پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
توافق هسته‌ای موجی از امیدهای تازه برای مردم ایران و کسب‌وکارهای ایرانی داشت. توافقی که می‌تواند گره کور بسیاری از مسائل پیش‌آمده در اثر تحریم‌ها را باز کند. بخش مالی و بانک‌های کشور هم یکی از منتفعان این توافق هستند. اعمال تحریم‌ها و عدم دسترسی بانک‌های ایران به این سوئیفت، مشکلات بسیاری درزمینه جابجایی پول به وجود آورده است.
بانک‌های دولتی ایران که براثر تحریم دستشان از خدمات سوئیفت کوتاه شده بود حالا با رفع این تحریم‌ها می‌توانند به سوئیفت متصل شوند. به گفته ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی هر زمان که توافقات عملیاتی شود رفع محدودیت‌های نظام بانکی طی 3 تا 5 ماه محقق خواهد شد.
.
سوئیفت چیست؟
قبل از هر چیزی جا دارد که مختصر توضیحی درباره سوئیفت بدهیم و ببینیم که این اسم چطور این‌قدر در حوزه بانکداری و پرداخت مهم و تأثیرگذار شده است. سوئیفت (SWIFT) انجمن ارتباط مالی بین‌بانکی بین‌المللی است که کوتاه شده عبارت The Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication است و مقر اصلی آن در کشور بلژیک است. وحید صیامی، در کتاب دانشنامه پرداخت و بانکداری الکترونیکی خود، سوئیفت را این‌چنین تعریف کرده است: «سوئیفت یک شبکه بین‌المللی ارتباط مالی بین‌بانکی است که تسهیلات و خدمات ویژه‌ای را از طریق مراکز رایانه‌ای در سراسر دنیا ارائه می‌دهد و در حال حاضر پیغام‌های مالی میان اعضا و کاربران 163 کشور را انتقال می‌دهد.»
در سال ۱۹۷۳ نظام مالی جهان شاهد انقلابی پشت پرده بود که در آن گروهی از بانک‌ها اتحادیه‌ای را تشکیل دادند تا جایگزینی برای روش قدیمی استفاده از تلکس در انتقال فرامرزی پول پیدا کنند. این جایگزین که همان سوئیفت است هرسال بیش از پنج میلیارد پیام بین‌بانکی را انتقال می‌دهد. کار سوئیفت شروع انتقال پول، نگه‌داشتن پول مشتریان یا تسویه پرداخت‌ها نیست بلکه این سامانه مسیری را فراهم می‌سازد که انتقال‌های بین‌المللی در آن به‌آسانی و با قابلیت ره‌گیری انجام می‌شوند و بدون دسترسی به آن تجارت جهانی پرهزینه‌تر و غیرقابل‌اعتمادتر می‌شود. به همین دلیل هم این شبکه می‌شود وسیله‌ای برای اعمال تحریم علیه دیگر کشورها ازجمله ایران که از این لطف بی‌نصیب نماند.
.
اولین اتصال ایران به سوئیفت
اقدامات اولیه برای عضویت بانک‌های ایرانی در سوئیفت در سال 1364 انجام شد اما به دلیل جنگ تحمیلی ادامه بررسی‌ها به تعویق افتاد. در سال 69 و پس از پایان جنگ، کارها از سر گرفته شد و درنهایت اعضای اولیه در سال 71 مشخص شد که بانک مرکزی به همراه پنج بانک صادرات، ملی، تجارت، سپه و ملت بودند و پس‌ازآن هرساله بانک‌های دیگری مانند توسعه صادرات و رفاه کارگران هم به عضویت درآمدند.
.
ماجرای تحریم بانک‌های ایرانی
اما شرایط از وقتی به هم ریخت که در سال ۲۰۱۲ و تحت‌فشار قوانین اروپا این سامانه مجبور شد تا دسترسی بانک‌های ایرانی تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا را قطع کند و وضعیت را برای بانک‌ها سخت کرد و هزینه‌های زیادی بر عملیات بانکی کشور تحمیل شد. همه می‌دانیم که در پس پرده تحریم بانک مرکزی از شبکه سوئیفت، بیشتر تصمیمات سیاسی دخیل بوده تا قوانین بین‌الملل چراکه در دادگاه اتحادیه اروپا، مقامات به دلیل عدم ارائه مدارک کافی از طرف اتحادیه، حق را به بانک مرکزی دادند ولی خب ازآنجایی‌که حق به مذاق خیلی‌ها خوش نیامده تأثیری به حال بانک مرکزی نداشت و حتی بااینکه این بانک در لیست تحریم‌های بسیاری از کشورها، ازجمله سوئیس نبوده اما بازهم انجام معاملات در چنین کشورهایی که مجبور به راضی نگه‌داشتن رئیس بزرگ یعنی امریکا و رعایت قوانین آن حتی خارج از خاک این کشورند برای ایران آسان نبود. اگرچه برخی از بانک‌های محروم از خدمات سوئیفت توانستند با اجاره خطوط تلفن و فکس از همتایان خود در دوبی، ترکیه و چین به انتقال پول بپردازند یا طبق گزارش دادستانی ترکیه بانک‌های تحریم نشده ایرانی که برخی بانک‌های خصوصی بودند را واسطه انتقال قرار دهند. این کار برایشان با کندی و هزینه فراوان صورت می‌گرفت. علاوه بر این، تحریم‌ها بانک‌های غربی را وادار کرد از انجام سایر کارهای بانکی با بانک‌های تحریم شده نیز خودداری کنند. ایران تنها کشوری نیست که طعم این تهدیدها را چشیده است. روسیه هم در لیست سیاه این شرکت قرارگرفته است اما دست روی دست نگذاشته و به همراه دیگر کشورهایی که مانند چین، ترس ابتلا به این تحریم را دارند، در تلاش‌اند تا رقیبی برای سوئیفت ایجاد کنند. این دو کشور با همکاری کشورهای هند، افریقای جنوبی و خدمات یونیون‌پی تصمیم گرفتند بانک توسعه بریکس را بنیان‌گذاری کنند.
.
امیدهای تازه
اما ایران چه؟ این وسط چشم امید ایران به توافقات نهایی اخیر و واکنشی که سوئیفت به این توافقات داشته، است. طبق توافقات بانک‌های ایران اجازه خواهند یافت به سوئیفت بازگردند. اتصال مجدد ایران به این سیستم جهانی نشان از برگشت آهسته بانک‌های ایرانی به جامعه بانکی جهانی است و این امکان را به بانک‌ها و شرکت‌ها می‌دهد که بتواند پیام خود را به دیگر بانک‌ها در چارچوبی مطمئن و بدون استفاده از تلکس برسانند. به گفته معاون ارزی بانک مرکزی در حال حاضر تمام بانک‌های خصوصی به سوئیفت متصل‌اند و قرار است بانک‌های دولتی نیز به آن‌ها اضافه شوند.
علاوه بر این خبرها، شنیده می‌شود که به دلیل جلوگیری از استفاده بانک‌های ایرانی از امکانات سوئیفت خسارتی نیز باید به بانک‌ها پرداخته شود، کامیاب در این خصوص می‌گوید: «اطلاعات مربوط به این امر پس از عملیاتی شدن برجام مشخص می‌شود و باید دید که چه مواردی در این زمینه در نظر گرفته‌شده است.»
شرایط جدید پس از تحریم فعالان تولیدی را امیدوار کرده است همان‌طور که ابوالفضل روغنی، عضو هیئت نمایندگان اتاق بارگانی می‌گوید: «رفع تحریم از سوئیفت نقل‌وانتقال منابع مالی را آسان‌تر می‌کند و درنتیجه با انتقال این منابع به داخل و هدایت آن به سمت تولید کالاها، صادرات نیز رونق خواهد گرفت.» بنابراین به نظر می‌رسد با این اتفاقات بازارهای جهانی کم‌کم درهای خود را به روی ایران باز می‌کنند و آماده همکاری مجدد هستند.
محدثه ده‌باشی
منبع: هفته‌نامه عصر ارتباط