توسعه امضای دیجیتال و تشخیص هویت دیجیتال پیش‌نیاز ورود به صنعت تجارت جهانی است

آخرین میزگرد ششمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت در 14 دی ماه با عنوان «امضای همراه و نظام جامع هویت دیجیتالی» با حضور ناصر حکیمی، دکتر محمود سلماسی زاده، باقر صمدی، دکتر فرهاد فائز، علیرضا لگزایی و محمد گرکانی نژاد برگزار شد.

به گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، مهندس ناصر حکیمی مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در ابتدای میزگرد تخصصی «امضای همراه و نظام جامع هویت دیجیتالی» با اشاره به اینکه بحث امضای همراه و هویت دیجیتال در دو همایش گذشته نیز موردبررسی قرار گرفته است، اما هنوز به خروجی مشخصی برای آن دست نیافته‌ایم، اظهار داشت: «امروز دستگاه‌های تلفن هوشمند در دسترس اکثر عموم قرار دارند و با قابلیت‌هایی که برنامه‌های کاربردی این دستگاه‌ها دارند، بخش زیادی از کاربری‌های مبتنی بر وب به درون آن‌ها راه پیدا کرده است. از دیگر ویژگی این تلفن‌های هوشمند این است که بسیار شخصی هستند و از زمان ظهور و فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی این ویژگی پررنگ‌تر هم شده است. پوشش وسیع و فراگیری این ابزارها نیز خصیصه دیگری است که باعث شده کلیه اشخاص و اقشار جامعه در معرض آن باشند.»

حکیمی ادامه داد: «این سه مزیت باعث می‌شود تا بانک‌ها بتوانند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند. چراکه هزینه پایین بازاریابی و امکان ارائه خدمات و تبلیغات در هرلحظه و هر مکان از نتایج این ویژگی‌های سه‌گانه است؛ اما نکته مهم دیگر در توسعه سرمایه‌گذاری در این حوزه که بانک‌ها باید نسبت به آن حساسیت داشته باشند، بحث امنیت است. بدین معنا که ارائه خدمات ارزان، سریع و فراگیر با حداکثر امنیت بایستی هدف اصلی بانک‌ها در زمینه سرمایه‌گذاری در تلفن‌های همراه باشد.»

.

روش‌های هویت سنجی دیجیتال در ایران

دکتر فائز در ادامه پنل تخصصی امضای همراه و نظام جامع هویت دیجیتالی، تأکید کرد: «این مسئله که بانکداری و فناوری دیجیتال در کشور ایران با سرعت مناسبی رشد کرده، واقعیتی غیرقابل‌انکار است. به‌عنوان‌مثال، در حال حاضر ۱۵۰ میلیون سیم‌کارت در کشور ایران وجود دارد که حدود ۷۰ میلیون آن‌ها فعال است. علاوه بر این، ضریب نفوذ تلفن همراه در کشور حدود صد درصد است. البته نباید تصور کرد که این مسئله مختص کشور ایران است؛ بلکه سایر کشورهای نیز در این رابطه پیشرفت‌های بسیار قابل‌توجهی را شاهد بوده‌اند. در این رابطه کشورهای توسعه‌یافته با سرعت بالائی در حال حرکت هستند و کشورهای درحال‌توسعه نیز در این روند ورود کرده‌اند.»

معاون بازاریابی و فروش شرکت خدمات انفورماتیک افزود: «برخی تحقیقات بین‌المللی با مطالعات کیفی و میدانی در زمینه توسعه استفاده از تلفن‌های همراه و گوشی‌های هوشمند، نشان داده‌اند که میانگین استفاده از تلفن‌های همراه در یک روز حدود سه تا چهار ساعت است؛ که عددی بسیار قابل‌توجه بوده و نیازمند تحلیل‌های کارشناسی است. علاوه بر این، مطالعات دیگری نشان داده‌اند که میزان استفاده از تلفن همراه، از ابزارهای ارتباطی سنتی مانند تلویزیون و رادیو نیز پیشی گرفته است.»

فائز ضمن تأکید بر اینکه در کشور ایران به بحث شیوه‌های سنجش هویت دیجیتال به‌خوبی پرداخته شده است تأکید کرد: «خوشبختانه بانک‌های کشور تاکنون روش‌های مختلفی را جهت هویت سنجی دیجیتال کاربردی کرده‌اند که استفاده از رمزهای گوناگون، توکن و غیره، نمونه‌هایی از آن‌ها هستند؛ اما مشکلی که وجود دارد آن است که این روش‌های هویت سنجی در کشور دارای استاندارد نبوده و هر یک از بانک‌ها الگوی مخصوص به خود را دارند. علاوه بر این، از روش‌های جدید و مهمی چون امضای دیجیتال (و به‌طور کلی‌تر هویت سنجی دیجیتال) به شیوه صحیح استفاده نمی‌شود. این در حالی است که در سایر کشورها یک روش استاندارد به‌عنوان الگوی واحد انتخاب شده و توسط تمام مؤسسات به‌صورت یکسان استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال در آلمان، امضا همراه، استاندارد یکسان بین تمامی مؤسسات است.»

.

به رسمیت شناختن امضای دیجیتال

گرکانی‌نژاد در ادامه پنل تخصصی امضای همراه و نظام جامع هویت دیجیتالی، تأکید کرد: «امضای دیجیتال و یا هویت دیجیتال، یک واقعیت غیرقابل‌انکار است و در آینده، قطعاً بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیر بانکی کشور، باید به سمت استفاده از این ابزار نوین حرکت کنند. چراکه در غیر این صورت، از فناوری‌های نوین دنیا دور خواهند شد.»

مشاور معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی افزود: «یکی از نقاط مثبت موجود در ساختار قانونی کشور، به رسمیت شناخته شدن امضای دیجیتال در قوانین است. به‌نحوی‌که قانون تجارت الکترونیک در سال ۸۳ به‌خوبی به این مسئله اشاره داشته است. البته تاکنون به میزان مناسبی از این فرصت قانونی در نظام بانکی کشور استفاده نشده و لازم است در آینده استفاده از این ابزار جدید توسعه یابد.»

او ادامه داد: «بدون شک توسعه امضای دیجیتال و تشخیص هویت دیجیتال، پیش‌نیاز ورود به صنعت تجارت جهانی است و بدون استفاده از این شیوه، قطعاً ورود اقتصاد کشور به اقتصاد بین‌الملل در آینده با چالش مواجه خواهد شد. نباید فراموش کرد که هویت سنجی دیجیتال نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت غیرقابل‌انکار است و صنعت بانکداری الکترونیک در جهان با سرعت زیادی در این رابطه در حال پیشرفت است. نظام بانکی کشور نباید از این رقابت عقب بماند. به تعبیر دیگر، اگر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیر بانکی فعال در نظام بانکی کشور از هویت سنجی دیجیتال استفاده نکنند، قطعاً در بلندمدت دچار مشکل خواهند شد.»

.

مشکلات حل‌نشده امضای دیجیتال

در ادامه نشست تخصصی امضای همراه و نظام جامع هویت دیجیتالی، علیرضا لگزایی، قائم‌مقام بانک ملت با تقسیم‌بندی مشتریان بانک به سه گروه عمده اظهار داشت: «دسته اول، مشتریان خرد هستند که به نظر می‌رسد بحث هویت دیجیتال برای آن‌ها دغدغه جدی محسوب نمی‌شود؛ اما دسته دوم یعنی مشتریان حقیقی با گردش مالی بالا و شرکت‌های متوسط حاضر در کسب‌وکارهای کوچک؛ و دسته سوم یعنی شرکت‌های بسیار بزرگ نسبت به استفاده از این مقوله تمایل بیشتری دارند اما بحث‌هایی همچون امنیت و محرمانگی تبادلات مبتنی بر این روش، این دودسته از مشتریان را در پذیرش این ابزار مردد می‌کند.»

لگزایی این‌طور نتیجه‌گیری کرد که در پایه‌ریزی نظام هویت دیجیتال مدیران نظام بانکی باید به دغدغه‌های دو گروه اخیر توجه بیشتری داشته باشند. البته اقشار تحصیل‌کرده در گروه نخست نیز می‌توانند مخاطب این نظام باشند. همچنین این نکته نیز باید موردتوجه قرار گیرد که در گروه دوم مشتریان بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک به دلیل اینکه اکثراً قائم به فرد هستند و گردش مالی آن‌ها در قالب حساب‌های شخصی مدیران آن‌ها انجام می‌پذیرد، اغلب به‌عنوان اشخاص مخاطب قرار می‌گیرند؛ بنابراین شناسایی دیجیتالی این نوع هویت‌ها نیز بایستی با حساسیت مضاعفی انجام گیرد.

پس از سخنان لگزایی، دکتر محمد سلماسی زاده، معاون اجرایی پژوهشکده الکترونیک دانشگاه صنعتی شریف، به ایراد سخن پرداخت و اظهار داشت: «در مسئله امضای دیجیتال بسیاری از مشکلات هنوز حل نشده است. به‌طور مثال بانک مرکزی در این زمینه دارای سامانه مختص به خود بوده و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز سیستم جداگانه‌ای دارد که در برخی از زمینه‌ها افتراقات اساسی با سیستم بانک مرکزی دارد؛ بنابراین مراجع صدور گواهی‌های دیجیتال کشور در داخل دارای الزامات و استانداردهای متفاوت از یکدیگر است. در عرصه بین‌الملل نیز الزامات و ضوابط صدور امضای دیجیتال ایران شناخته شده و مورد تأیید نیست؛ بنابراین در این شرایط که هنوز در داخل یک رویه واحد در این زمینه اتخاذ نشده است، نمی‌توان به درخواست هماهنگی با دنیای خارج در حوزه هویت دیجیتال امیدوار بود.»

معاون اجرایی پژوهشکده الکترونیک دانشگاه صنعتی شریف در بخش دیگری از سخنان خود به لزوم متنوع سازی امضاهای دیجیتال اشاره کرد و افزود: «در شرایط کنونی امضاهای دیجیتال رایج تنها برای اشخاص به‌طور انفرادی تعریف شده و کاربرد دارد، حال‌آنکه ازنظر حقوقی امضاهای دیگری همچون امضای دونفره، امضای وکالتی و امضای آستانه‌ای هم در کشور تعریف شده است که نسخه دیجیتالی آن‌ها هنوز تولید نشده است.»

سلماسی زاده در پایان تأکید کرد: «برای توسعه هویت دیجیتال لازم است تا به اپلیکیشن‌های کاربرپسند نیز توجه داشت تا در پذیرش همگانی آن با مشکل مواجه نشد.»

.

روش‌های جدید شناسایی دیجیتالی هویت

در انتهای این نشست نیز باقر صمدی، مدیرکل بازاریابی شرکت ایرانسل با اشاره به این‌که نباید بحث هویت دیجیتال را تنها محصور به امضای دیجیتال دانست، بیان داشت: «امروز شناسایی دیجیتالی هویت از سطوح ساده‌ای مانند ورود به ایمیل و سایر حساب‌های کاربری و دانلود محتوا تا پرداخت مالیات شرکت‌ها و سایر خدمات دولت الکترونیک معنا پیدا می‌کند و ازاین‌رو یک حوزه وسیع را شامل می‌شود.»

مدیرکل بازاریابی شرکت ایرانسل با ذکر آماری مبنی بر اینکه در حال حاضر بیش از هفتاد میلیون کاربر موبایل و بالغ‌بر چهل میلیون کاربر تلفن هوشمند در کشور وجود دارد، اضافه کرد: «بر اساس تجربیات شرکت ایرانسل، مردم در پذیرش تکنولوژی‌های جدید نه‌تنها از خود مقاومت نشان نمی‌دهند، بلکه سعی می‌کنند تا هرچه سریع‌تر خود را با آن‌ها سازگار کنند.»

صمدی افزود: «در حال حاضر برای ورود به حساب‌های کاربری در سامانه‌های بانکداری الکترونیک، اطلاع‌رسانی و کشف هویت از طریق ایمیل و تلفن همراه (پیامک) انجام می‌شود؛ اما این روش از ابتدایی‌ترین روش در دنیا محسوب می‌شود و خدمات هماهنگ شده اپراتورها با پلتفرم‌های تلفن همراه بحثی است که منجر به ایجاد روش‌های جدیدی در شناسایی دیجیتالی هویت افراد شده است.»