پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
باقری‌اصل در جواب به نامه اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی در خصوص بیمه دورکاری: هنوز نامه‌ای به دست ما نرسیده است
با وجود گسترش دورکاری در استارتاپ‌ها، سازمان تأمین اجتماعی این مدل کاری را به رسمیت نمی‌شناسد و تأیید بیمه کارکنان را مشروط به حضور فیزیکی در محل کار می‌داند. رضا الفت‌نسب، رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، در نامه‌ای به کارگروه اقتصاد دیجیتال خواستار پیگیری این مسئله شده است. رضا باقری‌اصل، دبیر این کارگروه، در پاسخ اعلام کرد که هنوز نامه‌ای دریافت نشده، اما پس از دریافت، موضوع در دستور کار کمیسیون راهبردی قرار خواهد گرفت
دورکاری یا کار از راه دور، به‌ویژه پس از همه‌گیری کرونا، به یکی از روندهای اصلی در دنیای کار تبدیل شده است. در استارتاپ‌ها که اغلب به‌دنبال انعطاف‌پذیری و کاهش هزینه‌ها هستند، دورکاری به‌عنوان یک مدل کاری جذاب رواج یافته است. بااین‌حال، دورکاری در ایران همچنان با چالش‌هایی روبه‌روست؛ برای مثال، سازمان تأمین اجتماعی این نوع فعالیت را به رسمیت نمی‌شناسد و بازرسان این سازمان، حضور فیزیکی کارکنان را شرط اصلی برای صحت‌سنجی فهرست بیمه‌شدگان می‌دانند.
این مسئله، بسیاری از استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای مجازی را با مشکل مواجه کرده است؛ به‌طوری‌که اخیراً رضا الفت‌نسب، اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی، در نامه‌ای به رضا باقری‌اصل، دبیر کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال، خواستار پیگیری وضعیت بیمه منابع انسانی دورکار در کسب‌وکارهای استارتاپی ایران شده است.
در این نامه آمده است: «بسیاری از کسب‌وکارهای آنلاین مطابق مفاد آیین‌نامه اجرایی مواد ۲ و ۱۲ و تبصره ماده ۸۷ قانون نظام صنفی، در منازل مسکونی مستقر هستند و مجوز آن‌ها با توجه به فرایند ایجاب و قبول از راه دور به نشانی وب‌سایتشان صادر می‌شود. همواره بخش قابل‌توجهی از کارکنان این کسب‌وکارها به‌صورت دورکاری فعالیت می‌کنند و قرارداد میان آن‌ها، شامل ویژگی‌های رابطه کارگری و کارفرمایی است.
با این حال، بازرسان تأمین اجتماعی تأیید صحت فهرست بیمه این کارکنان را مشروط به حضور فیزیکی در دفاتر کسب‌وکارهای مذکور می‌دانند. این رویه، بدون توجه به ماهیت واقعی کسب‌وکارهای آنلاین، مانع از بهره‌مندی نیروهای دورکار متخصص از مزایای بیمه‌ای شده است. این در حالی است که بند ۷ بخشنامه تنقیح، تلخیص و تجمیع که توسط مدیرعامل سابق سازمان تأمین اجتماعی صادر شده، صراحتاً تأکید دارد که ماهیت دورکاری شاغلان در کسب‌وکارهای آنلاین و استارتاپ‌ها پذیرفته می‌شود و نیازی به حضور فیزیکی در محل دفتر کار نیست.»
تأمین اجتماعی دورکاری را به رسمیت بشناسد
رضا الفت‌نسب، رئیس اتحادیه کشوری صنف کسب‌وکارهای مجازی، در گفت‌وگو با خبرنگار راه پرداخت با اشاره به اینکه سازمان تأمین اجتماعی از زمان همه‌گیری کرونا مصوبه‌ای درباره دورکاری داشته است، بیان کرد: «با این حال، برخی کسب‌وکارها به ما اطلاع داده‌اند که بازرسان تأمین اجتماعی همچنان دورکاری را نمی‌پذیرند. به همین دلیل از کارگروه اقتصاد دیجیتال خواستیم تا به این موضوع رسیدگی کند.»
به گفته الفت‌نسب، ماهیت کسب‌وکارهای مجازی به گونه‌ای است که بخشی از منابع انسانی آن‌ها به‌صورت دورکار فعالیت می‌کنند و این الگو در بسیاری از کشورهای جهان نیز اجرا می‌شود. او ابراز امیدواری کرد که با ورود و پیگیری کارگروه اقتصاد دیجیتال، سازمان تأمین اجتماعی سرانجام دورکاری را به رسمیت بشناسد.
راه پرداخت این موضوع را از رضا باقری‌اصل، دبیر کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال نیز پیگیری کرد. باقری‌اصل با اشاره به اینکه هنوز نامه‌ای در این زمینه دریافت نکرده‌اند، گفت: «هر زمان که نامه دریافت شود، موضوع در دستور کمیسیون راهبردی قرار خواهد گرفت.»
چالش‌های بیمه‌ای دورکاری در ایران
یکی از بزرگ‌ترین موانع دورکاری در استارتاپ‌های ایران، مشکلات بیمه‌ای است. قانون بیمه تأمین اجتماعی، علی‌رغم پیش‌بینی پوشش برای دورکاران، در عمل با محدودیت‌هایی مواجه است:
الزام به حضور فیزیکی: سازمان تأمین اجتماعی برای ثبت بیمه کارکنان، اغلب حضور فیزیکی آن‌ها در محل کار را الزامی می‌داند. این موضوع برای استارتاپ‌هایی که نیروی دورکار در شهرها یا حتی کشورهای مختلف دارند، عملاً غیرممکن است.
عدم انعطاف در بیمه خویش‌فرما: بیمه خویش‌فرما برای دورکاران و فریلنسرها طراحی شده اما هزینه ماهانه آن (۱,۴۸۱,۰۰۰ تومان در سال ۱۴۰۲) برای بسیاری از دورکاران سنگین است. همچنین، این بیمه شامل مزایای بیکاری نمی‌شود و حداکثر سن مجاز برای ثبت‌نام ۵۰ سال است.
پیچیدگی‌های نظارتی: استارتاپ‌ها گزارش می‌دهند که بازرسان تأمین اجتماعی گاهی مدارک حضور فیزیکی یا قراردادهای حضوری را طلب می‌کنند که با ماهیت دورکاری سازگار نیست. این موضوع باعث می‌شود استارتاپ‌ها یا از بیمه کردن دورکاران صرف‌نظر کنند یا با جریمه‌های سنگین مواجه شوند.
عدم هماهنگی با اکوسیستم استارتاپی: بخشنامه‌های تأمین اجتماعی به‌خوبی اجرا نمی‌شوند.
ریسک‌های حقوقی برای استارتاپ‌ها: اگر دورکاران بیمه نشوند و دچار حادثه کاری شود، استارتاپ ممکن است با خسارت‌های مالی و حقوقی سنگین مواجه شود، به‌ویژه در نبود قراردادهای شفاف.
دلایل محبوبیت دورکاری در استارتاپ‌ها
دورکاری در استارتاپ‌ها به دلایل متعددی محبوبیت یافته است:
انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی: دورکاری به کارکنان اجازه می‌دهد از هر مکان و در زمان‌های دلخواه کار کنند که برای استارتاپ‌ها با تیم‌های کوچک و پراکنده ایده‌آل است. این انعطاف‌پذیری به‌ویژه برای جذب استعدادهای جوان و خلاق که به تعادل کار و زندگی اهمیت می‌دهند، مناسب است.
کاهش هزینه‌های عملیاتی: استارتاپ‌ها با استفاده از دورکاری نیازی به اجاره دفاتر بزرگ یا تأمین تجهیزات گران‌قیمت ندارند. شرکت‌های کوچک با احتمال دو برابر نسبت به شرکت‌های بزرگ، کارمندان دورکار را به‌صورت تمام‌وقت استخدام می‌کنند؛ زیرا این روش هزینه‌های ثابت را به‌شدت کاهش می‌دهد.
دسترسی به استعدادهای جهانی: دورکاری به استارتاپ‌ها امکان می‌دهد نیروی کار را از سراسر جهان استخدام کنند. شرکت‌هایی که کاملاً دورکار هستند، ۳۳٪ سریع‌تر نیروی مورد نیاز خود را جذب می‌کنند.
افزایش رضایت و بهره‌وری: تحقیقات نشان می‌دهد دورکاری رضایت از زندگی را افزایش می‌دهد که به بهبود بهره‌وری منجر می‌شود. کارکنان دورکار، به‌ویژه والدین، از تعادل بهتر کار و زندگی رضایت بیشتری دارند.
از سوی دیگر دورکاری مزایای متعددی برای استارتاپ‌ها به همراه دارد.
صرفه‌جویی در هزینه‌ها: حذف هزینه‌های اجاره دفتر، آب و برق، و تجهیزات.
جذب نیروی متخصص در حوزه‌های خاص: ۴۰٪ از کارکنان بخش فروش و توسعه کسب‌وکار در استارتاپ‌ها دورکار هستند، درحالی‌که این رقم در بخش مالی و منابع انسانی تنها ۵٪ است.
کاهش ریزش نیرو: انعطاف‌پذیری دورکاری باعث می‌شود کارکنان کمتر به فکر تغییر شغل باشند که برای استارتاپ‌ها با منابع محدود حیاتی است.
آیا سازمان تأمین اجتماعی دورکاری را به رسمیت خواهد شناخت؟
دورکاری در استارتاپ‌ها به‌دلیل انعطاف‌پذیری، کاهش هزینه‌ها و امکان بهره‌گیری از استعدادهای گسترده‌تر، به یک مدل کاری محبوب تبدیل شده است. آمار جهانی نیز نشان‌دهنده رشد این مدل و تأثیر مثبت آن بر بهره‌وری و رضایت کارکنان است. بااین‌حال، در ایران، مشکلات بیمه‌ای و به‌ویژه الزام‌های غیرمنطقی سازمان تأمین اجتماعی در خصوص حضور فیزیکی، استارتاپ‌ها را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. اصلاح قوانین، ساده‌سازی فرایندهای بیمه‌ای و حمایت نهادهای دولتی می‌تواند دورکاری را به ابزاری مؤثر برای رشد اکوسیستم استارتاپی ایران تبدیل کند.
با این حال، سوال اینجاست که آیا پس از ورود کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال به موضوع بیمه منابع انسانی دورکار، سازمان تامین اجتماعی در نهایت این مدل کاری را به رسمیت خواهد شناخت؟