راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

چرا اهدای نوبل اقتصاد به پژوهشگران نظریه قرارداد مهم است؟

رضا قربانی / نوبل اقتصاد ۲۰۱۶ به‌طور مشترک به اولیور هارت و بِنگِت هولمستروم به خاطر تلاش‌هایشان برای ارائه «نظریه قرارداد» رسید. نظریه قرارداد در زمینه‌هایی مثل اقتصاد کار، نظریه سازمان، مدیریت مالی بنگاه‌ها و سازمان‌های صنعتی کاربرد دارد. در بیانیه آکادمی به کار این دو نفر درزمینهٔ سیستم پرداخت بر اساس عملکرد برای مدیران رده‌بالا، هزینه‌های قابل کاهش در بیمه و خصوصی‌سازی فعالیت‌های بخش عمومی اشاره‌شده است. کارهایی که این دو نفر کرده‌اند در فصل مشترک علوم اقتصادی، مدیریت و فاینانس قرار دارد. هارت، اقتصاددان ۶۸ ساله انگلیسی، ساکن آمریکاست و در دانشگاه هاروارد تدریس می‌کند؛ هولمستروم، اقتصاددان ۶۷ ساله فنلاندی و استاد اقتصاد دانشگاه ام‌آی‌تی در آمریکا است.

چند روز بعدازاین که این دو آمریکایی با اصلیت اروپایی برنده نوبل اقتصاد شدند، باب دیلن نوبل ادبیات را برد. باب دیلن در عالم موسیقی جایگاهی بی‌همتا در آمریکا و اروپا دارد. هرچقدر که شجریان در ایران جایگاه دارد صدها برابر او دیلن در غرب جایگاه دارد. وضعیت طوری است که حتی ضعیف‌ترین کارهای او با حجم انبوهی از ستایش‌ها روبه‌روی می‌شود. حالا به او نوبل ادبیات داده‌اند! ربط نوبل ادبیات باب دیلن به نوبل اقتصاد در چیزی است به نام اطلاعات!

اطلاعات یعنی همه‌چیز و این دقیقاً آنجایی است که نظریه‌های اقتصادی کلاسیک دچار چالش می‌شوند. در اقتصاد می‌گویند رفتار انسان‌ها و کنشگران اقتصادی منطقی است. لازمه تصمیم‌گیری منطقی هم دسترسی مناسب به اطلاعات است. در عالم واقع اما این‌طور نیست و اطلاعات تعیین‌کننده است. فرض کنید ناشری در ایران می‌دانست که قرار است باب دیلن نوبل ادبیات بگیرد. چه رفتاری در تصمیم او برای انتشار مجموعه اشعار این ترانه‌سرا ایجاد می‌شد؟

نکته دیگر نسبتاً بی‌ربط به نوبل اقتصاد، اصلیت دو برنده امسالش است؛ هر دو در جوانی به آمریکا مهاجرت کردند. گفته می‌شود ۲۰۰ شرکت از ۵۰۰ شرکت برتر آمریکا توسط افرادی تأسیس شده که اصالتاً آمریکایی نیستند یا والدین آن‌ها مهاجر بوده‌اند. نوبل اقتصاد امسال بار دیگر یادآوری کرد که سیاست یک کشور در مقابل مهاجران تأثیر غیرقابل‌انکاری در اقتصاد آن کشور دارد.

در نظریه قرارداد شرایط متقارن نبودن اطلاعات بین فعالان اقتصادی موردتوجه است. در اقتصاد، مصرف‌کننده به دنبال مطلوبیت است و بنگاه اقتصادی هم به دنبال سود. در نظریه‌های کلاسیک فرض بر این است که مصرف‌کننده و بنگاه دسترسی مناسبی به اطلاعات دارند درحالی‌که در واقعیت این‌طور نیست. اتفاقی که می‌افتد این است که یک کنشگر به دلیل نداشتن اطلاعات دچار انتخاب بد یا «کژگزینی» می‌شود یا مثلاً کسی که پنهان‌کاری می‌کند دچار «کژمنشی» می‌شود.

در اقتصاد اطلاعات، چگونگی توزیع اطلاعات بین عاملان اقتصادی و نحوه تأثیرگذاری وجود یا عدم وجود این اطلاعات بر رفاه عاملان اقتصادی بررسی می‌شود. منظور از رفاه در این تعریف منافع عمومی عاملان اقتصادی است که به‌عنوان‌مثال در مورد مصرف‌کننده به مطلوبیت و در مورد بنگاه به سود اشاره می‌کند. مباحثی از قبیل اطلاعات ناکامل و اطلاعات نامتقارن ازجمله مباحثی هستند که در این حوزه موردبررسی قرار می‌گیرند.

این نظریه مخصوصاً در صنعت بیمه یا مثلاً در بازار خریدوفروش ماشین‌های دست دوم کاربرد دارد. آن چیزی که باعث می‌شود بحث اقتصاد اطلاعات این روزها خیلی مهم باشد انقلاب اطلاعات است. انقلاب اطلاعات همه‌چیز را دگرگون کرده است و به همین سبب احتمالا در سال‌های آتی شاهد تغییرات گسترده‌ای در اقتصاد خواهیم بود. به بیانی ساده، نظریه قرارداد دیدگاه مناسبی به ما می‌دهد که منطق در حال تغییر جهان را درک کنیم.

منبع: ماهنامه دانشمند

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.