آینده نگاهی داشته باشیم، اولین خروجی محسوس این مهاجرت برای بانک صنعت و معدن این خواهد بود که خطا در تراز و بستن حساب‌های مالی بانک، ازلحاظ خطای کاربری و بروز مغایرت جدید، تقریباً به صفر خواهد رسید و دیگر آن زمان‌های چندماهه صرف نخواهد شد؛ به‌عبارت‌دیگر، در یک سیستم کاملاً یکپارچه که برای ثبت‌اسناد حسابداری، دخالت دست ندارد و با هر اتفاق مالی، صدور تمام اسناد حسابداری مربوط به آن بر اساس دستورالعمل‌ها، تنظیمات و پیش‌بینی‌های از قبل تعیین‌شده توسط سیستم به‌طور خودکار انجام می‌شود، خطا تقریباً به صفر می‌رسد و سرعت عمل بانک در این حوزه‌ها را به‌شدت افزایش می‌دهد؛ به‌طوری‌که در هرلحظه که بخواهیم می‌توانم به‌سادگی و با لحاظ اتصالات سامانه‌های لجستیکی، تا کمتر از 12 ساعت بعد، تراز بانک به ارزهای مختلف را با کمترین میزان خطا داشته باشیم؛ درصورتی‌که قبلاً همین کار با میزان خطای بالا بعضاً تا چند ماه طول می‌کشید.
علاوه بر این‌ها، این مهاجرت باعث شد که خیلی از معضلات بانک که بعضاً مدت‌ها حل نشده بود، ازجمله پاک‌سازی داده‌ها شامل رفع مغایرت‌هایی که از سنوات قبل باقی مانده بود، رفع اشکالات رویه‌ای، اصلاح ساختارها، سیستم‌ها و فرآیندها، قبل از مکانیزاسیون انجام شد. به‌عبارت‌دیگر، این موضوع باعث شد ما تا حد خیلی زیادی نیز در راستای چابکی و تسریع فرآیندهای بانک پیش رفتیم که شاید نتوان با عدد دقیق نشان داد ولی فکر می‌کنیم به خاطر بازمهندسی که انجام شد درصد نسبتاً قابل قبولی از اصلاحات فرآیندی در بانک اتفاق افتاد و مشتریان بانک، در آینده بسیار نزدیک، در درخواست‌های جدیدشان اثرات این تغییرات را به‌خوبی احساس خواهند کرد. برای مثال در صورت اخذ مجوزهای لازم از سوی مراجع ذی‌ربط، می‌توانیم از طریق اینترنت، حتی پیچیده‌ترین تسهیلات درخواستی مشتریان حقیقی و حقوقی بانک را از زمان اعلام درخواست تا زمان پرداخت و تسویه، به‌صورت مکانیزه انجام دهیم.
.
اهمیت ویژه BPMS در مهاجرت بانک صنعت و معدن به سامانه جدید
قربانی: در طول صحبت‌هایتان تأکید ویژه‌ای روی طراحی، تولید و پیاده‌سازی یک BPMS خاص از سوی شرکت توسن برای بانک صنعت و معدن داشتید؛ چرا روی این کار تأکید ویژه دارید؟
آهی: در خصوص تکنیک BPMS که شرکت توسن برای بانک صنعت و معدن طراحی و پیاده‌سازی کرد، می‌توانم بگویم از نظر عمق پوشش فرآیندها و دستیابی به نیازها، تکنیک و روش بکار گرفته شده، سرعت تولید و سطح یکپارچگی با سایر سامانه‌ها، برای اولین بار در کشور توانستیم چنین محصولی را داشته باشیم.
.
دانش و توانایی نیروهای متخصص داخلی را دست‌کم نگیریم
قربانی: علاوه بر موفقیت کسب‌وکاری، چه چیزی ازلحاظ قلبی در این مهاجرت شما را راضی می‌کند؟
آهی: همان‌طور که بارها مقامات عالی کشور تأکید کرده‌اند، اتفاق بزرگی که در بانک صنعت و معدن افتاد، نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری واقعی روی جوانان متخصص، نتیجه بسیار راضی‌کننده‌ای خواهد داشت.
شرکت توسن با همراهی و مشارکت بانک صنعت و معدن و با به‌کارگیری تیمی از بهترین کارشناسان بانک از استان‌های مختلف این کار را انجام داد و با توجه به موقعیت پرچالشی که وجود داشت، توانایی‌های خودشان را نشان دادند.
فکر می‌کنم سرمایه‌گذاری روی شرکت‌هایی مانند توسن و نیروهای متخصص جوان، موضوعی است که باید به شکل عملی و نه کلامی، به آن بپردازیم و مطمئن باشیم پشیمان نخواهیم شد. پتانسیلی که در این پروژه نشان داده شد، ثابت کرد با وجود تمام محدودیت‌هایی که داریم، می‌توانیم محصولی قابل‌رقابت با محصولات کشورهای پیشرفته ارائه کنیم و با یاری خداوند حتی در مسیر صادرات نرم‌افزار توسط نیروهای متخصص داخل کشور گام برداریم.
.
دوراهی سامانه ایرانی و خارجی
قربانی: به‌عنوان سؤال آخر، اگر بین سامانه بانکداری متمرکز متعلق به یک برند معروف خارجی و یک سامانه داخلی حق انتخاب داشته باشید، کدام را انتخاب می‌کنید؟
آهی: با توجه به تجربه‌ای که ما داشتیم، مسلماً در جایی که محصول داخلی، امکانات و کارایی موردنظر را دارد، اولویت انتخاب خواهد بود. از طرف دیگر، ازلحاظ امنیتی نیز سامانه داخلی مطمئن‌تر است. علاوه بر این، تجربیات قبلی نشان داده است که به محصولات خارجی اعتمادی نیست و ممکن است به دلایل مختلف، خدمات شرکت‌های خارجی قطع و غیرقابل‌دسترس شود. از همه مهم‌تر یک محصول خارجی حداقل سه یا چهار برابر یک محصول داخلی با همان ویژگی‌ها و توانایی‌ها هزینه خواهد داشت که مسلماً این هم مقرون‌به‌صرفه نیست.