پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رامبد جوان در یکی از قسمت‌های برنامه خندوانه در ماه رمضان مهمان‌های خاصی را به استودیو خود دعوت کرده بود. مهمان‌ها و تماشاگرانی که همه یک ویژگی مشترک داشتند؛ آنها کوتاه قامت بودند. فارغ از طرح مشکلات متعددشان در این برنامه، یکی از مسائل این افراد برای ما قابل توجه بود، مشکل استفاده از خودپرداز به دلیل ارتفاع بالای آن. اما فقط این قشر از جامعه نیستند که از خدمات بانکی محروم‌اند. معلولان جامعه هم، به دلیل طراحی نامناسب این دستگاه‌ها نمی‌توانند از آنها بهره برند.
حتی خود شعب بانک‌های کشور هم دوستار معلولان طراحی نشده‌اند و نه تنها باجه‌ای مخصوص معلولان و افراد آسیب‌پذیر جامعه اختصاص داده نشده است حتی ورودی اغلب شعب یک رمپ ساده برای استفاده ویلچرنشینان یا کالسکه کودک هم ندارد.
.
قدم‌های اولیه
اجرای طرح دسترس‌پذیری بانک‌ها برای معلولان، موضوعیست که سال‌های اخیر موردتوجه فعالان حوزه معلولان و همچنین حوزه بانکی قرارگرفته و بحث‌های بسیاری هم در این خصوص صورت گرفته است که برای ایجاد امکانات بهتر و جلب رضایت این قشر از افراد جامعه چه باید کرد و آیا می‌توان در حوزه بانکی و خدمات بانکداری، در کنار تجهیزاتی که برای افراد سالم جامعه ایجاد شده، امکانات و راه‌حل‌هایی هم برای دیگر افراد جامعه در نظر گرفت یا همچنان این افراد باید با این بی‌توجهی‌ها سر کنند؟
اول باید ببینیم آمار معلولان کل کشور چه تعداد است و ما درباره چه تعداد مخاطب در حال صحبت هستیم و در نهایت مسئولین برای چه تعداد از افراد جامعه باید به دنبال راه‌حل باشند. بر اساس نتایج سرشماری سال1390، نزدیک به یک‌میلیون و پنجاه‌هزار نفر از هم‌وطنانمان دچار معلولیت هستند؛ حدود 350 هزار نابینا و ناشنوا، حدود 600 هزار نفر دارای معلولیت جسمی و حرکتی و حدود 350 هزار ایرانی دارای اختلال ذهنی. البته گویا آمار واقعی بیشتر از این حرف‌ها است. چه بیشتر باشد یا همین تعداد فرق زیادی نمی‌کند و این‌ها هم مانند دیگر افراد در این جامعه زندگی می‌کنند و به‌طورقطع گذرشان به شعب بانکی می‌خورد و یا درجایی کارشان لنگ یک دستگاه خودپرداز می‌ماند. همان‌طور که در بالا خواندید حدود 600 هزار نفر دارای معلولیت جسمی و حرکتی هستند. به‌عبارت‌دیگر اکثر این‌ها کسانی هستند که برای حرکت از ویلچر استفاده می‌کنند. مسلما برای این افراد استفاده از خودپردازهایی که در ارتفاع بالایی از سطح زمین قرار دارند غیرممکن است و یا باید از کاری که دارند منصرف و یا دست به دامن رهگذران شوند که از نظر امنیتی مشکل ایجاد می‌کند. مشابه همین قضیه هم برای نابینایان وجود دارد وقتی‌که برای کار با این دستگاه حتی نمی‌توانند قدمی از قدم بردارند.
این انتظار از مسئولان فناوری اطلاعات بانک‌ها می‌رود که فکری برای این قشر مظلوم جامعه کنند تا بلکه بدون اینکه محتاج سایرین باشند امور بانکی خود را بدون نیاز به مراجعه به شعب که خودش بحث مفصلی دارد انجام دهند. اما با بررسی‌هایی که ما انجام دادیم به نظر می‌رسد تنها کاری که بانک‌ها در رابطه با این موضوع انجام داده‌اند برگزاری همایش و قرار دادن راه‌حل‌های این مشکل در برنامه‌های کاری‌شان بوده است که معلوم نیست به مرحله اجرا درآید یا نه.
.
قدم‌های جهانی
بسیاری از بانک‌های دنیا مانند Bank of America راه‌حلی برای این مسئله پیداکرده‌اند. در دنیا دو راهکار برای معلولین جسمی ارائه شده است. برای کسانی که از ویلچر استفاده می‌کنند قرار دادن دستگاه‌هایی در ارتفاعی نزدیک به سطح زمین می‌تواند مشکل‌گشا باشد و برای کوتاه‌قامتان هم می‌توان با قرار دادن پله‌ای در جلوی دستگاه مشکل را حل کرد.
دسته دیگر افراد نابینا هستند که شاید بیشترین مشکل را برای کار با دستگاههای خودپرداز داشته باشند. در دنیا دستگاههای خودپردازی ساخته‌شده که این مشکل را حل کرده و قابلیت‌های بسیاری برای نابینایان و یا افراد کم‌بینا دارد. برای مثال صفحه‌نمایش و نوشته‌های روی آن و کلیدهای روی صفحه کیبورد بزرگ‌تر از سایز معمول هستند و از هم فاصله دارند تا کار با آنها راحت‌تر باشد. این دستگاه سخنگو است و با فشار دادن هر کلید، عدد و یا کار مربوط به آن دکمه را می‌خواند و برای رعایت موارد امنیتی هدفونی برای شنیدن در کنار دستگاه قرار داده‌اند. بانک آمریکا علاوه بر تجهیز سایتش به امکانات قابل‌استفاده برای کسانی که مشکل بینایی دارند، دستگاه خودپرداز سخنگو نیز در اختیار دارد که باعث شده دیگر استفاده از خدمات الکترونیکی بانکی برای این افراد یک رؤیا نباشد.
.
قدم‌های کوتاه
به نظر می‌رسد تلاش‌های انجام شده در دنیا برای استفاده معلولان از خدمات بانکی کارهای چندان عجیب و غریبی نباشد. البته امکانات بانک‌های ما هم در این زمینه کاملا صفر نیست به عنوان مثال صفحه‌کلید بعضی از خودپردازها نقطه‌هایی علامت‌گذاری شده دارد که به نظر می‌رسد برای دسترسی راحت‌تر افراد نابینا به خدمات بانکی است اما این ویژگی‌ای بوده که به صورت پیش‌فرض روی این خودپرداز وارداتی بوده و عملا بی‌فایده است چراکه بدون وجود صدایی که اعلام کند مشتری در کدام مرحله قرار دارد و قدم بعدی چیست، کاربردی ندارد.
شهریورماه سال گذشته مدیرعامل یکی از بانک‌های خصوصی، اعلام کرد این بانک ارائه خدمات ویژه در سطوح مختلف بانکی را برای مشتریان کم‌توان جسمی در دستور کار قرار داده است و برنامه‌هایی برای مناسب‌سازی کارت‌خوان‌ها، ارائه خدمات خاص برای تسهیل دسترسی به اینترنت بانک در منازل شخصی، اولویت ارائه خدمات به این افراد درشعب دارد.
در این بانک طرح دسترس‌پذیری بانک‌ها برای معلولان با نظارت نمایندگان تشکل‌های معلولان آماده اجرا است. این طرح شامل متناسب‌سازی فیزیکی بانک‌ها برای ورود افراد معلول با ایجاد رمپ‌هایی در ورودی شعب و همچنین اختصاص باجه‌ای برای سالمندان و معلولان و ارائه خدمات در منزل و نیز ارائه خدمات بانکی ویژه برای نابینایان بر روی نرم‌افزارهای مخصوص این افراد است.
بانک رفاه هم در این زمینه اقداماتی انجام داده است. این بانک در قالب اپلیکیشنی خدماتی را بر روی تلفن همراه ویژه نابینایان و همچنین مشتریان عادی ارائه کرده است. قابلیت‌های این اپلیکیشن عبارتند از اطلاع از موجودی، سه گردش آخر، ارسال آنی کلیه تغییرات مانده و گردش‌های حساب طی روز به طور خودکار و ارسال آنی از چک برگشت خورده.
بانک مسکن نیز برخی از خودپردازهای خود را در بعضی مناطق تهران و شهرستان‌ها متناسب با وضعیت نابینایان تجهیز کرده است این اقدامات شامل برجسته کردن صفحه کلید و تهیه نرم‌افزاری برای پخش فایل‌های صوتی است.
شاید سرمایه‌گذاری برای برطرف کردن مشکلات معلولان که درصد کمی از مشتریان بانکی را شامل می‌شود برای بانک‌ها ضررده باشد، اما احتمالا رفع نیازهای این اقلیت می‌تواند بخشی از مسئولیت اجتماعی بانک‌ها باشد تا کمکی کرده باشد به از بین رفتن تصور غالب در جامعه که بانک‌ها را تنها چاه ویل پول می‌داند.
محدثه ده‌باشی
منبع: هفته‌نامه عصر ارتباط