پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اگر قصد مراجعه به خودپرداز برای انجام عملیات بانکی را داشته باشید، اولین کاری که انجام خواهید داد به‌طورقطع، اطمینان از به همراه داشتن کارت بانکی‌تان است. چرا که بدون وجود کارت، امکانی برای شناساندن خود به خودپرداز و دریافت خدمات نخواهید داشت. در صورت نبود کارت مجبور هستید با مراجعه به شعبه و معرفی خود و گرفتن تأییدیه از شعبه نسبت به برداشت وجه یا انتقال وجه به حساب دیگران اقدام کنید. به‌عبارت‌دیگر کارت بانکی که در دستان شماست، شناسه هویت شما برای خودپرداز است و بدون آن دسترسی شما به حسابتان به دلایل منطقی و به‌ویژه امنیتی محدود می‌گردد.
سؤال اینجاست که آیا شکل فیزیکی کارت تنها راه شناساندن هویت کاربر به دستگاه خودپرداز است؟ آیا نمی‌توان از راهکارهای دیگر شناسایی هویت، جهت برقراری ارتباطی امن با دستگاه خودپرداز بهره گرفت و چرخه‌ی ساده‌تری برای احراز هویت در هنگام نبود کارت ایجاد کرد؟
با توجه به روند کلی بازار پرداخت به‌سوی استفاده از موبایل احتمالا روش‌های سنتی و موجود جهت انجام تراکنش‌های بدون کارت، امکان مناسبی در جهت احراز هویت برای پرداخت بدون کارت از خودپرداز فراهم می‌آورد. در سال 2013 مایک لی، مدیرعامل ATMIA، با تأکید بر اینکه پرداخت‌های بدون کارت راهی به‌سوی آینده است اعلام کرد که این موسسه از ایجاد ارتباط بین نرم‌افزارهای تلفن همراه و خودپردازها حمایت می‌کند و اعتقاد دارد این فضا امکانات نوآوری‌ها بسیاری را در خود نهفته دارد. این موضوع اگرچه سابقه چندانی در دنیای بانکداری و پرداخت ندارد، اما بسیاری از موسسات مالی و بانک‌ها روی چنین فرآیندی کار و مطالعه کرده‌اند و حتی در بعضی کشورها در حال حاضر به صورت عملیاتی از آن بهره می‌گیرند. اولین نمونه چنین پرداخت‌هایی توسط Natwest به ثبت رسیده است. فرآیند این خدمت با تماس صاحب حساب به مرکز تماس بانک برای دریافت نقدی اضطراری، احراز هویت توسط بانک و ارائه رمز یکبار مصرف شش رقمی با محدودیت زمانی به صاحب حساب به انجام می‌رسد. دریافت رمز به صورت 24/7 امکان‌پذیر است و محدودیت زمان برداشت از این طریق نیز بر امنیت سامانه می‌افزاید.
با توجه به فراگیر شدن تلفن‌های همراه و امکان ایجاد و انجام تراکنش به کمک آن، همچنین احراز هویت از این طریق، ابزارک‌ها و یا نرم‌افزارهایی که بانک‌ها و موسسات مشابه جهت انجام امور مالی در اختیار صاحبان حساب قرار می‌دهند نیز می‌تواند امکاناتی را برای احراز هویت صاحب حساب فراهم آورد. به‌عنوان‌مثال این نرم‌افزارها می‌توانند در هنگام نیاز، با صدور یک بارکد و یا QR code با اطلاعات یکه، امکانی را ایجاد کنند که صاحب حساب با ارائه آن به خودپرداز، احراز هویت شده و امکان دریافت خدمات برای او فراهم شود. به‌عنوان‌مثال GE Moneybank از چنین روشی در پرداخت‌های بدون کارت بهره می‌گیرد. بانک‌های دیگری در اروپا مثل PKO Bank، Banco Sabadell، از روش‌های مشابه بهره گرفته‌اند.
در شکل دیگر صاحب حساب می‌تواند با مراجعه به خودپرداز و درخواست برداشت بدون کارت، رمز یک‌بارمصرفی برای استفاده در همان خودپرداز از طریق پیامک یا نرم‌افزار بانکی در تلفن همراه دریافت کند و به‌وسیله آن احراز هویت شده و از خدمات خودپرداز استفاده کند.
در هندوستان ICICI Bank، Axis Bank و IndusInd Bank امکاناتی را فراهم کرده اند که از طریق آن با استفاده از موبایل می‌توان به کسانی که حتی حساب بانکی ندارند وجه انتقال داد. این خدمت در کشور هند بسیار مورد استقبال قرار گرفته است و مخصوصا برای انتقال وجه از شهرهای بزرگ به روستاهای کوچک رایج است. روش کار به این شکل است که صاحب حساب پس از مراجعه به بانک و اعلام نام، شماره تلفن همراه و آدرس شخص دریافت‌کننده و مبلغ قابل‌انتقال، شماره‌ای دریافت می‌کند که باید آن را در اختیار دریافت‌کننده بگذارد. درعین‌حال دریافت‌کننده وجه نیز از طریق پیامک رمزی را دریافت می‌کند که با مراجعه به دستگاه خودپرداز و ارائه شماره تلفن، شماره ارائه‌شده از سوی بانک و رمز ارسالی از طریق پیامک، مبلغ انتقال داده‌شده را دریافت می‌کند. عدم ارائه درست هریک از این سه منجر به لغو انتقال و بازگشت وجه به حساب فرستنده آن خواهد شد. در ضمن محدودیت زمان برداشت دوهفته‌ای و سقف تراکنش 10000 روپیه است. هزینه انجام هر تراکنش برای فرستنده وجه 25 روپیه اعلام شده است.
چنین تراکنش‌هایی برای صاحب حساب نیز قابل انجام است به‌ویژه در زمان‌هایی که کارت در دسترس نیست یا گم شده است. امکان مشابهی توسط CBA در استرالیا نیز فراهم شده است که تمام فرآیند تولید رمز و کدهای مرتبط توسط نرم‌افزار تلفن همراه به انجام می‌رسد.
به‌طورکلی امکان استفاده از تمامی این راه‌حل‌ها و خدمات در محدوده بانک عرضه کننده فراهم می‌شود و در شرایطی که دسترسی به خودپرداز یا شعبه بانک مربوطه فراهم نباشد استفاده از این خدمت امکان‌پذیر نمی‌شود. همچنین در بعضی از راه‌حل‌های ارائه‌شده بهره‌گیری از روش‌های احراز هویتی چون QR code و NFC مدنظر بوده که جهت استفاده از آن به‌روزرسانی سخت‌افزاری چه در سمت خودپرداز بانک و چه در سمت مشتری بانک لازم است و این انجام فرآیند را با مشکلاتی روبرو می‌کند. در راه‌حل‌های ارائه‌شده بهره‌گیری از ابزارهای موجود و در دسترس خود از نکات قابل‌توجه است که محدود کردن فرآیند در درون شعب یک بانک را به همراه دارد و به آن اشاره شد.
اما اگر خود را محدود به ابزارها نکنیم طبیعی است که ابزارهای احراز هویت BIOMETRIC نیز می‌توانند در این راستا به کمک بانک‌ها بیایند و اجرای چنین فرآیندهایی را تسهیل کنند.
.
به نظر می‌رسد که راه‌حلی ایدئال باید دارای خصوصیات زیر باشد:
- قابلیت بهره‌گیری در تمام بانک‌ها
- استفاده از ابزارهای ساده و در دسترس
- قابلیت بهره‌گیری با حداقل امکانات (جهت نقاط دورافتاده)
- پشتیبانی از روش‌های مختلف احراز هویت
- کاربرپسند
.
دریافت بدون کارت درعین‌حال از سه جنبه ارزش‌افزوده‌هایی برای بانک‌ها و مشتریان بانک فراهم می‌آورد:
الف: امنیت
در سطح امنیتی با توجه به حذف فیزیکی کارت احتمال سرقت، skimming (سرقت اطلاعات کارت) و دزدی رمز را کاهش می‌دهد. گم‌شدن تلفن همراه زودتر از سرقت اطلاعات یا کارت توجه مشتری را جلب می‌کند و با فرض استواری پروژه بر استفاده از نرم‌افزار تلفن همراه به‌طورقطع تلفن دارای رمز ورود و خود نرم‌افزار هم دارای PIN جهت استفاده است. ضمن اینکه رمزهای صادره از این طریق دارای محدودیت‌های زمانی برای استفاده هستند.
ب: راحتی
در این سطح مشتری به‌راحتی و با بهره‌گیری از نرم‌افزار آشنای بانکی به استفاه از این خدمت می‌پردازد. در ضمن رسید نیز به گوشی همراه ارسال می‌شود و هزینه‌های چاپ و مصرف کاغذ صرفه‌جویی شده و علاوه بر صرفه اقتصادی از دیدگاه محیط زیستی هم ارزش ایجاد می‌شود.
ج: سرعت
تحقیقات بانک Wintrust در اجرای این پروژه نشان داده که زمان انجام چنین تراکنش‌هایی 60 درصد زمان انجام یک تراکنش عادی است. چرا که مقدمات تراکنش از پیش فراهم شده و حتی در صورت استفاده از QR code نیز سرعت بیش‌ازپیش افزایش یافته است.
.
به نظر می‌رسد برای رسیدن به راهکاری یکدست جهت راه‌اندازی پروژه دریافت بدون کارت، ضمن ارزیابی نیازهای سخت‌افزاری پروژه، با تمرکز بر بانکداری خرد به تکنولوژی‌های نوین و در حال ظهور نیز توجه ویژه‌ای اعمال شود و البته شرایطی فراهم شود که این امکان در تمامی بانک‌ها قابل‌استفاده باشد.
علیرضا مداح؛ کارشناس امور مشتریان شرکت آدونیس
منبع: ماه‌نامه پرداخت و بانکداری الکترونیک عصر ارتباط؛ شماره 16