استانداردهای رایج صنعت بانکی دنیا را بشناسید / استانداردهایی که جوابشان را پس داده‌اند

بانک‌ها با تعداد زیادی از سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی داخلی که از ۳۰ تا ۳۵ سال پیش تابه امروز توسعه یافته‌اند روبرو هستند. آنچه در گذشته برای بانک‌ها و موسسات مالی اهمیت داشته انجام سیستماتیک فرآیند داخلی، بدون توجه به ارتباطات موردنیاز با سایر سازمان‌ها بوده است. لذا بحث استانداردسازی در صنعت مالی کم‌رنگ بوده است. هرچند که صنعت بانکداری همیشه دارای استانداردهای بوده است، اما به‌غیراز استثنایی همچون استانداردهای رایج سوئیفت، سایر استانداردهای بانکی بکار رفته بیشتر به‌منظور طراحی و ایجاد ارتباط تراکنش‌های داخلی سیستم‌های خاص مانند دریافت و پرداخت یا پایاپای شکل گرفته‌اند.

به‌تدریج با توجه به گسترش ارتباطات جهانی و ایجاد پارادایم‌های جدید کسب‌وکار، گسترش ارتباطات موسسات مالی و بانک‌ها به‌منظور ایجاد بستر مناسب برای مبادلات مالی در سطح دنیا و همچنین به دلیل وجود رقابت در صنعت مالی، اهمیت یکپارچه‌سازی راه‌حل‌های بانکی اهمیت زیادی پیدا کرد. اما به دلیل نبود استاندارد‌ها و همچنین متفاوت بودن معماری سیستم‌های بانکی، یکپارچگی آن‌ها همراه با صرف زمان و هزینه بالایی همراه بود. لذا وجود استاندارد‌ها در موسسات مالی و بانک‌ها اهمیت بالایی پیدا کرد.

در حال حاضر در صنعت مالی استانداردهایی زیادی گسترش یافته‌اند که در ادامه به این استاندارد‌ها و جایگاه آن‌ها اشاره می‌شود. اما نکته حائز اهمیت، این است که به‌منظور ایجاد استانداردسازی در حوزه خدمات مالی و بانکی و یا حتی اجرای استانداردهای موجود، وجود همه ذینفعان برای تصمیم‌گیری لازم و ضروری است و تصمیم‌گیری یک نهاد مالی برای سایر ذینفعان به شکست آن منجر خواهد شد. به‌عنوان نمونه استاندارد BIAN که در حوزه استانداردسازی سرویس‌ها مطرح شده است، اکثر بانک‌های بزرگ دنیا و شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزار به عضویت این استاندارد درآمده‌اند و برای اجرای موفقیت‌آمیز آن تبادل نظر می‌کنند.

همچنین قبل از ورود به بحث استاندارد‌ها، نیاز است به این نکته اشاره شود که IFW یک استاندارد حوزه خدمات مالی و بانکی نیست، به همین دلیل هم در لیست استانداردهای خدمات مالی و بانکی مطرح نشده است. بلکه IFW یک چهارچوب و معماری کسب‌وکار مالی است که توسط شرکت «آیبیام» مطرح شده است و می‌تواند به‌عنوان یکی از معمارهای رایج در زمینه تولید راه‌حل‌های بانکی بکار گرفته می‌شود. اما لزوما بهترین مدل نیست و شرکت‌های تولیدکننده راه‌حل‌های بانکی از معماری‌های متفاوت استفاده می‌کنند.

.

استاندارد AMQP

استاندارد AMQP که در واقع مخفف عبارت Advanced Message Queuing Protocol است یک استاندارد باز است که به‌منظور تبادل پیام‌های بیزینسی بین برنامه‌های کاربردی و سازمان‌ها استفاده می‌شود. این استاندارد، سیستم‌ها را به هم متصل و اطلاعات لازم را به‌منظور فرآیندهای کسب‌وکار آماده نموده و دستورالعمل‌های لازم به‌منظور دستیابی به اهداف را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. تلاش‌های سنتی بانک‌ها و بورس برای بهینه نمودن هزینه‌های زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و اتوماتیک نمودن تراکنش‌های الکترونیکی به یکسری پروتکل‌های موروثی و تولیدکنندگان انحصاری محدود شده است.

به کمک AMQP، بانک‌ها و مراکز مبادلات سهام (بورس سهام) می‌توانند یکپارچه‌سازی می‌ان‌افزار‌ها را تسهیل کرده و هزینه مربوط به این می‌ان‌افزار‌ها را از طریق به‌کارگیری نوعی پیام‌رسانی در فرآیند کسب‌وکار که عملکرد مؤلفه‌های درونی آن سازگار و قابل جابجایی است، کاهش دهند. AMQP فواصل ارتباطی میان محصولات می‌ان‌افزاری را که با حفظ حق تألیف (یا تولید) برای پلتفرم‌های مختلف، سیستم‌های حساس و حیاتی، و سازه‌های اپلیکیشن‌های موجود در سازمان و سیستم-های خارج از آن توسعه یافته‌اند، از میان برمی‌دارد. با رعایت و تبعیت از استاندارد AMQP، می‌توان تراکنش‌هایی را که حامل ارزش هستند میان سازمان‌ها و فضای رایانش ابری به‌گونه‌ای کارآمد‌تر و امن‌تر ارسال کرد.

بحران‌های مالی اخیر و درنتیجه افزایش به گردش تراکنش‌های استاندارد، تسویه و نظارت منظم، نیاز به مهندسی مجدد نحوه ارتباط شرکت‌ها الزامی است. لذا این امر این موقعیت را ایجاد نموده است که AMQP بتواند به‌عنوان FINANCIAL BUS در صنعت مالی نقش ایفا نموده و نه‌تن‌ها نیاز قانون‌گذار را برآورده می‌کند بلکه باعث تغییر کارایی فرآیندهای کسب‌وکار مالی خواهد شد.

.

استاندارد BIAN

استاندارد BIAN که در واقع مخفف عبارت Banking Industry Architecture Network است عموما روی استانداردسازی سرویس‌های مشترک که عملیات یکسانی را در بانک‌ها پیاده‌سازی می‌کنند، تمرکز دارد. این سرویس‌ها مربوط به عملیات back end است که همه بانک‌ها جهت انجام عملیات روزانه خود به آن نیازمندند؛ سرویس‌هایی همچون روش‌های دریافت و پرداخت، فرآیندهای سپرده‌ها و تسهیلات مواردی ازاین‌دست هستند.

بر این اساس با به‌کارگیری معماری سرویس‌گرا، سرویس‌های از پیش تعریف شده قبلی توسط بلاک‌هایی به هسته ساختار منتقل شده و امکان ارتباط توسط ایجاد لینک‌ها برآورده می‌شود. با این روند همگام شدن با صنعت روبه رشد بانکداری محقق می‌گردد.

BIAN تلاش دارد شرحی از سطوح معنایی از سرویس‌های بانکی ارائه دهد، بدین‌صورت با ایجاد این تعاریف دسته‌بندی شده نیاز به مهارت بالایی در شناسایی اجزای سرویس‌ها برای مصرف‌کنندگان BIAN نخواهد بود؛ درواقع یکی از دلایل علاقه‌مندی به کاربری BIAN، کاهش سطح مهارت و هزینه‌هایی است که صرف نصب و نگهداری سیستم‌های بانکی می‌شود.

بر اساس استراتژی تعریف شده، BIAN در نظر دارد مجموعۀ بانک‌ها، تولیدکنندگان نرم‌افزارهای بانکی، تولیدکنندگان سرویس را به‌گونه‌ای همسو سازد تا بتوانند به یک اجماع کلی در درک نیازمندی‌های کسب‌وکار بانکی و تعریف حوزه خدمات بانکداری که توسط فریمورک مبتنی بر معماری سرویس‌گرا مطرح گردیده است، دست یابند. بر اساس حوزه سرویس تعریف شده که مبتنی بر تعاریف معنایی از خدمات بانکداری است، نیازمندی‌های کسب‌وکار بانکی قابل پاسخگویی می‌گردند.

پاسخگویی به این نیازمندی‌ها توسط ایجاد ارتباط مبتنی بر پیغام بین سرویس‌هایی که در بسترهای متفاوت پیاده‌سازی شده‌اند یا از سیستم‌های غیر یکپارچه صادر شده‌اند برقرار می‌شود.

هدف اصلی و کارکرد «استاندارد بیان»، هدایت صنعت بانکداری در راستای ایجاد توافق عمومی بر روش دستیابی به یک معماری فراگیر و انعطاف‌پذیر است. این معماری می‌تواند پاسخ‌گوی نیازمندی‌های عمومی کسب‌وکار بانکی بوده و در افزایش چابکی عملیات و کاهش هزینه‌ها که اصلیترین دلیل بانک برای سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات است، نقش کلیدی داشته باشد. از این راه، تولیدکنندگان نرم‌افزارهای بانکی و ارائه‌دهندگان خدمات پیشرفته این امکان را به دست می‌آوردند که بتوانند بر اساس مفاهیم شفاف و تعریف شده، به تولید سازه‌ها و فناوری‌های لازم برای پیاده‌سازی سیستم‌های کربنکینگ یکپارچه بپردازند.

.

استاندارد XBRL‌

استاندارد XBRL‌ که در واقع مخفف عبارت Extensible Business Reporting Language است، زبان گزارشگری تجاری توسعه‌پذیر است که برای تهیه و تبادل الکترونیکی گزارش‌های تجاری سرتاسر جهان ایجاد شده است. به‌گونه‌ای که گزارشگری مالی را در سراسر جهان متحول کرده است.

این زبان گزارشگری، در پی وضع استانداردهای جدید حسابداری نیست، بلکه در پی راحتی و قابل‌مقایسه بودن گزارش‌های تجاری تهیه شده به‌وسیله سازمان‌ها به‌منظور نظارت با سایر اهداف، است. اطلاعات این گزارش توسط کامپیو‌تر قابل بازخوانی، تجزیه‌وتحلیل، ذخیره و تبادل است. این زبان گزارشگری جهت برطرف‌سازی مشکل سازمان‌ها در تبادل اطلاعات بوده است، چراکه سازمان‌های مختلف از برنامه‌های کاربردی متفاوت با زبان‌های گسترده و گزارش‌ها در انواع فرمت متفاوت استفاده می‌کنند. لذا XBRL در جهت انتقال و پردازش موثر و دقیق اطلاعات کسب‌وکار فعالیت خواهد کرد.

.

استاندارد ایزو ۲۰۰۲۲

ایزو ۲۰۰۲۲ روشی برای گسترش استاندارد‌ها و فریم‌ورکی است که با روش‌های پیام‌دهی متداول می‌تواند فعالیت داشته باشد. ایزو ۲۰۰۲۲ درواقع یک استاندارد چندبخشی شامل متدولوژی، مدل‌سازی و مخزن (منبع) مرکزی است. مخزن مرکزی ایزو ۲۰۰۲۲ خود شامل کاتالوگ فرآیندهای کسب‌وکار و لغت‌نامه داده است. تعاریف پیام‌ها به‌صورت الگوی XML در دسترس است و پیام‌ها می‌توانند برای پشتیبانی از فرآیندهای کسب‌وکار خاص با یکدیگر ترکیب شود. با به کار بردن زبان رایج، یا مدل داده مرجع مانند ایزو ۲۰۰۲۲، شرکت‌ها می‌توانند به‌طور گسترده کیفیت اطلاعات ارسال شده بین پرداخت‌ها، اوراق بهادار و سیستم‌های داخلی را بهبود بخشند. درصورتی‌که معاملات کسب‌وکار بر اساس استانداردهای ایزو ۲۰۰۲۲ صورت گیرد، دستیابی شرکت‌ها به مشتریان در موقعیت‌های جغرافیایی متنوع در مرزهای ملی بیشتر شده و همچنین نگرانی کاهش می‌یابد. دلیل تمایز و بقا در بازارِ جهانیِ پررقابت، استفاده از استاندارد‌ها است. ایزو ۲۰۰۲۲ همچنین نیز تثبیت در جریان معامله و پیاده‌سازی به‌صورت اختصاصی را ممکن می‌سازد.

استاندارد ایزو ریسک‌های ناشی از خطا در تبادل پیام را به‌صورت فزاینده‌ای هموار می‌سازد. نظر به اینکه بخش مالی در جهان بیش‌ازپیش خودکار و پیچیده شده، استانداردسازی پیام‌ها در موسسات و شرکت‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. مجموعه ایزو ۲۰۰۲۲ شفافیت و انسجام را در صنعت پیچیده خدمات مالی فراهم کرد است و درنتیجه ریسک خطا‌ها را کاهش و فرآیند را سرعت می‌دهد. این استاندارد، یک منبع فراداده و پیغام‌های متنوع و سرویس‌های موردنیاز را تعریف و پیاده‌سازی می‌نماید. شبکه سوئیفت نیز که ارائه‌دهنده خدمات پیام‌رسانی مالی امن در جهان است، از این استاندارد در پیام‌های تامین مالی سرمایه‌گذاری و عملیات پرداخت مالی استفاده می‌کند.

.

استاندارد FIBO

استاندارد FIBO در واقع مخفف عبارت Financial Industry Business Ontology است. بعد از وقوع بحران مالی سال ۲۰۰۷-۲۰۰۹ در پاسخ به این بحران کنگره آمریکا قانونی را تصویب نمود که به استناد به آن موسسات مالی ملزم به استاندارد نمودن داده‌هایی از قبیل ابزارهای مالی، شناسه‌های کسب‌وکار و داده‌های مرجع به‌منظور ارائه گزارش‌های استاندارد به‌منظور تجزیه‌وتحلیل‌های بعدی نمود. در این راستا این استاندارد توسط کنسول EDM به‌وسیله شرکت OMG تهیه شده است. این استاندارد تلاش مشترک میان شرکای صنعت و متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده است و هدفش استاندارد نمودن زبانی برای تعیین با دقت مفاد، شرایط و ویژگی‌های ابزارهای مالی، تعیین ساختار کسب‌وکار و ساختار حقوقی، مشخص نمودن محتوی و ابعاد زمانی داده‌های بازار و تعهدات قانونی و جنبه‌های فرآیند عملیات شرکت‌های بزرگ است؛ به عبارت دیگر هدف آن استاندارد نمودن شرایط و ویژگی‌های داده‌های مرجع نگهداری شده در فایل‌های مرجع موسسات مالی و انتقال آن به شرکای تجاری است.

این استاندارد مکانیسمی را برای انسجام داده‌ها و مقایسه فراهم می‌کند و باعث تسهیل یکپارچگی داده‌ها و اتوماسیون سازی فرآیندهای کسب‌وکار شده و امکان داشتن دیدگاه تلفیقی در سرتاسر صنعت را مهیا می‌سازد و همچنین زبان استانداردی را برای ارتباطات داخلی و خارجی فراهم نموده و الزامات داده‌ای میان ذینفعان کسب‌وکار و ارائه‌کنندگان راه‌حل‌های نرم‌افزاری آماده می‌کند.

.

استاندارد FIX

استاندارد FIX که رد واقع مخفف عبارت Financial Information eXchange Protocol است، یک استاندارد پیام‌رسانی توسعه‌یافته به‌منظور تبادل اطلاعات اوراق بهادار است که به‌وسیله سیستم‌های معاملات مالی استفاده می‌شود.

این استاندارد در اصل یک زبان مشترک بازارهای مالی جهانی است که به‌وسیله شرکت‌های خریدار و فروشنده اوراق، پلتفرم‌های مبادلات و حتی قانون‌گذاران به‌منظور تبادل اطلاعات استفاده می‌شود و روزانه از این استاندارد برای انجام هزاران تراکنش مالی استفاده می‌شود. تمامی بورس‌های مهم، بانک‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و هزاران بنگاه کوچک سرمایه‌گذاری به‌منظور تبادلات مالی استفاده می‌کنند.

.

استاندارد FPLM

استاندارد FPLM که در واقع مخفف عبارت Financial products Markup Language است، یک استاندارد مبادله پیام الکترونیکی مبتنی بر XML برای صنعت بازار مشتقات است.

این پروتکل به‌منظور اشتراک اطلاعات و مبادله محصولات ساختاریافته و مشتقات استفاده می‌شود. این استاندارد به‌صورت باز بوده و برای تمامی موسسات مالی قابل‌دسترس است.

.

استاندارد LEI

استاندارد LEIکه در واقع مخفف عبارت Legal Entity Identifier است، به‌منظور ایجاد کد شناسایی واحد برای طرف‌های درگیر در معاملات است. الزام این کد شناسایی واحد بعد از وقوع بحران مالی توسط نهادهای قانون‌گذار، سوئیفت و سایر نهادهای بزرگ ایجاد شد و هدف آن ایجاد یک استاندارد قابل‌استفاده برای شناسایی طرف‌های درگیر در مبادلات است.

.

استاندارد MDDL

استاندارد MDDL که در واقع مخفف عبارت Market Data Definition Language است، استاندارد فرمت مبادله پیام مبتنی بر XML بوده که به‌منظور مبادله اطلاعات مرتبط به ابزارهای مالی، CORPORATE ACTIONS و داده‌های بازار استفاده می‌شود که به‌وسیله FISD توسعه داده شده است.

محسن معظمی گودرزی؛ کارشناس ارشد اقتصادی

منبع: ماه‌نامه بانکداری و پرداخت عصر ارتباط؛ شماره 15