پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
طرح کارت اعتباری خرید کالای ایرانی به کجا رسید؟ طرحی که با هیا‌هوی زیاد مطرح اما در میان خبرهای وام اتومبیل گم شد. طرحی که قرار بود فرشته نجات بازار بی‌رونق کالای ایرانی باشد و از طرف دیگر فرهنگ کارت اعتباری را در بین ایرانیان جا بیندازد، هنوز راه نیفتاده دچار چالش شد. اواسط آبان ماه فضای اقتصادی و بانکی کشور مملو از اخباری درباره کارت خرید اعتباری و وام خودرو بود که طرح دومی به‌طور غیرقابل‌انتظار مورد استقبال مردم قرار گرفت و حتی چند هزار ثبت‌نام برای دریافت این وام بیش از سقف پیش‌بینی‌شده صورت گرفت به‌طوری‌که بانک مرکزی به‌صورت ناگهانی در نامه‌ای رسمی به وزارت صنعت خواستار جلوگیری از ثبت‌نام بالاتر از سقف 110 هزار دستگاه خودرو شد. این در حالی است که از روز 18 تا ظهر 23 آبان ماه فروش خودروها از مرز 125 هزار دستگاه هم گذشته بود. این درخواست بانک مرکزی در حالی اتفاق افتاد که پیش از آن، اکبر کمیجانی، قائم‌مقام بانک مرکزی اعلام کرده بود که عمر اجرای طرح ارائه تسهیلات برای خرید خودرو شش‌ماهه است و بانک مرکزی بنا ندارد آن را در میانه راه متوقف کند. بنابراین شواهد نشان از غافلگیر شدن مسئولان بانک مرکزی و وزارت صنعت از این استقبال مردم برای دریافت وام خودرو دارد.
.
سرنوشت کارت اعتباری چه شد؟
طرح کارت اعتباری خرید کالای ایرانی اواسط آبان ماه رسانه‌ای شد. حتی لیست کالاهای مشمول این طرح نیز روی سایت وزارت صنعت قرار گرفت. هشتم آذرماه بود که اطلاعیه آغاز طرح خرید کالای ایرانی ابلاغ شد. نحوه عملکرد این کارت هم به این شکل بود که متقاضیان (در مرحله اول کارمندان دولت و بازنشستگان) پس از تکمیل فرم‌هایی آن‌ها را تحویل دستگاه‌ها یا صندوق‌های بازنشستگی می‌دهند. بعد از تحویل این فرم‌ها به بانک‌های عامل، کارت‌هایی به متقاضیان داده می‌شود که می‌توانند از مراکز فروش حضوری یا اینترنتی مشخص‌شده خرید کنند. هر ماه و متناسب با زمان صدور کارت برای دارنده کارت، صورتحسابی پیامک می‌شود که شامل جزئیات خرید در هر دوره است. حالا متقاضی می‌تواند ظرف مدت یک ماه صورت‌حساب خود را تسویه کند یا اینکه تسویه نکند و تبدیل به تسهیلات شود، تسهیلاتی با کارمزد 12 درصدی که کارمزد نسبتاً معقولی برای خریدار است.
باوجود فعالیت‌های اولیه و اطلاع‌رسانی‌هایی که انجام شد خبری از سرنوشت این طرح نبود، برخی می‌گفتند طرح کارت اعتباری به بن‌بست خورده است و برخی چالش کارت اعتباری را فنی، برخی سیاسی و برخی دیگر اعتباری می‌دانستند. اظهارنظرهای متفاوت کارشناسان و پیگیری رسانه‌ها موجب شد که سرانجام بانک مرکزی دست‌به‌کار شود و هفته گذشته خبری را روی سایتش گذاشت که در آن ناصر حکیمی، مدیرکل فناوری اطلاعات این بانک توضیحاتی درباره ابهامات موجود در این طرح بیان کرد. حکیمی که مسئولیت این طرح را نیز در بانک مرکزی بر عهده دارد درباره مسائل فنی طرح گفته است: «طرح فنی و اجرایی این موضوع از دو ماه پیش در شاپرک و مرکز کنترل و نظارت اعتبارات (مکنا) اجرا شد و اکنون به‌صورت کامل تکمیل‌شده است.»
آن‌طور که حکیمی می‌گوید بر اساس این طرح، دارنده کارت اعتباری هنگام استفاده از کارت در دستگاه کارت‌خوان کد کالای ایرانی را وارد دستگاه می‌کند و در صورت وجود کد در فهرست وزارت صمت، تسهیلات در قالب عقد مرابحه به دارنده کارت اعطا می‌شود. در بخش دوم که در همین ساختار پیش‌بینی‌شده است، امکان صدور کارت اعتباری عام و فراگیر مشابه با روال‌های بین‌المللی کارت اعتباری، با استفاده از منابع بانک‌ها فراهم می‌شود.
مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در مورد میزان اعتبار اختصاص‌یافته به کارت اعتباری می‌گوید: «به گفته مسئولان انجمن‌ها و اتحادیه‌های تولیدکنندگان لوازم‌خانگی، موجودی کالاهای انبارشده حدود 1000 تا 1800 میلیارد تومان است ولی معیار بانک مرکزی میزان اعلامی توسط وزارت صمت است که معادل 4200 میلیارد تومان را در برمی‌گیرد. میزان اعتبار تخصیصی بانک مرکزی به این طرح تا چهار برابر موجودی است که اتحادیه‌ها و نمایندگان آن‌ها در رسانه‌ها اعلام می‌کنند و این بدان معنی است که بانک مرکزی در هماهنگی با سایر دستگاه‌های مربوطه، هدف حمایت از تولید داخلی را به‌صورت جدی دنبال می‌کند.»
با توجه به اظهارات حکیمی به نظر می‌رسد مشکل در مسائل فنی نیست. بیشتر کارشناسان نیز بر سر مسائل اعتباری تفاهم دارند، این یعنی بانک مرکزی برای اجرای این طرح دچار کمبود اعتبارشده است. اما چرا بانک مرکزی پیش‌ازاین به فکر تأمین اعتبار نبود و حالا بعدازاین همه اطلاع‌رسانی و چشم‌انتظاری مردم برای دریافت کارت اعتباری به فکر کمبود اعتبار افتاده است؟ برگردیم به وام خودرو که بانک مرکزی از میزان استقبال مردم شگفت‌زده شد و طرحی که قرار بود شش‌ماهه اجرا شود ظرف یک هفته پرونده‌اش بسته شد؟
.
ما کلاً غافلگیریم
اینکه بانک مرکزی کشور ما در اجرای طرحی با این وسعت با اهدافی نسبتاً بزرگ برای تحریک تولید و رونق اقتصادی دچار غافلگیری می‌شود به هیچ‌وجه خوب نیست. این یعنی مسئولان بانک مرکزی ما نتوانستند به‌درستی میزان استقبال مردم و اعتبار موردنیاز و زمان لازم برای اجرای طرح وام خودرو را پیش‌بینی کنند. این یعنی ضعفی بزرگ در شناخت رفتار مردم. البته نباید فراموش کرد که پیش از اجرای این طرح، کمپین نخریدن خودروی صفر به راه افتاده بود و حتی درشتی‌های وزیر صنعت هم افاقه نکرد و مردم همچنان خودروی صفر نمی‌خریدند و با این اتفاقات ساکنان ساختمان شیشه‌ای میرداماد حتی به خواب هم نمی‌دیدند که همین مردم چطور در عرض کمتر از یک هفته برای خالی کردن انبارهای خودروسازان هجوم خواهند آورد. البته تقریباً همه از این رفتار دوگانه مردم غافلگیر شدند. اما آیا مسئولان بانک مرکزی هم، همه هستند؟ آیا سایر تصمیمات این بانک نیز بر اساس نداشتن پیش‌بینی دقیق گرفته می‌شود؟
معلوم نیست. اما یادآوری موضوع USSD نیز کمی ما را در مورد نحوه تصمیم‌گیری‌های بانک مرکزی دچار شک و تردید می‌کند. کانالی که از مدت‌ها پیش گفته می‌شد دچار چالش امنیت است به‌شدت میان کاربران محبوب شد. مسئولان بانک مرکزی آن‌قدر صبر کردند و اقدامی انجام ندادند که کسب‌وکارهای متعددی بر اساس USSD شکل گرفتند و بعد یک‌باره اعلام کردند که USSD را محدود می‌کنند. در این فضا ما نیز به لطف مسئولان بانک مرکزی همیشه غافلگیریم.
حالا به نظر می‌رسد بعد از غافلگیری بزرگ در مورد وام خودرو این بار برای اجرای طرح کارت اعتباری بانک مرکزی دارد بااحتیاط بیشتری جلو می‌رود. البته 10 سالی می‌شود که بانک مرکزی آهسته‌آهسته دارد برای کارت اعتباری قدم برمی‌دارد. 10 سال پیش همین روزها بود که دستورالعمل نحوه صدور کارت اعتباری اعلام شد، آن روزها می‌گفتند بانک‌ها از سردرگمی درآمدند، امروز اما نه‌تنها بانک‌ها همچنان سردرگم‌اند، مردم نیز سرگردان در بانک‌ها به دنبال سرنوشت کارتی هستند که می‌تواند خلأ وام‌های با بهره معقول را پر کند و نه خلأ کارت اعتباری را. بانک مرکزی دل‌خوش است که کارت اعتباری را در دست مردم می‌گذارد اما مردم دل‌خوش به وام پشت این کارت هستند. به‌قول‌معروف من راضی، تو راضی، …
مینا والی
منبع: هفته نامه عصر ارتباط