پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کارمان خیلی سخت بود، تقریبا با بیش از 30 نفر از خانم‌های شناخته شده صنعت فناوری اطلاعات بانک و پرداخت ایران تعامل کردیم تا توانستیم در خصوص این پرونده چند یادداشت و چند مصاحبه بگیریم. یکی از خانم‌هایی که نیم ساعتی را با هم گفت وگو کردیم، نوش‌آفرین مومن واقفی مدیر ریسک و امنیت اطلاعات شرکت خدمات انفورماتیک بود. خانم خوش‌رو، مسلط و توانمندی که از سال‌ها تجربه کاری خودش برای ما می‌گوید؛ آنچه در ادامه آمده است گفت‌وگوی ما با مومن واقفی است.
.
به‌عنوان یک زن فعال در صنعت فناوری اطلاعات بانکی و پرداخت، حضور زنان را در این عرصه چگونه می‌بینید؟
همانند بیشتر عرصههای دیگر، در حوزه فناوری اطلاعات زنان بیشتر در رده‌های کارشناسی فعالیت می‌کنند و در فضای بسیار محدودی شاهد حضور موفق زنان در رده‌های مدیریتی نیز هستیم. هرچند در ایران آمار نشان‌دهنده آن است که تعداد زنان تحصیل‌کرده نسبت به مردان رو به افزایش است اما هنوز حضور زنان در مشاغل فنی و مدیریتی به‌عنوان نیمی از نیروی کار، تثبیت نگردیده است. بااین‌حال می‌توانیم بگوییم صنعت فناوری اطلاعات بانکی و پرداخت، حداقل در سطح کارشناسی، محیط فعال مناسبی برای پذیرش زنان متخصص بوده است؛ به‌عنوان‌مثال در بخش نرم‌افزار بیش از نیمی از متخصصان شرکت خدمات انفورماتیک را خانم‌ها به خود اختصاص داده‌اند.
.
زنان عموماً در فضای حرفه‌ای و محیط کار خود با چه چالش‌هایی روبرو هستند؟
چالش‌های حرفه‌ای و محیط کار برای زنان امری نیست که محدود به یک شرکت و یا کشور خاص باشد؛ در همه جای جهان این چالش‌ها وجود داشته است و با سطح تفکر و فرهنگ در سطح یک جامعه ارتباط تنگاتنگ دارد. درواقع نباید فراموش نماییم که درگذشته دور، فرهنگ و قواعد سنتی کار و محیط کار را مردان برای مردان تعریف کردهاند و عموماً زنان با این قواعد به حد کافی آشنایی و هم‌زبانی ندارند و این یکی از چالش‌های اصلی است که قطعاً در دورنمای سازمانی و با حضور زنان تأثیرگذار به نحو شگرفی تغییر خواهد کرد. امروزه زنان در محیط‌های کاری مردسالار سردرگم شده‌اند. سازگاری با محیط سخت است؛ این بحث نه انتقاد است و نه سرزنش بلکه یک واقعیت تلخ است و به دلیل همین قواعد که هنوز با ورود و حضور زنان در صحنه بازنگری نیز نشده‌اند، مردان ترجیح می‌دهند با هم‌جنسان خود همکار و هم رده شوند.
هنوز هم دیدگاه سنتی با بهانههای مختلف در برابر پیشرفت زنان مقاومت می‌کند و متأسفانه این درخواست زنان که با شرایط و مزایای یکسان در محیط کار با آنان برخورد شود عمدتاً در بسیاری از سازمان‌ها نادیده گرفته می‌شود، حتی گاهی نیز برعکس عمل می‌نماییم و با نگاه دلسوزی شرایطی را فراهم می‌کنیم که کارفرمایان توجیه لازم را برای جذب زنان نداشته باشند و از این طریق شانس بسیاری از زنان شایسته برای حضور و پیشرفت در فضای حرفه‌ای از آنان گرفته می‌شود.
.
مهم‌ترین دلایل عدم رشد زنان در این عرصه را چه می‌دانید؟
زن‌ها قابلیت‌های بی‌شماری برای حضور فعال و ارزشمند در محیط‌های کاری دارند. تنها باید خودشان بپذیرند که سقف نامرئی که برایشان تصویر کردهاند، وجود واقعی ندارد و شاید به قولی یک اختراع سنتی مردانه باشد. درواقع می‌خواهم بگویم سهم عمده‌‌ای از علت عدم رشد زنان در این عرصه به خود زنان و پذیرش تفکر محدودیت برمی‌گردد و نباید مردان را متهم نماییم. عامل دیگری که می‌توان اشاره نمود نبود اعتمادبه‌نفس کافی است. عموماً زنان در مقایسه با همتایان مرد خود در سازمان اعتمادبه‌نفس کمتری دارند. هرچند این امر ریشه در عوامل مختلف نظیر تربیت متفاوت و دیدگاه‌های سنتی دارد ولی باید به یاد داشته باشیم که اگر خود را باور کنیم غیرممکن وجود ندارد.
عامل دیگر ترس است. این ذهنیت را در ما قوی کردهاند که اگر در محیط کار موفق شویم تعادل بین زندگی و کار را از دست می‌دهیم. می‌ترسیم اگر در فضای کاری رشد نماییم نتوانیم به جنبه‌های دیگر زندگی برسیم. درحالی‌که این تفکر اشتباه است.
عامل دیگر نیز عدم تمایل خود زنان در بسیاری موارد برای رشد است. یا تمایلی نشان نمی‌دهند و یا به‌جای فرصت سازی و فعالیت در انفعال به سر می‌برند. درواقع در پی تلاش و فرصت برای رشد سازمانی نمی‌باشند.
این نکته هم قابل اشاره است که نقش مشاور، مربی یا ناصح در توسعه شغلی و حرفه‌ای، نقشی اساسی است. منظورم از مشاور و مربی کسی است که در رده‌های بالاتر سازمان آموزش و راهنمایی لازم را به افراد کم‌تجربه‌تر سازمان ارائه می‌دهد و می‌تواند مسیر حرکت درست را نشان دهد. در مقایسه با مردان، عموماً بیشتر زنان فرصت‌های مشاوره لازم برای رشد سازمانی را در اختیار ندارند.
شاید همه آنچه در پاسخ سؤال قبل مطرح شد اینجا نیز تعبیر دارد. مدیران هر چه سنتی‌تر باشند پذیرش کمتری برای ایجاد فضای رشد زنان دارند. باید صبور بود و قطعاً همان‌گونه که ما امروز شرایط بسیار بهتری نسبت به نسل قبلی زنان شاغل داریم، امیدوار هستیم که با تغییر تدریجی نگاه‌ها و رویکردها نسل بعدی زنان نیز شرایط بهتری را تجربه نمایند.
.
با توجه به فضای سنتی جامعه ایران و توقعات معمول از زنان، مسئولیت‌های خود در خانواده را چگونه انجام می‌دهید؟
این درست است که فضای سنتی هنوز در جامعه ایران نقش دارد و بدیهی است به علت انتظارات اجتماعی، زنان ناچارند باانرژی مضاعف تلاش کنند تا هم قادر به انجام وظایف خود در محیط کاری به نحو احسن باشند و هم قادر باشند با انجام سایر مسئولیت‌های خود، انتظارات جامعه سنتی از زنان را به‌طور کامل برآورده سازند؛ اما اگر در مورد خودم بخواهم بگویم بدون حمایت و محبت بی‌دریغ خانواده همسرم و خانواده خودم هرگز نمی‌توانستم از پس مسئولیت‌ها بربیایم و این‌همه را مدیون این عزیزان و صبوری همسر و فرزندانم هستم. درواقع باید پذیرفت که در دنیای مدرن که زن را به حضور فعال در اجتماع دعوت می‌کند، مرزهای سنتی در تفکیک وظایف مرد و زن در حال فروپاشی است. مردان بیش از گذشته در خانه و تربیت فرزندان نقش دارند و این خیلی هم خوب است چون نظام تک‌بعدی پرورش فرزندان توسط مادر به‌نظام کامل‌تری که پدران نیز تأثیرگذار هستند تغییر می‌کند و در مورد محیط‌های کاری نیز مشارکت زنان به تکامل دیدگاه‌ها و مهارت‌های لازم برای داشتن سازمان‌های موفق‌تر کمک می‌کند.
.
پرداختن به خانه و خانواده چه تأثیری در میزان پیشرفت شما در حوزه کاری‌تان داشته است؟
زنان شاغل مانند شعبده‌بازانی هستند که باید همزمان گوی‌های مختلف کار، خانواده، فرزندان، والدین و … را در دو دست مدیریت کنند. پرداختن به امور خانه و خانواده نیز مهارت و مدیریتی می‌خواهد که بی‌شباهت به مهارت‌های موردنیاز در فضای حرفه‌ای و محیط کار نیست. می‌توان گفت انجام هر کاری در هر جنبه‌ای از زندگی و درس گرفتن از تجربه‌های مربوطه، موفقیت جنبه‌های دیگر را نیز می‌تواند در برداشته باشد. مطمئناً برنامه‌ریزی صحیح، تعامل و همکاری طرفین در فضای خانواده و همچنین پذیرش مسئولیت توسط هرکدام از آنان می‌تواند تأثیر بسزایی در مدیریت و پیشرفت در همه جنبه‌های مختلف داشته باشد.
.
آیا اقدامات رده‌های مدیریتی بانک‌ها می‌تواند فضای بهتری برای رشد زنان فراهم کند و یا مانع رشد آنان گردد؟
قطعاً تفکرات و سیاستگذاریهای صورت گرفته در رده‌های بالای مدیریتی در این زمینه نقش جدی دارد؛ ولی اقدامات مدیران ارشد تنها می‌تواند شرایط رشد زنان را تسهیل بخشد و یا راهی پرپیچ‌وخم و ناهموار به وجود آورد، ولی باز تأکید می‌کنم کسی که باید اراده کند تا رشد نماید خود زنان هستند. باید بپذیریم هم‌اکنون نیز اصلاحات مناسبی به نفع زنان توسط مدیران ارشد خصوصاً در صنعت فناوری اطلاعات بانکی و پرداخت به وجود آمده است و تعداد کمی زنان در رده‌های بالای مدیریتی در شبکه بانکی مطرح هستند و قطعاً در آینده نیز وضعیت بهتر هم می‌شود. آنچه انتظار می‌رود موردتوجه مدیران ارشد قرار گیرد توجه به شایسته‌سالاری جدا از هرگونه تبعیض است.
.
چنانچه پیشنهاد و توصیه‌ای برای خانم‌های فعال در این عرصه و یا به شکل عمومی‌تر زنان شاغل دارید، بیان کنید!
خوشبختانه با توسعه حوزه‌های فناوری اطلاعات و ورود به دنیای دیجیتال، شغل‌ها و محیط‌های کاری و ویژگی‌های موردنیاز فردی و شخصیتی برای موفقیت افراد در فضای حرفه‌ای و محیط‌های کاری نیز در حال دگرگونی است. در روند آینده اگر زنان بتوانند با برخی ویژگی‌ها که عموماً در زنان موردتوجه قرار می‌گیرد نظیر دقت، تمرکز همزمان بر موضوعات مختلف، توانایی‌های شهودی، توانایی ارتباط و تعامل مؤثر، روحیه کار تیمی مناسب و … قدم به عرصه بگذارند می‌توانند گوی سبقت را از مردان بربایند. با آگاهی به این نکات زنان باید توانايي‌هاي خود را موردتوجه قرار دهند و توجهي به فضاي سنتي موجود که هنوز در بسیاری سازمان‌ها وجود دارد، نداشته باشند. از طرفي باید سعي کنند که حتی‌الامکان کارهاي مناسب با روحيات خود انتخاب کنند تا بتوانند پيشرفت سريع‌تر و چشمگيرتری داشته باشند. متأسفانه بسیاری از زنان بدون توجه به روحیات و علائق شخصی در رشته تخصصی تحصیل می‌نمایند و بعد وارد محیط کار می‌شوند. درحالی‌که اشتباه بزرگی را در حق خود و جامعه مرتکب شده‌اند و چه‌بسا اگر در مسیر شغلی دیگری حرکت نمایند بسیار موفق‌تر باشند بنابراین اگر لازم است جسارت تغییر را داشته باشیم.
بعضی زنان نیز در تلاش برای رقابت با مردان تلاش می‌کنند شخصیت دیگری از خود بسازند، باید مطمئن باشید که شخصیت ساختگی در درازمدت دوام نمی‌آورد. خودتان باشید. نباید ارزش‌های خود را تغییر دهیم و باید همان‌گونه که هستیم باشیم و اصول و معیارهای انسانی را دنبال کنیم.
.
اگر فکر می‌کنید موضوع یا نکته‌ای حول موضوع اصلی این گفت‌وگو هست که به آن اشاره‌ای نشده می‌توانید بیان کنید.
فقط یک نکته جای تأکید مجدد دارد، هرچند با همه پیشرفت‌ها در حوزه‌های مختلف در کل دنیا، هنوز زنان باید بسیار سخت‌کوش‌تر از مردان عمل نمایند تا موفق شوند، اما هیچ چالش و مانعی قطعاً ابدی نیست و حتماً راهی برای عبور از آن وجود دارد و پشتکاری و بردباری لازمه اصلی حرکت در این مسیر است. اگر ذهنمان را بر موفقیت متمرکز کنیم قطعاً قابل حصول است و این جمله را فراموش نکنیم که تفاوت بین کسانی که در زندگی موفق می‌شوند و آن‌هایی که شکست می‌خورند در دانستن چگونه بلند شدن دوباره است. هیچ‌کس جز خود ما مسئول موفقیت ما نیست.
منبع: ماهنامه بانکداری الکترونیکی عصر ارتباط؛ شماره 17 و 18